Afsala sér milljörðum í tekjur til að baktryggja losunarskuldbindingar Kjartan Kjartansson skrifar 15. janúar 2025 07:00 Eitt af fyrstu verkum Jóhanns Páls Jóhannssonar sem loftslagsráðherra í desember var að ákveða að Ísland héldi áfram að nýta sér heimild til að taka frá losunarheimildir stóriðju og nýta til að mæta skuldbindingum ríkisins um samdrátt í losun. Vísir/Vilhelm Sérfræðingar í loftslagsmálum setja spurningarmerki við að íslensk stjórnvöld kjósi að lækka skuldbindingar sínar í losunarmálum eins mikið og reglur leyfa. Þau hafi þegar afsalað sér milljörðum króna í tekjur af losunarheimildum til þess að baktryggja sig. Jóhann Páll Jóhannsson, nýr umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, ákvað fyrir áramót að íslensk stjórnvöld ætluðu að halda áfram að nýta sér sveigjanleika í Evrópureglum sem heimila notkun á losunarheimildum stóriðju til þess að mæta skuldbindingum ríkisins. Íslensk stjórnvöld ákváðu árið 2019 að nýta sér sveigjanleikann fyrir fyrra tímabili Parísarsamkomulagsins 2020-2025 en ákvörðun ráðherra nú varðar seinna tímabilið 2026-2030. Sveigjanleikinn þýðir að ef íslenskum stjórnvöldum mistekst að ná skuldbindingum sínum um samdrátt í svonefndri samfélagslosun gróðurhúsalofttegunda gagnvart Parísarsamkomulaginu og Evrópusambandinu geta þau nýtt losunarheimildir úr svonefndu ETS-viðskiptakerfi með losunarheimildir til þess að stemma af bókhaldið. Vegasamgöngur, landbúnaðar og sjávarútvegur eru á meðal þess sem fellur undir samfélagslosun. ETS-viðskiptakerfið nær yfir losun frá stóriðju, alþjóðaflugi og siglingum. Íslensk stjórnvöld hafa haft umtalsverðar tekjur af sölu þeirra undanfarin ár. Afsalað sér sjö milljörðum króna í tekjur nú þegar Tveir sérfræðingar í loftslagsmálum benda á í aðsendri grein á Vísi að íslensk stjórnvöld hafi þegar afsalað sér um sjö milljörðum króna í tekjur af sölu ETS-heimilda með því að nýta sveigjanleikaákvæðið á fyrra tímabili Parísarsamkomulagsins. Þeir fjármunir hefðu getað nýst til fjármögnunar loftslagsaðgerða og stuðlað að samdrætti samfélagslosunar til framtíðar. „Hvað réttlætir að nota þá ekki núna og njóta síðan ávinningsins til framtíðar í staðinn fyrir að fara of hægt í aðgerðir, meðal annars vegna þess að það eru ekki til nægir fjármunir, til þess að hafa borð fyrir báru seinna og vera með belti og axlabönd og taka enga sénsa á framúrkeyslu?“ segir Hrafnhildur Bragadóttir, annar höfundur greinarinnar í samtali við Vísi. Þetta skjóti sérstaklega skökku við í ljósi loftslagsmarkmiða ríkisstjórnarflokkanna sem stefni á enn meiri samdrátt í losun en líklegt er að Ísland verði skuldbundið til í samfloti sínu með Evrópusambandinu og Noregi hvað varðar Parísarsamkomulagið. „Ljóst er því að ákvörðun um nýtingu ETS-sveigjanleikans gengur í þveröfuga átt við stefnu þessara flokka, enda miðar hún sem fyrr segir að því að létta á þrýstingi um að draga úr samfélagslosun á Íslandi,“ skrifa þær Hrafnhildur og Birna Sigrún Hallsdóttir í grein sinni. Lágmarka fjárhagsáhættu ríkisins Þó að ekki sé hægt að selja þær ETS-heimildir sem stjórnvöld ákveða að taka frá á grundvelli sveigjanleikaákvæðisins segja þær Hrafnhildur og Birna Sigrún að hægt sé að nýta eða selja afgang af svonefndum landsheimildum Íslands síðar. „Af þessu má helst draga þá ályktun að með áframhaldandi nýtingu sveigjanleikans sé verið að safna í eins konar varasjóð landsheimilda fyrir samfélagslosun Íslands á komandi árum. Slík nálgun gefur að okkar mati til kynna að nýr umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra hafi takmarkaða trú á þeim aðgerðum sem settar voru fram í aðgerðaáætlun í loftslagsmálum í tíð fyrri ríkisstjórnar,“ segir í grein þeirra. Þegar ráðuneytið tilkynnti um ákvörðun ráðherra í síðustu viku var vísað til tillögu stýrihóps og að hún fæli í sér að fjárhagsáhætta ríkisins vegna losunar yrði lágmörkuð. Þrátt fyrir að stýrihópurinn hefði bent á að nýting sveigjanleikaákvæðisins hefði bein áhrif á fjármál ríkisins með tekjutapi gæti Ísland lent í þeirri stöðu að þurfa að kaupa losunarheimildir ef það nær ekki markmiðum sínum um samfélagslosun. „Slíku fylgir umtalsverð óvissa, þar sem hvorki liggur fyrir mögulegt framboð né verð á slíkum losunarheimildum,“ sagði í tilkynningunni. Íslensk stjórnvöld keyptu losunarheimildir af Slóvakíu fyrir 350 milljónir króna vegna þess að losun Íslands fór umfram heimildir Kýótó-bókunarinnar, forvera Parísarsamkomulagsins, árið 2023. Loftslagsmál Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Evrópusambandið Rekstur hins opinbera Mest lesið Bankarnir áður svikið neytendur Viðskipti innlent Greiði milljarða í arð í stað þess að lækka vexti til almennings Neytendur Bankastjórarnir fengu 260 milljónir króna Viðskipti innlent Breytingar í framkvæmdastjórateymum oft nauðsynlegar Atvinnulíf Ekki fjárhagslegur grundvöllur fyrir tveimur vínbúðum á Akureyri Viðskipti innlent Reikningur tengdur dularfullri Grindavíkur-mynt horfinn sporlaust Viðskipti innlent Bilun hjá Landsbankanum Viðskipti innlent Neytendur beri kostnað þess að reka þrjá stóra banka Viðskipti innlent Sjúkur í Downton Abbey og með unglingastæla á kvöldin Atvinnulíf Rafmyntarforstjóri játar sig sekan um að féfletta viðskiptavini Viðskipti erlent Fleiri fréttir Bankarnir áður svikið neytendur Bilun hjá Landsbankanum Ekki fjárhagslegur grundvöllur fyrir tveimur vínbúðum á Akureyri Bankastjórarnir fengu 260 milljónir króna Neytendur beri kostnað þess að reka þrjá stóra banka Ný ríkisstjórn sé að efla erlenda mjólkurframleiðslu Reikningur tengdur dularfullri Grindavíkur-mynt horfinn sporlaust Samruninn geti skilað auknum sparnaði til neytenda Bankarnir byrji í brekku Þröstur tekur við Bændablaðinu Árni Friðriksson í loðnu norður af Vestfjörðum „Fyrstu viðbrögðin voru þetta er ekki hægt“ Almenningur fær forgang og lægsta verðið Arion banki vill sameinast Íslandsbanka Getur nú greitt fyrir bensínið með appi Mikilvægur gæðastimpill fyrir verkefni Carbfix í Hafnarfirði Bein útsending: Frumkvöðlar keppast um Gulleggið Ísland komið í skammarkrókinn vegna osts Telja hvorki hættu á jarðskjálftum né áhrifum á vatnsból af Coda Terminal Helga Beck stýrir markaðsmálum Orkusölunnar Félagsmiðstöð, Hitt húsið, FS og Heilsustofnun NLFÍ stofnanir ársins Hækka lágmarksverð mjólkur Bankarnir græddu 88 milljarða í fyrra Kanna einnig jarðveginn fyrir Coda-stöð á Bakka Vogunarsjóðurinn selur sig út úr Skel fyrir tvo milljarða Jóna Dóra til Hagkaups Skattrannsókn leiddi til gjaldþrots Davíðs Smára Forsendur kunni að bresta ef ríkistjórnin nær sínu fram Alvotech vígir Frumuna Jón kaupir Sigurð Gísla út úr IKEA Sjá meira
Jóhann Páll Jóhannsson, nýr umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, ákvað fyrir áramót að íslensk stjórnvöld ætluðu að halda áfram að nýta sér sveigjanleika í Evrópureglum sem heimila notkun á losunarheimildum stóriðju til þess að mæta skuldbindingum ríkisins. Íslensk stjórnvöld ákváðu árið 2019 að nýta sér sveigjanleikann fyrir fyrra tímabili Parísarsamkomulagsins 2020-2025 en ákvörðun ráðherra nú varðar seinna tímabilið 2026-2030. Sveigjanleikinn þýðir að ef íslenskum stjórnvöldum mistekst að ná skuldbindingum sínum um samdrátt í svonefndri samfélagslosun gróðurhúsalofttegunda gagnvart Parísarsamkomulaginu og Evrópusambandinu geta þau nýtt losunarheimildir úr svonefndu ETS-viðskiptakerfi með losunarheimildir til þess að stemma af bókhaldið. Vegasamgöngur, landbúnaðar og sjávarútvegur eru á meðal þess sem fellur undir samfélagslosun. ETS-viðskiptakerfið nær yfir losun frá stóriðju, alþjóðaflugi og siglingum. Íslensk stjórnvöld hafa haft umtalsverðar tekjur af sölu þeirra undanfarin ár. Afsalað sér sjö milljörðum króna í tekjur nú þegar Tveir sérfræðingar í loftslagsmálum benda á í aðsendri grein á Vísi að íslensk stjórnvöld hafi þegar afsalað sér um sjö milljörðum króna í tekjur af sölu ETS-heimilda með því að nýta sveigjanleikaákvæðið á fyrra tímabili Parísarsamkomulagsins. Þeir fjármunir hefðu getað nýst til fjármögnunar loftslagsaðgerða og stuðlað að samdrætti samfélagslosunar til framtíðar. „Hvað réttlætir að nota þá ekki núna og njóta síðan ávinningsins til framtíðar í staðinn fyrir að fara of hægt í aðgerðir, meðal annars vegna þess að það eru ekki til nægir fjármunir, til þess að hafa borð fyrir báru seinna og vera með belti og axlabönd og taka enga sénsa á framúrkeyslu?“ segir Hrafnhildur Bragadóttir, annar höfundur greinarinnar í samtali við Vísi. Þetta skjóti sérstaklega skökku við í ljósi loftslagsmarkmiða ríkisstjórnarflokkanna sem stefni á enn meiri samdrátt í losun en líklegt er að Ísland verði skuldbundið til í samfloti sínu með Evrópusambandinu og Noregi hvað varðar Parísarsamkomulagið. „Ljóst er því að ákvörðun um nýtingu ETS-sveigjanleikans gengur í þveröfuga átt við stefnu þessara flokka, enda miðar hún sem fyrr segir að því að létta á þrýstingi um að draga úr samfélagslosun á Íslandi,“ skrifa þær Hrafnhildur og Birna Sigrún Hallsdóttir í grein sinni. Lágmarka fjárhagsáhættu ríkisins Þó að ekki sé hægt að selja þær ETS-heimildir sem stjórnvöld ákveða að taka frá á grundvelli sveigjanleikaákvæðisins segja þær Hrafnhildur og Birna Sigrún að hægt sé að nýta eða selja afgang af svonefndum landsheimildum Íslands síðar. „Af þessu má helst draga þá ályktun að með áframhaldandi nýtingu sveigjanleikans sé verið að safna í eins konar varasjóð landsheimilda fyrir samfélagslosun Íslands á komandi árum. Slík nálgun gefur að okkar mati til kynna að nýr umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra hafi takmarkaða trú á þeim aðgerðum sem settar voru fram í aðgerðaáætlun í loftslagsmálum í tíð fyrri ríkisstjórnar,“ segir í grein þeirra. Þegar ráðuneytið tilkynnti um ákvörðun ráðherra í síðustu viku var vísað til tillögu stýrihóps og að hún fæli í sér að fjárhagsáhætta ríkisins vegna losunar yrði lágmörkuð. Þrátt fyrir að stýrihópurinn hefði bent á að nýting sveigjanleikaákvæðisins hefði bein áhrif á fjármál ríkisins með tekjutapi gæti Ísland lent í þeirri stöðu að þurfa að kaupa losunarheimildir ef það nær ekki markmiðum sínum um samfélagslosun. „Slíku fylgir umtalsverð óvissa, þar sem hvorki liggur fyrir mögulegt framboð né verð á slíkum losunarheimildum,“ sagði í tilkynningunni. Íslensk stjórnvöld keyptu losunarheimildir af Slóvakíu fyrir 350 milljónir króna vegna þess að losun Íslands fór umfram heimildir Kýótó-bókunarinnar, forvera Parísarsamkomulagsins, árið 2023.
Loftslagsmál Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Evrópusambandið Rekstur hins opinbera Mest lesið Bankarnir áður svikið neytendur Viðskipti innlent Greiði milljarða í arð í stað þess að lækka vexti til almennings Neytendur Bankastjórarnir fengu 260 milljónir króna Viðskipti innlent Breytingar í framkvæmdastjórateymum oft nauðsynlegar Atvinnulíf Ekki fjárhagslegur grundvöllur fyrir tveimur vínbúðum á Akureyri Viðskipti innlent Reikningur tengdur dularfullri Grindavíkur-mynt horfinn sporlaust Viðskipti innlent Bilun hjá Landsbankanum Viðskipti innlent Neytendur beri kostnað þess að reka þrjá stóra banka Viðskipti innlent Sjúkur í Downton Abbey og með unglingastæla á kvöldin Atvinnulíf Rafmyntarforstjóri játar sig sekan um að féfletta viðskiptavini Viðskipti erlent Fleiri fréttir Bankarnir áður svikið neytendur Bilun hjá Landsbankanum Ekki fjárhagslegur grundvöllur fyrir tveimur vínbúðum á Akureyri Bankastjórarnir fengu 260 milljónir króna Neytendur beri kostnað þess að reka þrjá stóra banka Ný ríkisstjórn sé að efla erlenda mjólkurframleiðslu Reikningur tengdur dularfullri Grindavíkur-mynt horfinn sporlaust Samruninn geti skilað auknum sparnaði til neytenda Bankarnir byrji í brekku Þröstur tekur við Bændablaðinu Árni Friðriksson í loðnu norður af Vestfjörðum „Fyrstu viðbrögðin voru þetta er ekki hægt“ Almenningur fær forgang og lægsta verðið Arion banki vill sameinast Íslandsbanka Getur nú greitt fyrir bensínið með appi Mikilvægur gæðastimpill fyrir verkefni Carbfix í Hafnarfirði Bein útsending: Frumkvöðlar keppast um Gulleggið Ísland komið í skammarkrókinn vegna osts Telja hvorki hættu á jarðskjálftum né áhrifum á vatnsból af Coda Terminal Helga Beck stýrir markaðsmálum Orkusölunnar Félagsmiðstöð, Hitt húsið, FS og Heilsustofnun NLFÍ stofnanir ársins Hækka lágmarksverð mjólkur Bankarnir græddu 88 milljarða í fyrra Kanna einnig jarðveginn fyrir Coda-stöð á Bakka Vogunarsjóðurinn selur sig út úr Skel fyrir tvo milljarða Jóna Dóra til Hagkaups Skattrannsókn leiddi til gjaldþrots Davíðs Smára Forsendur kunni að bresta ef ríkistjórnin nær sínu fram Alvotech vígir Frumuna Jón kaupir Sigurð Gísla út úr IKEA Sjá meira