Til rektorsframbjóðenda: Hvað gerir nýr rektor HÍ við Endurmenntun? Ólafur Stephensen skrifar 14. mars 2025 11:31 Undirritaður skrifaði opið bréf til frambjóðenda til embættis rektors Háskóla Íslands hér á Vísi fyrir rúmum mánuði. Þar var lagt til að frambjóðendurnir tækju upp það stefnumál að Háskólinn tæki upp sanngjarna samkeppnishætti við rekstur Endurmenntunar HÍ og færi að skilyrðum samkeppnislaga um fjárhagslegan aðskilnað þessarar starfsemi, sem rekin er í beinni samkeppni við einkafyrirtæki á fræðslumarkaði, frá þeirri starfsemi HÍ sem fjármögnuð er af fé skattgreiðenda. Fátt varð um svör. Loksins svaraði ráðuneytið Greinarkornið ýtti hins vegar við háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytinu, sem svaraði nú í byrjun marz erindi FA frá því í ágúst í fyrra, en þar var ráðuneytið hvatt til að fylgja eftir tilmælum Samkeppniseftirlitsins (SE) frá 2021 um fjárhagslegan aðskilnað endur- og símenntunarsetra ríkisháskólanna frá annarri starfsemi. Í svari ráðuneytisins kemur fram að í maílok 2021 hafi ráðuneytið sent öllum háskólum landsins bréf og komið tilmælum Samkeppniseftirlitsins á framfæri. Með því telji ráðuneytið sig hafa uppfyllt tilmæli SE. Vandinn er bara sá, eins og rakið var í fyrri grein undirritaðs, að viðbrögð háskólanna voru allsendis ófullnægjandi. Þeir settu inn á vefsíður sínar örfáar setningar um að rekstur endurmenntunarstofnana væri fjármagnaður með námskeiðsgjöldum og nyti ekki styrkja af skattfé. Engin rekstraryfirlit eru birt fyrir endurmenntunarsetrin. Í tilviki Endurmenntunar HÍ er engin grein gerð fyrir því hvernig t.d. aðgangur hennar að húsnæði, yfirstjórn, markaðssetningu og vörumerki Háskóla Íslands er verðlagður. Og svo það sé nú endurtekið: Þetta þýðir að einkarekin fræðslufyrirtæki, sem Endurmenntun keppir grimmt við, hafa enga sönnun þess að reksturinn sé ekki í raun niðurgreiddur með fé skattgreiðenda. Í svari ráðuneytisins við bréfi FA segir: „Í því ljósi er rétt að taka fram að ítarlegar leiðbeiningar fylgdu ekki frá SKE [svo] um hvað teldust fullnægjandi upplýsingar í þessu sambandi. Í kjölfar þessa bréfs mun ráðuneytið því óska umsagnar SKE [svo] um hvort þörf sé á að gefa út nánari leiðbeiningar til háskólanna.“ FA hefur fengið staðfest hjá Samkeppniseftirlitinu að því hafi borizt slík beiðni um leiðbeiningu frá ráðuneytinu. Leiðbeiningarnar hafa legið fyrir í 28 ár Engin þörf ætti að vera á að Samkeppniseftirlitið útskýri fyrir háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytinu hvað felst í fjárhagslegum aðskilnaði samkeppnisrekstrar ríkisstofnana frá annarri starfsemi. Um það hefur legið fyrir skýr stefna og leiðbeiningar fjármálaráðuneytisins í tæpa þrjá áratugi. Sú stefna var einmitt mótuð til að uppfylla skyldur ríkisins samkvæmt 14. grein samkeppnislaga, sem kveður á um slíkan aðskilnað. En það myndi eflaust ekki skemma fyrir að SE stafaði þetta ofan í ráðuneytið og háskólana. Í stefnunni, sem gefin var út í nóvember 1997, segir m.a.: „Ef tekjur stofnunar af samkeppnisrekstri eru hærri en 50 m.kr. eða markaðshlutdeild hans er meiri en 15% af skilgreindum markaði, skal eiga sér stað fjárhagslegur og stjórnunarlegur aðskilnaður milli samkeppnisrekstrarins og annarrar starfsemi stofnunarinnar.“ Síðan fylgja ýtarlegar leiðbeiningar á tæplega 40 blaðsíðum um hvernig slíkum aðskilnaði skuli háttað og m.a. gætt að því allur raunverulegur kostnaður við samkeppnisstarfsemina sé dreginn fram. Vegna þess að ekkert sérgreint rekstraryfirlit um rekstur Endurmenntunar HÍ er birt opinberlega, er ekki hægt að segja með vissu hverjar tekjur hennar eru eða hlutdeild á markaði fyrir endur- og símenntun. Miðað við umsvif hennar verður hins vegar að ætla að tekjurnar séu vel yfir 180 milljónum, en það er 50 milljóna króna talan frá 1997 framreiknuð til verðlags dagsins í dag. Í ársreikningi HÍ árið 2013 var sagt frá því í skýringum að tekjur HÍ af endurmenntun það ár hefðu numið 470 milljónum, en engar slíkar upplýsingar hafa verið birtar undanfarin ár. Hvað segja frambjóðendurnir? Í ljósi ofangreinds er ástæða til að spyrja rektorsframbjóðendur aftur: Hvað ætla þeir að gera varðandi fjárhagslegan og stjórnunarlegan aðskilnað Endurmenntunar HÍ frá öðrum rekstri Háskóla Íslands ef þeir ná kjöri? Ætla þeir að fara að samkeppnislögum og leiðbeiningum stjórnarráðsins um fjárhagslegan aðskilnað? Í þetta sinn væri gott að fá svör. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Samkeppnismál Háskólar Rektorskjör við Háskóla Íslands Mest lesið Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Væri ekki hlaupið út aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Sjá meira
Undirritaður skrifaði opið bréf til frambjóðenda til embættis rektors Háskóla Íslands hér á Vísi fyrir rúmum mánuði. Þar var lagt til að frambjóðendurnir tækju upp það stefnumál að Háskólinn tæki upp sanngjarna samkeppnishætti við rekstur Endurmenntunar HÍ og færi að skilyrðum samkeppnislaga um fjárhagslegan aðskilnað þessarar starfsemi, sem rekin er í beinni samkeppni við einkafyrirtæki á fræðslumarkaði, frá þeirri starfsemi HÍ sem fjármögnuð er af fé skattgreiðenda. Fátt varð um svör. Loksins svaraði ráðuneytið Greinarkornið ýtti hins vegar við háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytinu, sem svaraði nú í byrjun marz erindi FA frá því í ágúst í fyrra, en þar var ráðuneytið hvatt til að fylgja eftir tilmælum Samkeppniseftirlitsins (SE) frá 2021 um fjárhagslegan aðskilnað endur- og símenntunarsetra ríkisháskólanna frá annarri starfsemi. Í svari ráðuneytisins kemur fram að í maílok 2021 hafi ráðuneytið sent öllum háskólum landsins bréf og komið tilmælum Samkeppniseftirlitsins á framfæri. Með því telji ráðuneytið sig hafa uppfyllt tilmæli SE. Vandinn er bara sá, eins og rakið var í fyrri grein undirritaðs, að viðbrögð háskólanna voru allsendis ófullnægjandi. Þeir settu inn á vefsíður sínar örfáar setningar um að rekstur endurmenntunarstofnana væri fjármagnaður með námskeiðsgjöldum og nyti ekki styrkja af skattfé. Engin rekstraryfirlit eru birt fyrir endurmenntunarsetrin. Í tilviki Endurmenntunar HÍ er engin grein gerð fyrir því hvernig t.d. aðgangur hennar að húsnæði, yfirstjórn, markaðssetningu og vörumerki Háskóla Íslands er verðlagður. Og svo það sé nú endurtekið: Þetta þýðir að einkarekin fræðslufyrirtæki, sem Endurmenntun keppir grimmt við, hafa enga sönnun þess að reksturinn sé ekki í raun niðurgreiddur með fé skattgreiðenda. Í svari ráðuneytisins við bréfi FA segir: „Í því ljósi er rétt að taka fram að ítarlegar leiðbeiningar fylgdu ekki frá SKE [svo] um hvað teldust fullnægjandi upplýsingar í þessu sambandi. Í kjölfar þessa bréfs mun ráðuneytið því óska umsagnar SKE [svo] um hvort þörf sé á að gefa út nánari leiðbeiningar til háskólanna.“ FA hefur fengið staðfest hjá Samkeppniseftirlitinu að því hafi borizt slík beiðni um leiðbeiningu frá ráðuneytinu. Leiðbeiningarnar hafa legið fyrir í 28 ár Engin þörf ætti að vera á að Samkeppniseftirlitið útskýri fyrir háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðuneytinu hvað felst í fjárhagslegum aðskilnaði samkeppnisrekstrar ríkisstofnana frá annarri starfsemi. Um það hefur legið fyrir skýr stefna og leiðbeiningar fjármálaráðuneytisins í tæpa þrjá áratugi. Sú stefna var einmitt mótuð til að uppfylla skyldur ríkisins samkvæmt 14. grein samkeppnislaga, sem kveður á um slíkan aðskilnað. En það myndi eflaust ekki skemma fyrir að SE stafaði þetta ofan í ráðuneytið og háskólana. Í stefnunni, sem gefin var út í nóvember 1997, segir m.a.: „Ef tekjur stofnunar af samkeppnisrekstri eru hærri en 50 m.kr. eða markaðshlutdeild hans er meiri en 15% af skilgreindum markaði, skal eiga sér stað fjárhagslegur og stjórnunarlegur aðskilnaður milli samkeppnisrekstrarins og annarrar starfsemi stofnunarinnar.“ Síðan fylgja ýtarlegar leiðbeiningar á tæplega 40 blaðsíðum um hvernig slíkum aðskilnaði skuli háttað og m.a. gætt að því allur raunverulegur kostnaður við samkeppnisstarfsemina sé dreginn fram. Vegna þess að ekkert sérgreint rekstraryfirlit um rekstur Endurmenntunar HÍ er birt opinberlega, er ekki hægt að segja með vissu hverjar tekjur hennar eru eða hlutdeild á markaði fyrir endur- og símenntun. Miðað við umsvif hennar verður hins vegar að ætla að tekjurnar séu vel yfir 180 milljónum, en það er 50 milljóna króna talan frá 1997 framreiknuð til verðlags dagsins í dag. Í ársreikningi HÍ árið 2013 var sagt frá því í skýringum að tekjur HÍ af endurmenntun það ár hefðu numið 470 milljónum, en engar slíkar upplýsingar hafa verið birtar undanfarin ár. Hvað segja frambjóðendurnir? Í ljósi ofangreinds er ástæða til að spyrja rektorsframbjóðendur aftur: Hvað ætla þeir að gera varðandi fjárhagslegan og stjórnunarlegan aðskilnað Endurmenntunar HÍ frá öðrum rekstri Háskóla Íslands ef þeir ná kjöri? Ætla þeir að fara að samkeppnislögum og leiðbeiningum stjórnarráðsins um fjárhagslegan aðskilnað? Í þetta sinn væri gott að fá svör. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar