Samkeppni á áætlunarflugi til og frá Íslandi hefur verið þjóðfélaginu öllu til mikilla hagsbóta Steingrímur Ægisson skrifar 8. apríl 2024 15:30 Ræða forstjóra Icelandair á aðalfundi nýlega Á aðalfundi Icelandair í mars sl. fjallaði Bogi Nils Bogason forstjóri félagsins í ræðu um samkeppni í áætlunarflugi til og frá Íslandi. Vék hann m.a. að rekstrarumhverfi flugfélaga sem starfa hér á landi og bar þær saman við aðstæður annars staðar í Evrópu. Í ræðu Boga kom meðal annars fram það mat að hann teldi ekki raunhæft að reka tvö tengiflugfélög með heimahöfn á Keflavíkurflugvelli með sjálfbærum hætti. Samkeppni innlendra flugfélaga gæti þó verið af hinu góða en til lengri tíma þyrfti reksturinn að vera sjálfbær. Forstjórinn vék einnig að því að aðeins á einum tengiflugvelli í Evrópu fyrir utan Keflavík væru tvö flugfélög með heimahöfn, þ.e. á Heathrow í London. Þessi ummæli forstjóra Icelandair er varla hægt að túlka öðruvísi en svo en að hann telji að ekki sé rými á markaðnum fyrir tvö flugfélög sem bjóði upp á áætlunarflug á milli Íslands og áfangastaða í Evrópu og Norður-Ameríku þar Keflavíkurflugvöllur er tengistöð og jafnframt heimahöfn flugfélaganna. Icelandair og PLAY byggja á þessu módeli. Kjörstaðan að mati forstjórans væri því sú að tengifluginu væri aðeins sinnt af einu flugfélagi og þá líklega því sem hann sjálfur veitir forstöðu, þ.e. Icelandair, og þá jafnframt að samkeppni á þessum markaði myndi leggjast af. Þessi sjónarmið forstjóra Icelandair valda nokkrum vonbrigðum enda er almennt viðurkennt að samkeppni sé mikilvæg þar sem hún stuðlar að lægra verði og betri þjónustu og eykur þar með velferð neytenda og stuðlar að hagkvæmni í atvinnulífinu. Samkeppnin knýr fyrirtæki einnig til að hagræða og vinnur gegn sóun. Þá styður samkeppni við nýsköpun og framfarir í atvinnurekstri og leiðir til þjóðhagslegrar hagkvæmni. Reynslan af samkeppni í rúm 20 ár góð en Icelandair og stjórnvöld hafa beitt hindrunum Þessara kosta samkeppni sér meðal annars stað í áætlunarflugi til og frá Íslandi. Segja má að samkeppnin hafi hafist fyrir alvöru fyrir rúmum tveimur áratugum þegar Iceland Express hóf flug frá Keflavík til Kaupmannahafnar og London snemma árs 2003. Fljótlega bættust fleiri áfangastaðir í Evrópu við og svo árið 2010 einnig New York og Boston vestanhafs. Þar með sköpuðust forsendur fyrir annað kerfi tengiflugs til og frá Íslandi. Iceland Express átti þó erfitt uppdráttar enda mætti félagið hörðum aðgerðum Icelandair sem fólu í sér ítrekaða ólögmæta undirverðlagningu. Jafnframt mættu minni keppinautar í flugafgreiðslu ólögmætum aðgerðum dótturfélags Icelandair á því sviði, en aðgengi að hagkvæmri flugafgreiðslu er ein forsenda samkeppni í flugi. Þá lögðu Isavia og stjórnvöld stein í götu Iceland Express með því að búa ekki svo um hnútana að félagið fengi úthlutað mikilvægum afgreiðslutímum (e. slots) til að sinna tengifluginu en létu Icelandair hins vegar njóta forgangs í því efni. WOW Air haslaði sér völl um mitt ár 2012 og nokkrum mánuðum síðar yfirtók félagið Iceland Express. WOW Air mætti einnig hindrunum af hálfu Icelandair og stjórnvalda eins og Iceland Express hafði áður gert. WOW Air náði þó að stækka hratt og var tímabundið með umfangsmikið tengiflug til og frá landinu. WOW Air varð hins vegar gjaldþrota seint á árinu 2018. Um mitt ár 2021 tók PLAY við keflinu og býður það félag núna upp á áætlunarflug til áfangastaða bæði í Evrópu og Norður-Ameríku með tengiflug um Keflavík í samkeppni við Icelandair. Þó þessi um það bil tveggja áratuga samkeppni í áætlunarflugi til og frá landinu hafi verið brokkgeng og viðburðarík, t.d. vegna bankahruns og COVID faraldurs, þarf ekki að fjölyrða að samkeppnin hefur í heild haft mjög jákvæð áhrif. Þannig lækkuðu fargjöld frá Keflavík til Kaupmannahafnar og London um allt að 30-40% við innkomu Iceland Express á þá markaði árið 2003 og til Boston og New York árið 2010 lækkaði verð um allt að helming. Þá sýndi það sig að verðsamkeppni jókst með innkomu WOW Air og PLAY. Þessar verðlækkanir hafa leitt til mikils sparnaðar fyrir íslenskan almenning og fyrirtæki og gert fleirum fært að ferðast. Auk þess hefur lægra verð og aukin tíðni flugferða leitt til verulegrar fjölgunar ferðamanna og er ferðaþjónusta nú orðin ein stærsta atvinnugrein landsins. Heimahöfnin mikilvæg í samkeppninni Samkeppni flugfélaga með heimahöfn hér hefur síðan vakið áhuga og skapað aðstæður fyrir erlend flugfélög að fljúga hingað til lands. Samkeppni sem erlendu flugfélögin veita er mikilvæg, en er brothætt því áætlanir þeirra breytast hratt í takt við aðstæður hverju sinni. Meðal annars þess vegna er samkeppni flugfélaga með heimahöfn hér, sem reka tengiflug yfir Atlantshafið, burðarás í samkeppni í flugi til og frá landinu. Það er ekki sjálfgefið að Ísland búi við jafn greiðar samgöngur og raunin hefur verið síðustu tvo áratugi. Eflaust eru engin dæmi um að jafn fámenn þjóð í jafn afskekktu landi búi við slíkan munað. Sérstaðan endurspeglast m.a. í því að Keflavíkurflugvöllur er nær eina gáttin fyrir þá sem ferðast til og frá landinu. Lega landsins mitt á milli Evrópu og Ameríku, framtak forvera Icelandair í því nýta sér þá stöðu til að koma á tengiflugi milli heimsálfa og síðast en ekki síst vilji annarra fyrirtækja til að skapa samkeppni í því flugi hefur gert þetta kleift. Það myndi því hafa alvarleg áhrif ef samkeppni fyrirtækja sem fljúga héðan og sinna tengiflugi myndi leggjast af og einokun á þessu sviði komast aftur á. Sunnudagsreglan og áskilnaður og flugmiðakaup báðar leiðir Man einhver t.d. eftir sunnudagsreglu Icelandair sem fól það í sér að ef viðkomandi farþegi keypti hefðbundið fargjald þurfti hann að vera aðfararnótt hvíldardagsins í erlendri borg. Annars greiddi hann það sem kallað var fullt fargjald sem lét nærri að vera það sama og verð á viðskiptafarrými? Man einhver líka þegar aðeins var hægt að kaupa ódýrari flugmiða báðar leiðir, frá Íslandi og til landsins aftur, jafnvel þótt engin áform væru um seinna flugið, t.d. ef um búferlaflutninga var að ræða? Að ógleymdum mun hærri fargjöldum áður fyrr, svo munar tugum prósenta þegar engrar samkeppni naut við. Þó ólíklegt verði að teljast að sambærilegir skilmálar yrðu teknir upp á ný ef aðeins eitt flugfélag yrði starfandi hér með heimahöfn og einhvers aðalds myndi gæta frá erlendum flugfélögum, væri það ekki til hagsbóta, hvorki fyrir almenning eða ferðaþjónustuna í heild sinni, ef engrar samkeppni nyti við á þessu mikilvæga sviði viðskipta. Höfundur er verkefnastjóri hjá Samkeppniseftirlitinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fréttir af flugi Samkeppnismál Icelandair Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir Skoðun Skoðun Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Engu slaufað Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? II. Viðurkenning og höfnun Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Krabbameinsfélagið í stafni í aðdraganda storms Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Sjá meira
Ræða forstjóra Icelandair á aðalfundi nýlega Á aðalfundi Icelandair í mars sl. fjallaði Bogi Nils Bogason forstjóri félagsins í ræðu um samkeppni í áætlunarflugi til og frá Íslandi. Vék hann m.a. að rekstrarumhverfi flugfélaga sem starfa hér á landi og bar þær saman við aðstæður annars staðar í Evrópu. Í ræðu Boga kom meðal annars fram það mat að hann teldi ekki raunhæft að reka tvö tengiflugfélög með heimahöfn á Keflavíkurflugvelli með sjálfbærum hætti. Samkeppni innlendra flugfélaga gæti þó verið af hinu góða en til lengri tíma þyrfti reksturinn að vera sjálfbær. Forstjórinn vék einnig að því að aðeins á einum tengiflugvelli í Evrópu fyrir utan Keflavík væru tvö flugfélög með heimahöfn, þ.e. á Heathrow í London. Þessi ummæli forstjóra Icelandair er varla hægt að túlka öðruvísi en svo en að hann telji að ekki sé rými á markaðnum fyrir tvö flugfélög sem bjóði upp á áætlunarflug á milli Íslands og áfangastaða í Evrópu og Norður-Ameríku þar Keflavíkurflugvöllur er tengistöð og jafnframt heimahöfn flugfélaganna. Icelandair og PLAY byggja á þessu módeli. Kjörstaðan að mati forstjórans væri því sú að tengifluginu væri aðeins sinnt af einu flugfélagi og þá líklega því sem hann sjálfur veitir forstöðu, þ.e. Icelandair, og þá jafnframt að samkeppni á þessum markaði myndi leggjast af. Þessi sjónarmið forstjóra Icelandair valda nokkrum vonbrigðum enda er almennt viðurkennt að samkeppni sé mikilvæg þar sem hún stuðlar að lægra verði og betri þjónustu og eykur þar með velferð neytenda og stuðlar að hagkvæmni í atvinnulífinu. Samkeppnin knýr fyrirtæki einnig til að hagræða og vinnur gegn sóun. Þá styður samkeppni við nýsköpun og framfarir í atvinnurekstri og leiðir til þjóðhagslegrar hagkvæmni. Reynslan af samkeppni í rúm 20 ár góð en Icelandair og stjórnvöld hafa beitt hindrunum Þessara kosta samkeppni sér meðal annars stað í áætlunarflugi til og frá Íslandi. Segja má að samkeppnin hafi hafist fyrir alvöru fyrir rúmum tveimur áratugum þegar Iceland Express hóf flug frá Keflavík til Kaupmannahafnar og London snemma árs 2003. Fljótlega bættust fleiri áfangastaðir í Evrópu við og svo árið 2010 einnig New York og Boston vestanhafs. Þar með sköpuðust forsendur fyrir annað kerfi tengiflugs til og frá Íslandi. Iceland Express átti þó erfitt uppdráttar enda mætti félagið hörðum aðgerðum Icelandair sem fólu í sér ítrekaða ólögmæta undirverðlagningu. Jafnframt mættu minni keppinautar í flugafgreiðslu ólögmætum aðgerðum dótturfélags Icelandair á því sviði, en aðgengi að hagkvæmri flugafgreiðslu er ein forsenda samkeppni í flugi. Þá lögðu Isavia og stjórnvöld stein í götu Iceland Express með því að búa ekki svo um hnútana að félagið fengi úthlutað mikilvægum afgreiðslutímum (e. slots) til að sinna tengifluginu en létu Icelandair hins vegar njóta forgangs í því efni. WOW Air haslaði sér völl um mitt ár 2012 og nokkrum mánuðum síðar yfirtók félagið Iceland Express. WOW Air mætti einnig hindrunum af hálfu Icelandair og stjórnvalda eins og Iceland Express hafði áður gert. WOW Air náði þó að stækka hratt og var tímabundið með umfangsmikið tengiflug til og frá landinu. WOW Air varð hins vegar gjaldþrota seint á árinu 2018. Um mitt ár 2021 tók PLAY við keflinu og býður það félag núna upp á áætlunarflug til áfangastaða bæði í Evrópu og Norður-Ameríku með tengiflug um Keflavík í samkeppni við Icelandair. Þó þessi um það bil tveggja áratuga samkeppni í áætlunarflugi til og frá landinu hafi verið brokkgeng og viðburðarík, t.d. vegna bankahruns og COVID faraldurs, þarf ekki að fjölyrða að samkeppnin hefur í heild haft mjög jákvæð áhrif. Þannig lækkuðu fargjöld frá Keflavík til Kaupmannahafnar og London um allt að 30-40% við innkomu Iceland Express á þá markaði árið 2003 og til Boston og New York árið 2010 lækkaði verð um allt að helming. Þá sýndi það sig að verðsamkeppni jókst með innkomu WOW Air og PLAY. Þessar verðlækkanir hafa leitt til mikils sparnaðar fyrir íslenskan almenning og fyrirtæki og gert fleirum fært að ferðast. Auk þess hefur lægra verð og aukin tíðni flugferða leitt til verulegrar fjölgunar ferðamanna og er ferðaþjónusta nú orðin ein stærsta atvinnugrein landsins. Heimahöfnin mikilvæg í samkeppninni Samkeppni flugfélaga með heimahöfn hér hefur síðan vakið áhuga og skapað aðstæður fyrir erlend flugfélög að fljúga hingað til lands. Samkeppni sem erlendu flugfélögin veita er mikilvæg, en er brothætt því áætlanir þeirra breytast hratt í takt við aðstæður hverju sinni. Meðal annars þess vegna er samkeppni flugfélaga með heimahöfn hér, sem reka tengiflug yfir Atlantshafið, burðarás í samkeppni í flugi til og frá landinu. Það er ekki sjálfgefið að Ísland búi við jafn greiðar samgöngur og raunin hefur verið síðustu tvo áratugi. Eflaust eru engin dæmi um að jafn fámenn þjóð í jafn afskekktu landi búi við slíkan munað. Sérstaðan endurspeglast m.a. í því að Keflavíkurflugvöllur er nær eina gáttin fyrir þá sem ferðast til og frá landinu. Lega landsins mitt á milli Evrópu og Ameríku, framtak forvera Icelandair í því nýta sér þá stöðu til að koma á tengiflugi milli heimsálfa og síðast en ekki síst vilji annarra fyrirtækja til að skapa samkeppni í því flugi hefur gert þetta kleift. Það myndi því hafa alvarleg áhrif ef samkeppni fyrirtækja sem fljúga héðan og sinna tengiflugi myndi leggjast af og einokun á þessu sviði komast aftur á. Sunnudagsreglan og áskilnaður og flugmiðakaup báðar leiðir Man einhver t.d. eftir sunnudagsreglu Icelandair sem fól það í sér að ef viðkomandi farþegi keypti hefðbundið fargjald þurfti hann að vera aðfararnótt hvíldardagsins í erlendri borg. Annars greiddi hann það sem kallað var fullt fargjald sem lét nærri að vera það sama og verð á viðskiptafarrými? Man einhver líka þegar aðeins var hægt að kaupa ódýrari flugmiða báðar leiðir, frá Íslandi og til landsins aftur, jafnvel þótt engin áform væru um seinna flugið, t.d. ef um búferlaflutninga var að ræða? Að ógleymdum mun hærri fargjöldum áður fyrr, svo munar tugum prósenta þegar engrar samkeppni naut við. Þó ólíklegt verði að teljast að sambærilegir skilmálar yrðu teknir upp á ný ef aðeins eitt flugfélag yrði starfandi hér með heimahöfn og einhvers aðalds myndi gæta frá erlendum flugfélögum, væri það ekki til hagsbóta, hvorki fyrir almenning eða ferðaþjónustuna í heild sinni, ef engrar samkeppni nyti við á þessu mikilvæga sviði viðskipta. Höfundur er verkefnastjóri hjá Samkeppniseftirlitinu.
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson Skoðun