Er menntakerfið okkar sprungið? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 5. mars 2024 08:01 Í síðustu viku heimsótti þingflokkur Viðreisnar grunnskóla og framhaldsskóla á höfuðborgarsvæðinu, Suðurlandi og Suðurnesjum. Að auki áttum við frábæran fund með fulltrúum allra fagstétta innan Kennarasambandsins. Tónninn var þungur. Allar fagstéttir voru sammála um að ekki væri hægt að halda sama þrýstingi áfram á kerfinu án raunverulegra aðgerða af hálfu stjórnvalda. Hvert sem við fórum var fagmennskan í fyrirrúmi, enda eru kennarar og skólastjórnendur sérfræðingar í því að hlaupa hratt og bregðast við hinum ýmsu áskorunum. Oftar en ekki án mikils fjármagns. Útsjónarsemin er rannsóknarefni út af fyrir sig. Ég hef fylgst grannt með málaflokknum í áratugi og átt ótal fundi í gegnum tíðina. Sumir þeirra voru ekki einfaldir. En það sló mig að finna þann tón sem mætti okkur í vikunni. Ég skynjaði mun meira álag en áður og ákveðna þreytu. Þreytu á andvaraleysi stjórnvalda og skilningsleysi þeirra á stöðunni. Nýjar áskoranir án fjármagns Á öllum okkar fundum var talað um hópastærðir. Það er alveg ljóst að á flestum þeim stöðum sem við heimsóttum voru skólarnir yfirfullir. Því fylgir gríðarlegt álag að reyna að finna út úr því hvernig koma eigi öllum nemendum fyrir svo sómi sé af. Hvað þá að mæta ólíkum þörfum þeirra. „Kerfið er sprungið“ sagði einn kennarinn brúnaþungur. Í einum skólanum sem við heimsóttum voru mest 32 nemendur í einni stofu og einn kennari. Enginn hópur var undir 24 nemendum. Það sjá það allir að þetta er með öllu óviðunandi bæði fyrir nemendurna en ekki síður fyrir kennarann. Það virðist vera rík hefð fyrir því hjá stjórnvöldum að henda nýjum verkefnum í skólana – án þess að þeim fylgi fjármagn eða annar stuðningur. Það var einnig dregið fram í heimsóknum okkar að það vantaði verulega upp á að aðlaga námskrá að skýrum markmiðum. Og svo var talað um þörfina á miklu meiri og betri námsgögnum. Framlög til námsgagna á grunnskólastigi hafa nokkurn veginn staðið í stað frá árinu 2008, þrátt fyrir fjölbreyttari áskoranir skólasamfélagsins en áður. Svo dæmi séu nefnd. En þögnin hjá ríkisstjórninni hefur verið ærandi, nema þegar niðurstöður Pisa birtast á þriggja ára fresti. Svo gerist lítið í millitíðinni. Breytt samfélagsgerð hefur áhrif Breytt samfélagsgerð spilar að sjálfsögðu einnig inn í þessa mynd. Óljós atvinnustefna stjórnvalda felur í sér að sækja hingað til lands stóran hóp erlends vinnuafls. Því fylgja áskoranir sem stjórnvöld hafa ekki verið mjög meðvituð um. Börn þessara mikilvægu starfskrafta fylgja gjarnan með og þá reynir á að tryggja að kerfin séu í stakk búin til að grípa þau og mæta þeirra þörfum. Það kostar auðvitað bæði fjármagn en ekki síst tíma fyrir fagfólkið í kerfunum að sinna þeim vel. Íslenskan er auðvitað grunnurinn, hún er algjör lykill að samhentu samfélagi. Þar hljótum við að líta meðal annars til Danmerkur og skoða móttökuskóla. En það hefur ekki verið gert. Hvert sem við fórum var umræðan sú um að engir raunverulegir fjármunir hafi fylgt þeim þrýstingi á kerfið sem byggst hefur upp síðastliðin sex ár. Það er augljóst að til lengri tíma gengur slíkt ekki upp. Það er staða sem er alfarið á ábyrgð stjórnvalda sem vanrækt hafa kerfin í breyttri samfélagsgerð. Nú eru kennarar farnir að segja hingað og ekki lengra – og margir hverjir hreinlega gefast upp og leita á önnur mið. Það er alvarleg staða sem við verðum að horfast í augu við og bregðast við strax. Grunnkerfin okkar verða að tala saman. Atvinnustefna stjórnvalda verður að ríma við menntakerfið. Þekking er undirstaða skapandi hugsunar og grundvöllur hvers samfélags. Þetta snýst um forgangsröðun fjármuna, verkefna og heildarsýn. Þetta snýst ekki um það að gera það fólk, sem hingað kemur til að sinna mikilvægum störfum, að blórabögglum. Við sem samfélag gætum ekki án þeirra verið. Hvort sem litið er til byggingargeirans, heilbrigðiskerfisins, nýsköpunar eða ferðaþjónustunnar. Hagvöxtur og lífsgæði munu ekki aukast nema með þeim. Ekki án þeirra. En með því horfast ekki í augu við þann raunveruleika sem kennarar í skólum landsins eru að lýsa, erum við að fjarlægast hugmyndafræði okkar um samfélag jafnra tækifæra. Sú hugmyndafræði stendur og fellur með menntakerfinu. Ef við sinnum þessu ekki er stutt í heimatilbúna stéttaskiptingu og jaðarsetningu fólks. Það bitnar á okkur öllum. Höfundur er formaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skóla - og menntamál Viðreisn Alþingi Mest lesið Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun 52 milljarðar/ári x 30 ár = EES Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Sjá meira
Í síðustu viku heimsótti þingflokkur Viðreisnar grunnskóla og framhaldsskóla á höfuðborgarsvæðinu, Suðurlandi og Suðurnesjum. Að auki áttum við frábæran fund með fulltrúum allra fagstétta innan Kennarasambandsins. Tónninn var þungur. Allar fagstéttir voru sammála um að ekki væri hægt að halda sama þrýstingi áfram á kerfinu án raunverulegra aðgerða af hálfu stjórnvalda. Hvert sem við fórum var fagmennskan í fyrirrúmi, enda eru kennarar og skólastjórnendur sérfræðingar í því að hlaupa hratt og bregðast við hinum ýmsu áskorunum. Oftar en ekki án mikils fjármagns. Útsjónarsemin er rannsóknarefni út af fyrir sig. Ég hef fylgst grannt með málaflokknum í áratugi og átt ótal fundi í gegnum tíðina. Sumir þeirra voru ekki einfaldir. En það sló mig að finna þann tón sem mætti okkur í vikunni. Ég skynjaði mun meira álag en áður og ákveðna þreytu. Þreytu á andvaraleysi stjórnvalda og skilningsleysi þeirra á stöðunni. Nýjar áskoranir án fjármagns Á öllum okkar fundum var talað um hópastærðir. Það er alveg ljóst að á flestum þeim stöðum sem við heimsóttum voru skólarnir yfirfullir. Því fylgir gríðarlegt álag að reyna að finna út úr því hvernig koma eigi öllum nemendum fyrir svo sómi sé af. Hvað þá að mæta ólíkum þörfum þeirra. „Kerfið er sprungið“ sagði einn kennarinn brúnaþungur. Í einum skólanum sem við heimsóttum voru mest 32 nemendur í einni stofu og einn kennari. Enginn hópur var undir 24 nemendum. Það sjá það allir að þetta er með öllu óviðunandi bæði fyrir nemendurna en ekki síður fyrir kennarann. Það virðist vera rík hefð fyrir því hjá stjórnvöldum að henda nýjum verkefnum í skólana – án þess að þeim fylgi fjármagn eða annar stuðningur. Það var einnig dregið fram í heimsóknum okkar að það vantaði verulega upp á að aðlaga námskrá að skýrum markmiðum. Og svo var talað um þörfina á miklu meiri og betri námsgögnum. Framlög til námsgagna á grunnskólastigi hafa nokkurn veginn staðið í stað frá árinu 2008, þrátt fyrir fjölbreyttari áskoranir skólasamfélagsins en áður. Svo dæmi séu nefnd. En þögnin hjá ríkisstjórninni hefur verið ærandi, nema þegar niðurstöður Pisa birtast á þriggja ára fresti. Svo gerist lítið í millitíðinni. Breytt samfélagsgerð hefur áhrif Breytt samfélagsgerð spilar að sjálfsögðu einnig inn í þessa mynd. Óljós atvinnustefna stjórnvalda felur í sér að sækja hingað til lands stóran hóp erlends vinnuafls. Því fylgja áskoranir sem stjórnvöld hafa ekki verið mjög meðvituð um. Börn þessara mikilvægu starfskrafta fylgja gjarnan með og þá reynir á að tryggja að kerfin séu í stakk búin til að grípa þau og mæta þeirra þörfum. Það kostar auðvitað bæði fjármagn en ekki síst tíma fyrir fagfólkið í kerfunum að sinna þeim vel. Íslenskan er auðvitað grunnurinn, hún er algjör lykill að samhentu samfélagi. Þar hljótum við að líta meðal annars til Danmerkur og skoða móttökuskóla. En það hefur ekki verið gert. Hvert sem við fórum var umræðan sú um að engir raunverulegir fjármunir hafi fylgt þeim þrýstingi á kerfið sem byggst hefur upp síðastliðin sex ár. Það er augljóst að til lengri tíma gengur slíkt ekki upp. Það er staða sem er alfarið á ábyrgð stjórnvalda sem vanrækt hafa kerfin í breyttri samfélagsgerð. Nú eru kennarar farnir að segja hingað og ekki lengra – og margir hverjir hreinlega gefast upp og leita á önnur mið. Það er alvarleg staða sem við verðum að horfast í augu við og bregðast við strax. Grunnkerfin okkar verða að tala saman. Atvinnustefna stjórnvalda verður að ríma við menntakerfið. Þekking er undirstaða skapandi hugsunar og grundvöllur hvers samfélags. Þetta snýst um forgangsröðun fjármuna, verkefna og heildarsýn. Þetta snýst ekki um það að gera það fólk, sem hingað kemur til að sinna mikilvægum störfum, að blórabögglum. Við sem samfélag gætum ekki án þeirra verið. Hvort sem litið er til byggingargeirans, heilbrigðiskerfisins, nýsköpunar eða ferðaþjónustunnar. Hagvöxtur og lífsgæði munu ekki aukast nema með þeim. Ekki án þeirra. En með því horfast ekki í augu við þann raunveruleika sem kennarar í skólum landsins eru að lýsa, erum við að fjarlægast hugmyndafræði okkar um samfélag jafnra tækifæra. Sú hugmyndafræði stendur og fellur með menntakerfinu. Ef við sinnum þessu ekki er stutt í heimatilbúna stéttaskiptingu og jaðarsetningu fólks. Það bitnar á okkur öllum. Höfundur er formaður Viðreisnar.
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun