Rætt var um fjármál fanga í umræðuþættinum Frelsið er yndislegt á dögunum þar sem gestir voru Ásta Sigrún Helgadóttir, umboðsmaður skuldara, Sigurður Ingi Jónasson, fyrrverandi fangi, og Bjarki Már Magnússon, lögfræðingur hjá lögfræðiaðstoð Afstöðu.
Þar kom meðal annars fram að fangar í íslenskum fangelsum eigi það flestir sammerkt að hafa komið sér í djúpt skuldafen sem þeir hafi þá miklar áhyggjur af þegar þeir losna úr afplánun. Helst eru það fésektir, sakarkostnaður, skattaskuldir og meðlagsskuldir sem fylgja út í frelsið og eru þar fjötur um fót.
„Þetta fólk er tilbúið að vinna en það er tekin mjög há prósenta af launum þeirra til að greiða ríkinu til baka og þar af leiðandi á það erfitt með að ná endum saman. Þetta er ein ástæða þess að fólk heldur áfram í glæpum og að endurkomur í íslensk fangelsi eru jafn algengar og raun ber vitni,“ segir Guðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu, og annar þáttastjórnenda.
„Ég held að það þurfi nýtt kerfi, að eitthvað taki við og það er ljóst að ef fólk fengi þessar skuldir felldar niður þá myndi samfélagið hagnast töluvert meira en nemur skuldunum.“
Steypti sér í skuldir
Sigurður Ingi rekur í þættinum sína sögu og tekur skýrt fram að hann sé ekkert fórnarlamb, hann hafi sjálfur steypt sér í skuldir. Það þurfi aftur á móti ekki að gera fólki það svona erfitt að klóra sig úr óreiðunni aftur.
„Mér finnst skrítið að fólk er dæmt í fangelsi á sinni kennitölu, nafni og sinni persónu og staðan liggur því alveg fyrir, að það sé ekki strax sett af stað dagskrá til að greiða úr þessum málum. Í hvert skipti sem ég fór inn og svo aftur út var ég í verri og verri stöðu, bæði andlega og fjárhagslega. Ég skil ekki af hverju er ekki tekið á þessum málum þegar menn koma inn í fangelsið því þannig getur fólk komist aftur í takt við samfélagið þegar afplánun lýkur.“
Guðmunudr Ingi segir Afstöðu eiga í góðu samstarfi við embætti umboðsmanns skuldara og hafa milligöngu fyrir félagsmenn um lögfræðiaðstoð.
Rekast á veggi eftir afplánun
Bjarki Már segir að dómþolar breiði hreinlega bara sængina yfir höfuð þegar komi að skuldamálum. Þeir greiði ekki skuldir og skili ekki skattaskýrslum, jafnvel til margra ára.
„Þeir hafa ekki viljað hugsa um þetta, svo koma þeir út og þá byrja þeir að rekast á veggi og þá er jafnvel bara fínt að fara inn aftur. Tíminn skiptir öllu máli og það að farið sé í þessi mál strax í upphafi afplánunar.“
Ásta Sigrún segir taka heilshugar undir það að þörf sé á skoða fjármál fanga og fyrrverandi fanga gaumgæfilega.
„Það er svo mikilvægt að hafa þessa félagslegu sýn. Hvað viljum við að taki við? Hvernig viljum við að þessar skuldir séu meðhöndlaðar. Við erum í stöðugum viðræðum við innheimtumiðstöð sekta og sakarkostnaðar og almennt við stjórnvöld um þessi úrræði því við erum stundum mjög bjargarlaus. Við vinnum eftir ákveðnum lögum, fangar leita til okkar og þá hugsum við að það væri hægt að gera meira.“