Styðjum við konur á breytingaskeiði og eftir tíðahvörf Harpa Lind Hilmarsdóttir skrifar 6. febrúar 2024 09:00 Breytingaskeiðið og tíðahvörf eru náttúrulegt ferli sem allar konur ganga í gegnum. Á þessum tíma kemur flökt á kvenhormónin estrógen og prógesterone sem getur valdið því að sumar konur upplifa truflandi einkenni sem hafa áhrif á lífsgæði þeirra. Þetta hormónaflökt getur haft áhrif á öll líffærakerfin okkar. Allar frumur líkamans eru með estrógen viðtaka, sem gerir það að verkum að einkennin geta verið misjöfn eins og þau eru mörg. Ekki er til ein uppskrift af breytingaskeiðinu og engin kona upplifir það eins. Það eru margir þættir sem spila inn í upplifun hverrar og einnar konu eins og t.d. erfðir, umhverfi, áfallasaga og heilsufarssaga. Þriðjungur kvenna finnur lítil sem engin einkenni. Um einn þriðji kvenna upplifir þetta tímabil mjög erfitt bæði andlega og líkamlega. Þessi hópur kvenna upplifir einkenni sem hafa veruleg áhrif á lífsgæði. Það sem konur upplifa mest truflandi eru andlegu einkennin eins og orkuleysi, kvíði, depurð, flatneskja, innri spenna, svefntruflanir og nætursviti. Konur lýsa því oft að þær þekki sjálfar sig ekki lengur, ráði ekki eins vel við hlutina og upplifi að áhrifin teygi sig út í makasambandið, fjölskylduna, atvinnuna og fleira. Í starfi mínu hitti ég daglega konur sem eru að upplifa það truflandi einkenni að þeim finnst þær hafa misst tökin á heilsunni og hafa ekki orku í neitt annað en að sinna vinnunni. Þessu fylgir vanlíðan og sektarkennd. Konur grípa í óheilsusamlegan mat og kaffi til þess að fá skyndiorku og nota svo oft áfengi til þess að ná sér niður. Þetta getur orðið vítahringur sem er ekki ákjósanlegur þegar horft er til framtíðarheilsu. Rannsóknir hafa sýnt að eftir tíðahvörf aukast líkurnar á ýmsum sjúkdómum eins og t.d. sykursýki, hjarta- og æðasjúkdómum, beinþynningu, þunglyndi og ýmsum krabbameinum. Til þess að konur geti dregið úr líkum á því að veikjast af þessum sjúkdómum þurfa þær að geta sinnt heilbrigðum lífsstíl. Lifestyle Medicine er gagnreynd lífsstílslækningarnálgun og byggir fræði sín á 6 hornsteinum heilsunnar: Andleg vellíðan Félagsleg tengsl/heilbrigð sambönd Svefn Næring Hreyfing Að halda skaðlegum efnum í lágmarki /eins og tóbaki, áfengi, eiturefnum og of mikilli skjánotkun Fyrir konur sem upplifa mikil og truflandi áhrif breytingaskeiðsins getur verið mikil áskorun að sinna þessum þáttum. Konur lýsa því oft að þær vanti bensín á tankinn. Dr. Lisa Mosconi, sem er sérfræðingur í taugavísindum, hefur lagt mikla vinnu í rannsóknir á heila kvenna á breytingaskeiðinu og í kringum tíðahvörf. Dr. Mosconi segir kvenhormónið estrógen virka eins og bensín fyrir heilann. Þær neikvæðu afleiðingar sem við sjáum gjarnan hjá konum, sem eru að upplifa truflandi einkenni, eru andlega vanlíðan, félagslega einangrun, svefnvandamál, þyngdaraukningu og þær hafa ekki orku í að hreyfa sig. Þetta eru allt þættir sem auka líkurnar á ýmsum sjúkdómum eins og sykursýki, hjartasjúkdómum og ýmsum krabbameinum og þar á meðal brjóstakrabbameini. Hvað geta konur gert? Heildræn nálgun á breytingaskeiði og eftir tíðahvörf er lykilatriði. Næring, hreyfing, svefn og streitustjórnun eru þeir þættir sem allar konur þurfa að huga að. Hormónauppbótarmeðferð hefur sýnt sig að geti stutt við konur á þessu tímabili. Konur upplifa gjarnan að þær fái bensínið á tankinn sem þær vantaði. Þær konur sem eru að upplifa svefnleysi finna oft að svefninn lagast og það eitt og sér hefur gríðarleg áhrif á almenna líðan og orku. Þó er mikilvægt að hafa í huga að hormónauppbótarmeðferð er ekki töfralausn og ber að taka alla þættina inn í heilsupúslið svo að útkoman verði sem best. Ef konur vilja skoða möguleikann á hormónauppbótarmeðferð er mikilvægt að taka upplýsta ákvörðun með fagaðila sem er vel að sér í þeim efnum. Samkvæmt leiðbeiningum NICE er hormónauppbótarmeðferð kostur sem á að velja fram yfir þunglyndis- og kvíðalyf fyrir konur sem eru að upplifa depurð á breytingaskeiði og í kringum tíðahvörf. Ef konan á heimilinu er ekki heil heilsu getur það haft mikil áhrif á hana sjálfa, fjölskyldu hennar og atvinnu. Þegar við setjum kvenheilsu í forgang hefur það margföld jákvæð áhrif á samfélagið í heild. Hlustum á konur, veitum þeim fræðslu og hjálpum þeim að taka upplýsta ákvörðun. Höfundur er hjúkrunarfræðingur sem sinnir konum á breytingaskeiði, heilsumarkþjálfi, meistaranemi HÍ með áherslu á breytingaskeiðið og nemandi í Lifestyle Medicine frá British Society of Lifestyle Medicine. Heimildir: 09-BMS-TfC-NICE-Menopause-Diagnosis-and-Management-from-Guideline-to-Practice-Guideline-Summary-NOV2022-A.pdf (thebms.org.uk) About this information | Information for the public | Menopause: diagnosis and management | Guidance | NICE BSLM - Transforming Healthcare Through Lifestyle Medicine XX Brain – Lisa Mosconi 2021 (ný bók á leiðinni frá Lisu Mosconi 12.mars 2024 sem heitir Menopause Brain) Estrogen Matters, Avrum Blooming 2018. (von er á endurbættri útgáfu í sept 2024) Refai, M., Mardanpour, S., Masoumi, S. Z, og Parsa, P. (2022). Women‘s experience in the transition to menopause: a qualitative research. British Menopaues Society Women‘s Health, 1. 53. doi: 10.1186/s12905-022-01633-0. Duralde, E. R., Sobel, T. H. og Manson, J. E. (2023). Management of perimenopausal and menopausal symptoms. BMJ (Clinical Research Ed.), 382, e072612-072612. https://doi.org/10.1136/bmj-2022-072612 O'Reilly, K., McDermid, F., McInnes, S. og Peters, K. (2023). An exploration of women‘s knowledge and experience of perimenopause and menopause: An integrative literature review. Journal of Clinical Nursing, 32(15-16), 4528- 4540. https://doi.org/10.1111/jocn.16568 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Heilsa Kvenheilsa Mest lesið Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir Skoðun Hvar er fyrirsjánaleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson Skoðun Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir Skoðun Gamla Reykjavíkurhöfn - Vesturbugt – ákall um nýtt skipulag Páll Jakob Líndal Skoðun Skoðun Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fíllinn á teikniborði Landsvirkjunar Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Hvar er fyrirsjánaleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir skrifar Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson skrifar Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Frumvarp til ólaga Jón Ásgeir Sigurvinsson skrifar Skoðun Hervirki í höfuðborg - Svefngenglar við stjórnvölinn Örn Sigurðsson skrifar Skoðun „Drifkraftur að óöryggi og óvissu“ Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson skrifar Skoðun Stöðvum áætlanir um sjókvíaeldi í Eyjafirði! Harpa Barkardóttir skrifar Skoðun Gamla Reykjavíkurhöfn - Vesturbugt – ákall um nýtt skipulag Páll Jakob Líndal skrifar Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir skrifar Skoðun Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Þegar hið óhugsanlega gerist Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Ábyrgð og ábyrgðarleysi Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Sjá meira
Breytingaskeiðið og tíðahvörf eru náttúrulegt ferli sem allar konur ganga í gegnum. Á þessum tíma kemur flökt á kvenhormónin estrógen og prógesterone sem getur valdið því að sumar konur upplifa truflandi einkenni sem hafa áhrif á lífsgæði þeirra. Þetta hormónaflökt getur haft áhrif á öll líffærakerfin okkar. Allar frumur líkamans eru með estrógen viðtaka, sem gerir það að verkum að einkennin geta verið misjöfn eins og þau eru mörg. Ekki er til ein uppskrift af breytingaskeiðinu og engin kona upplifir það eins. Það eru margir þættir sem spila inn í upplifun hverrar og einnar konu eins og t.d. erfðir, umhverfi, áfallasaga og heilsufarssaga. Þriðjungur kvenna finnur lítil sem engin einkenni. Um einn þriðji kvenna upplifir þetta tímabil mjög erfitt bæði andlega og líkamlega. Þessi hópur kvenna upplifir einkenni sem hafa veruleg áhrif á lífsgæði. Það sem konur upplifa mest truflandi eru andlegu einkennin eins og orkuleysi, kvíði, depurð, flatneskja, innri spenna, svefntruflanir og nætursviti. Konur lýsa því oft að þær þekki sjálfar sig ekki lengur, ráði ekki eins vel við hlutina og upplifi að áhrifin teygi sig út í makasambandið, fjölskylduna, atvinnuna og fleira. Í starfi mínu hitti ég daglega konur sem eru að upplifa það truflandi einkenni að þeim finnst þær hafa misst tökin á heilsunni og hafa ekki orku í neitt annað en að sinna vinnunni. Þessu fylgir vanlíðan og sektarkennd. Konur grípa í óheilsusamlegan mat og kaffi til þess að fá skyndiorku og nota svo oft áfengi til þess að ná sér niður. Þetta getur orðið vítahringur sem er ekki ákjósanlegur þegar horft er til framtíðarheilsu. Rannsóknir hafa sýnt að eftir tíðahvörf aukast líkurnar á ýmsum sjúkdómum eins og t.d. sykursýki, hjarta- og æðasjúkdómum, beinþynningu, þunglyndi og ýmsum krabbameinum. Til þess að konur geti dregið úr líkum á því að veikjast af þessum sjúkdómum þurfa þær að geta sinnt heilbrigðum lífsstíl. Lifestyle Medicine er gagnreynd lífsstílslækningarnálgun og byggir fræði sín á 6 hornsteinum heilsunnar: Andleg vellíðan Félagsleg tengsl/heilbrigð sambönd Svefn Næring Hreyfing Að halda skaðlegum efnum í lágmarki /eins og tóbaki, áfengi, eiturefnum og of mikilli skjánotkun Fyrir konur sem upplifa mikil og truflandi áhrif breytingaskeiðsins getur verið mikil áskorun að sinna þessum þáttum. Konur lýsa því oft að þær vanti bensín á tankinn. Dr. Lisa Mosconi, sem er sérfræðingur í taugavísindum, hefur lagt mikla vinnu í rannsóknir á heila kvenna á breytingaskeiðinu og í kringum tíðahvörf. Dr. Mosconi segir kvenhormónið estrógen virka eins og bensín fyrir heilann. Þær neikvæðu afleiðingar sem við sjáum gjarnan hjá konum, sem eru að upplifa truflandi einkenni, eru andlega vanlíðan, félagslega einangrun, svefnvandamál, þyngdaraukningu og þær hafa ekki orku í að hreyfa sig. Þetta eru allt þættir sem auka líkurnar á ýmsum sjúkdómum eins og sykursýki, hjartasjúkdómum og ýmsum krabbameinum og þar á meðal brjóstakrabbameini. Hvað geta konur gert? Heildræn nálgun á breytingaskeiði og eftir tíðahvörf er lykilatriði. Næring, hreyfing, svefn og streitustjórnun eru þeir þættir sem allar konur þurfa að huga að. Hormónauppbótarmeðferð hefur sýnt sig að geti stutt við konur á þessu tímabili. Konur upplifa gjarnan að þær fái bensínið á tankinn sem þær vantaði. Þær konur sem eru að upplifa svefnleysi finna oft að svefninn lagast og það eitt og sér hefur gríðarleg áhrif á almenna líðan og orku. Þó er mikilvægt að hafa í huga að hormónauppbótarmeðferð er ekki töfralausn og ber að taka alla þættina inn í heilsupúslið svo að útkoman verði sem best. Ef konur vilja skoða möguleikann á hormónauppbótarmeðferð er mikilvægt að taka upplýsta ákvörðun með fagaðila sem er vel að sér í þeim efnum. Samkvæmt leiðbeiningum NICE er hormónauppbótarmeðferð kostur sem á að velja fram yfir þunglyndis- og kvíðalyf fyrir konur sem eru að upplifa depurð á breytingaskeiði og í kringum tíðahvörf. Ef konan á heimilinu er ekki heil heilsu getur það haft mikil áhrif á hana sjálfa, fjölskyldu hennar og atvinnu. Þegar við setjum kvenheilsu í forgang hefur það margföld jákvæð áhrif á samfélagið í heild. Hlustum á konur, veitum þeim fræðslu og hjálpum þeim að taka upplýsta ákvörðun. Höfundur er hjúkrunarfræðingur sem sinnir konum á breytingaskeiði, heilsumarkþjálfi, meistaranemi HÍ með áherslu á breytingaskeiðið og nemandi í Lifestyle Medicine frá British Society of Lifestyle Medicine. Heimildir: 09-BMS-TfC-NICE-Menopause-Diagnosis-and-Management-from-Guideline-to-Practice-Guideline-Summary-NOV2022-A.pdf (thebms.org.uk) About this information | Information for the public | Menopause: diagnosis and management | Guidance | NICE BSLM - Transforming Healthcare Through Lifestyle Medicine XX Brain – Lisa Mosconi 2021 (ný bók á leiðinni frá Lisu Mosconi 12.mars 2024 sem heitir Menopause Brain) Estrogen Matters, Avrum Blooming 2018. (von er á endurbættri útgáfu í sept 2024) Refai, M., Mardanpour, S., Masoumi, S. Z, og Parsa, P. (2022). Women‘s experience in the transition to menopause: a qualitative research. British Menopaues Society Women‘s Health, 1. 53. doi: 10.1186/s12905-022-01633-0. Duralde, E. R., Sobel, T. H. og Manson, J. E. (2023). Management of perimenopausal and menopausal symptoms. BMJ (Clinical Research Ed.), 382, e072612-072612. https://doi.org/10.1136/bmj-2022-072612 O'Reilly, K., McDermid, F., McInnes, S. og Peters, K. (2023). An exploration of women‘s knowledge and experience of perimenopause and menopause: An integrative literature review. Journal of Clinical Nursing, 32(15-16), 4528- 4540. https://doi.org/10.1111/jocn.16568
Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar
Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar