Ó, $ vors lands Árni Björnsson skrifar 29. ágúst 2024 20:01 Ríkisútvarpið hefur undanfarið birt efni sem tengist æskulýð og hersetu á Íslandi. Annarsvegar er um að ræða endurflutning á þáttaröðinni Hernámsæskan og hinsvegar efni frá Kviknyndasafni Íslands. Þetta rifjaði upp rúmlega sjö áratuga gamlan hrekk sem nokkrir menntaskólastrákar frömdu eina nótt í febrúar árið 1953 og Morgunblaðið túlkaði á sinn skáldlega hátt. Á baksíðu Morgunblaðsins 18. febrúar 1953 gat að líta þessa mynd af hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð, og hafði verið tjargað á tvo þeirra með mannhæðar stórum stöfum Ó, $ vors lands. Frétt Morgunblaðsins var orðrétt á þessa leið: ‚Þegar bjart var orðið af degi í gær, var því veitt efirtekt, að útsendarar hins fjarstýrða flokks á Þórsgötu 1 höfðu verið að verki upp hjá hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð. – Þar höfðu þeir káfað utan í þjóðsöng Íslendinga. Í SKJÓLI MYRKURS Það sem gerst hefur upp við geymana er, að einhverjir af fyrirliðum kommúnista hér í bænum hafa skipað a.m.k. tveimur hinna auðsveipu vikapilta sinna að fara í skjóli næturinnar og myrkursins upp að geymunum og hafa meðferðis málningu sem skjótt þornar. Búið væri að ákveða að heppilegasti staðurinn til þessa óhæfuverks væru geymarnir tveir sem næstir eru Reykjanesbrautinni. Í ANDA STEFNUNNAR Þið eigið að svívirða þjóðsönginn, hafa hinir kommúnísku fyrirliðar. sagt við hlaupadrengi sína. Þeir höfðu ekkert við slíkan verknað að athuga. Þetta var í anda hins alþjóðlega kommúnisma og því engin ástæða til að malda í móinn. Það er fyrsta ljóðlínan í þjóðsöngnum, sem kommúnistarnir svívirtu á þann hátt að krota þvert yfir geymana tvo með stórum stöfum: „Ó, $ (dollar) vors lands“!! VERÐUR AÐ SKAFAST BURTU Árdegis í gær var byrjað að hreinsa krotið af geymunum. Málning sú, er notuð hefur verið, virðist vera skipabotnsmálning og verður að skafa hana af með járnum og mun það taka 3-4 daga.Ekki nægir að mála yfir því að hinir svörtu stafir, sem eu nær mannhæðarháir, koma í gegn. Sýnt þykir, að notaðir hafa verið skaftháir kústar. VAKIÐ REIÐI OG FYRIRLITNINGU Athæfi þetta hefur vakið fádæma fyrirlitningu og reiði hér í bænum. Með þessu hafa kommúnistar enn sannað hverjar tilfinningar þeir bera í brjósti gagnvart því sem fólki er heilagt. Mönnum er enn í fersku minni er þeir snéru mynd Jóns forseta á Alþingi til veggjar. En „línan“ krefst slíkra aðgerða, og þá er hvaða svívirðing sem er, framkvæmd samstundis. Þetta athæfi sem kommúnistaflokkurinn hlýtur að bera ábyrgð á, er spegilmynd af þeirri starfsemi, sem flokknum er skipað að halda hér uppi og hinum mannskemmandi uppeldisáhrifum, sem hún hefur í för með sér. Lögreglan hefur fengið mál þetta til meðferðar.‘ VÍSIR Mynd af sama fyrirbæri birtist á baksíðu dagblaðsins Vísis seinna um daginn. Ljósmyndari P. Thomsen. Vísir lét sér hinsvegar nægja svohljóðandi myndartexta: ‚Þannig hafði þjóðsöngurinn verið óvirtur í fyrrinótt, og stafirnir hafðir svo stórir, að þeir gátu sést víða vega. Er nokkur í vafa um, hverjir hér hafa verið að verki?‘ Gamall glæpur upplýstur Þar sem mér er nokkuð vel kunnugt hvernig í þennan pott var búið og vænti þess að allar sakir séu fyrndar eftir rúm 70 ár ætla ég til gamans að rifja þennan gjörning upp. Hugmyndina að sprellinu átti Jökull Jakobsson seinna leikskáld. Við vorum þá saman í 6. bekk B í MR. Jökull gat verið nokkuð uppátækjasamur, og mátti stundum vara sig á að láta hann ekki teyma sig út í ógöngur. Í þetta sinn held ég að okkur hafi þótt tiltækið svo sniðugt að um fjórðungur bekkjarins var með í leiknum og allir bundnir þagnareiði. Tilefnið var að sjálfsögðu að bandarískt herlið hafði öðru sinni stigið á land fyrir hálfu öðru ári og dátar voru orðnir mjög sýnilegir á götum Reykjavíkur. Mörgum var meinilla við hersetuna og þurfti ekki kommúnista til. Flestum skýrt hugsandi mönnum var auk þess ljóst að hættan af Rússum var lítið annað en yfirvarp. Vonir athafnamanna um arðbærar framkvæmdir á vegum hersins eins og verið hafði á stríðsárunum voru auðvitað helsti drifkrafturinn af Íslendinga hálfu. Það var líka merkingin í slagorði okkar: Ó, dollar vors lands. Jökull átti ekki aðeins hugmyndina, hann útvegaði líka tjöruna og kústinn og skrifaði stafina, enda bráðflinkur teiknari. Við hinir gerðum lítið annað bera eitthvað af efni og tækjum upp Öskjuhlíðina, en aðalverkefnið var að standa á verði ef einhver skyldi láta sjá sig á svæðinu þessa aðfaranótt þeiðjudags. Svo varð ekki. Vegna hinna skáldpólitísku skýringa Morgunblaðsins á tildrögum þessa gjörnings má geta þess að eini strákurinn í bekknum sem þá var félagsbundinn í Æskulýðsfylkingunni – sambandi ungra sósíalista, Ólafur Jens Pétursson síðar tækniskólakennari, taldi sér ekki fært að vera með í leiknum, því hann var ekki viss um að stjórn ÆF þætti þetta heppilegt tiltæki. En hann lofaði að kjafta ekki frá, og mér er nær að halda að ég sé sá fyrsti sem það gerir, enda næstum kominn á grafarbakkann. Jökull og Árni eftir sýningu á leikverki þeirra ‚Gunnar og Hallgerður‘ á Aðaldansleik Menntaskólans í Sjálfstæðishúsinu 1953, mánuði eftir tiltækið á Öskjuhlíðinni. Því má bæta við vegna orðalags í frétt Mbl. að það var Gunnlaugur Þórðarson þáverandi forsetaritari sem sneri myndinni af Jóni Sigurðssyni til veggjar í Alþingishúsinu 30. mars 1949 til að forða henni frá hugsanlegu grjótkasti. Ásmundi Sigurðssyni þingmanni sósíalista var hinsvegar kennt um athæfið, og Gunnlaugur leiðrétti ekki missögnina fyrr en í bók Baldurs Guðlaugssonar og Páls Heiðars Jónssonar um atburðina 30. mars sem út kom rúmum aldarfjórðungi seinna. Höfundur er þjóðháttafræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einu sinni var... Fjölmiðlar Kalda stríðið Mest lesið Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leiðsögundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Sjá meira
Ríkisútvarpið hefur undanfarið birt efni sem tengist æskulýð og hersetu á Íslandi. Annarsvegar er um að ræða endurflutning á þáttaröðinni Hernámsæskan og hinsvegar efni frá Kviknyndasafni Íslands. Þetta rifjaði upp rúmlega sjö áratuga gamlan hrekk sem nokkrir menntaskólastrákar frömdu eina nótt í febrúar árið 1953 og Morgunblaðið túlkaði á sinn skáldlega hátt. Á baksíðu Morgunblaðsins 18. febrúar 1953 gat að líta þessa mynd af hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð, og hafði verið tjargað á tvo þeirra með mannhæðar stórum stöfum Ó, $ vors lands. Frétt Morgunblaðsins var orðrétt á þessa leið: ‚Þegar bjart var orðið af degi í gær, var því veitt efirtekt, að útsendarar hins fjarstýrða flokks á Þórsgötu 1 höfðu verið að verki upp hjá hitaveitugeymunum á Öskjuhlíð. – Þar höfðu þeir káfað utan í þjóðsöng Íslendinga. Í SKJÓLI MYRKURS Það sem gerst hefur upp við geymana er, að einhverjir af fyrirliðum kommúnista hér í bænum hafa skipað a.m.k. tveimur hinna auðsveipu vikapilta sinna að fara í skjóli næturinnar og myrkursins upp að geymunum og hafa meðferðis málningu sem skjótt þornar. Búið væri að ákveða að heppilegasti staðurinn til þessa óhæfuverks væru geymarnir tveir sem næstir eru Reykjanesbrautinni. Í ANDA STEFNUNNAR Þið eigið að svívirða þjóðsönginn, hafa hinir kommúnísku fyrirliðar. sagt við hlaupadrengi sína. Þeir höfðu ekkert við slíkan verknað að athuga. Þetta var í anda hins alþjóðlega kommúnisma og því engin ástæða til að malda í móinn. Það er fyrsta ljóðlínan í þjóðsöngnum, sem kommúnistarnir svívirtu á þann hátt að krota þvert yfir geymana tvo með stórum stöfum: „Ó, $ (dollar) vors lands“!! VERÐUR AÐ SKAFAST BURTU Árdegis í gær var byrjað að hreinsa krotið af geymunum. Málning sú, er notuð hefur verið, virðist vera skipabotnsmálning og verður að skafa hana af með járnum og mun það taka 3-4 daga.Ekki nægir að mála yfir því að hinir svörtu stafir, sem eu nær mannhæðarháir, koma í gegn. Sýnt þykir, að notaðir hafa verið skaftháir kústar. VAKIÐ REIÐI OG FYRIRLITNINGU Athæfi þetta hefur vakið fádæma fyrirlitningu og reiði hér í bænum. Með þessu hafa kommúnistar enn sannað hverjar tilfinningar þeir bera í brjósti gagnvart því sem fólki er heilagt. Mönnum er enn í fersku minni er þeir snéru mynd Jóns forseta á Alþingi til veggjar. En „línan“ krefst slíkra aðgerða, og þá er hvaða svívirðing sem er, framkvæmd samstundis. Þetta athæfi sem kommúnistaflokkurinn hlýtur að bera ábyrgð á, er spegilmynd af þeirri starfsemi, sem flokknum er skipað að halda hér uppi og hinum mannskemmandi uppeldisáhrifum, sem hún hefur í för með sér. Lögreglan hefur fengið mál þetta til meðferðar.‘ VÍSIR Mynd af sama fyrirbæri birtist á baksíðu dagblaðsins Vísis seinna um daginn. Ljósmyndari P. Thomsen. Vísir lét sér hinsvegar nægja svohljóðandi myndartexta: ‚Þannig hafði þjóðsöngurinn verið óvirtur í fyrrinótt, og stafirnir hafðir svo stórir, að þeir gátu sést víða vega. Er nokkur í vafa um, hverjir hér hafa verið að verki?‘ Gamall glæpur upplýstur Þar sem mér er nokkuð vel kunnugt hvernig í þennan pott var búið og vænti þess að allar sakir séu fyrndar eftir rúm 70 ár ætla ég til gamans að rifja þennan gjörning upp. Hugmyndina að sprellinu átti Jökull Jakobsson seinna leikskáld. Við vorum þá saman í 6. bekk B í MR. Jökull gat verið nokkuð uppátækjasamur, og mátti stundum vara sig á að láta hann ekki teyma sig út í ógöngur. Í þetta sinn held ég að okkur hafi þótt tiltækið svo sniðugt að um fjórðungur bekkjarins var með í leiknum og allir bundnir þagnareiði. Tilefnið var að sjálfsögðu að bandarískt herlið hafði öðru sinni stigið á land fyrir hálfu öðru ári og dátar voru orðnir mjög sýnilegir á götum Reykjavíkur. Mörgum var meinilla við hersetuna og þurfti ekki kommúnista til. Flestum skýrt hugsandi mönnum var auk þess ljóst að hættan af Rússum var lítið annað en yfirvarp. Vonir athafnamanna um arðbærar framkvæmdir á vegum hersins eins og verið hafði á stríðsárunum voru auðvitað helsti drifkrafturinn af Íslendinga hálfu. Það var líka merkingin í slagorði okkar: Ó, dollar vors lands. Jökull átti ekki aðeins hugmyndina, hann útvegaði líka tjöruna og kústinn og skrifaði stafina, enda bráðflinkur teiknari. Við hinir gerðum lítið annað bera eitthvað af efni og tækjum upp Öskjuhlíðina, en aðalverkefnið var að standa á verði ef einhver skyldi láta sjá sig á svæðinu þessa aðfaranótt þeiðjudags. Svo varð ekki. Vegna hinna skáldpólitísku skýringa Morgunblaðsins á tildrögum þessa gjörnings má geta þess að eini strákurinn í bekknum sem þá var félagsbundinn í Æskulýðsfylkingunni – sambandi ungra sósíalista, Ólafur Jens Pétursson síðar tækniskólakennari, taldi sér ekki fært að vera með í leiknum, því hann var ekki viss um að stjórn ÆF þætti þetta heppilegt tiltæki. En hann lofaði að kjafta ekki frá, og mér er nær að halda að ég sé sá fyrsti sem það gerir, enda næstum kominn á grafarbakkann. Jökull og Árni eftir sýningu á leikverki þeirra ‚Gunnar og Hallgerður‘ á Aðaldansleik Menntaskólans í Sjálfstæðishúsinu 1953, mánuði eftir tiltækið á Öskjuhlíðinni. Því má bæta við vegna orðalags í frétt Mbl. að það var Gunnlaugur Þórðarson þáverandi forsetaritari sem sneri myndinni af Jóni Sigurðssyni til veggjar í Alþingishúsinu 30. mars 1949 til að forða henni frá hugsanlegu grjótkasti. Ásmundi Sigurðssyni þingmanni sósíalista var hinsvegar kennt um athæfið, og Gunnlaugur leiðrétti ekki missögnina fyrr en í bók Baldurs Guðlaugssonar og Páls Heiðars Jónssonar um atburðina 30. mars sem út kom rúmum aldarfjórðungi seinna. Höfundur er þjóðháttafræðingur.
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun