Nota garðslöngu sem sturtu og sofa á mygluðum dýnum Björn Leví Gunnarsson skrifar 2. febrúar 2024 22:33 Landsmenn fengu þarfa innsýn inn í stöðu fanga á Íslandi í þætti Kveiks í vikunni. Í þættinum var þó aðeins sýnt brotabrot af því hve afleitar aðstæður eru í fangelsum landsins, og þá sérstaklega á Litla hrauni. Eina leiðin til þess að átta sig almennilega á þeim er að sjá þær með eigin augum eða virkilega hlusta þegar fangar stíga fram og lýsa eigin raunveruleika. Hér fyrir neðan tók ég saman fleiri punkta frá föngum sem komið hafa fram í fjölmiðlum, skýrslum eða sem ég hef sjálfur fengið að heyra í heimsóknum mínum á Litla hraun: - Fangar fá 415 krónur á klukkustund fyrir vinnu sem dugar sjaldnast fyrir uppihaldi í fangelsi. Þetta leiðir til þess að fangar hafa oft ekki efni á mat sem að sögn fanga neyðir menn til þess að fá lánað - sem leiðir svo til ofbeldis og kúganna eða upptöku á fatnaði og eigum til að fá endurgreitt. - Allir fangar eru settir undir sama hatt. Þannig eru til dæmis fangar sem eru í mikilli neyslu og telja sig ekki hafa neinu að tapa vistaðir í samneyti og á sömu deildum og fangar sem eru í bata eða að reyna að finna betrun. - Fangar hafa aðgang að lager af notuðum fötum en raunin er sú að sjaldan er fyllt á birgðirnar og því erfitt að nálgast flíkur í öllum stærðum og oftast eru slitnar flíkur og skóbúnaður í boði. - Menn hafa klárað langa dóma í fangelsinu (24 mánuði eða lengur) án þess að hitta sálfræðing einu sinni. - Lyfjameðferð til að sporna við fíknivanda er takmörkuð og nauðsynleg lyf til þess að til dæmis að meðhöndla athyglisbrest og ofvirkni eru því oft ekki aðgengileg föngum. - Í einu húsnæði fangelsisins þurfa fangar ekki einungis að baða sig í sameiginlegu rými heldur er sturtubúnaður óvirkur svo fangar hafa tekið til þess ráðs að baða sig með garðslöngu sem hefur verið hengd yfir slá sem skilur að rými milli salerni og sturtuaðstöðu. - Rúm í fangelsinu eru úr sér gengin, dýnurnar lélegar og í mörgum tilvikum farnar að mygla. -Fangar og tengdir aðilar ganga svo langt að kalla fangelsið kjötgeymslur. Þetta er ekki tæmandi listi af athugasemdum um aðstæður í íslenskum fangelsum, það þarf einnig að ræða menntun fangavarða, mönnun fangelsa og betrunarúrræði. Ég spurði dómsmálaráðherra nýverið hvort að hægt væri að uppfylla skilyrði laga um fullnustu refsinga með núverandi fjárheimildum og aðstöðu og svar ráðherra var: "Já, ráðherra telur að við getum haldið lágmarksviðhaldi á þessum húsakosti til að tryggja að starfsemi geti verið á Litla-Hrauni næstu fimm til sex árin.”. Nú hefur fjárlaganefnd fengið rekstraráætlun frá fangelsismálastofnun þar sem fram kemur að núverandi fjárheimildir duga ekki til þess að sinna lögbundnum rekstri, að mati fangelsismálastjóra. Til þess vantar að minnsta kosti 300 milljónir og er þá ótalinn viðhaldskostnaður á húsnæði. Þannig að þegar ráðherra segir “já” þá verður það ekki skilið á annan hátt en “já, með sambærilegum hætti og áður”. Ráðherra boðar þó eitthvað framkvæmdafé sem er þá vonandi hægt að nota til þess að laga sturtur og fá betri dýnur - en reksturinn; mönnun fangavarða, menntun fangavarða, aukin sálfræðiþjónusta, betrun fanga og heilsa þeirra verður áfram með sambærilegum hætti næstu árin miða við svör ráðherra. Það finna kannski ekki allir til með slæmum aðstæðum fanga, sumum finnst þetta vera hluti af refsingu þeirra en kalla á sama tíma eftir viðbrögðum við aukinni skipulagðri glæpastarfsemi. Betrunarúrræði, ásamt félagslegum forvarnarúrræðum, eru ein besta vörnin gegn glæpastarfsemi sem til er og það er erfitt að sjá hvernig fangar koma betur undirbúnir til þess að vera fyrirmyndar þátttakendur í samfélaginu eftir fangelsisvist á Litla-Hrauni, eða í raun öðrum fangelsum á Íslandi, miðað við núverandi og komandi ástand ef fjármagn er ekki aukið. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fangelsismál Píratar Björn Leví Gunnarsson Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Sjá meira
Landsmenn fengu þarfa innsýn inn í stöðu fanga á Íslandi í þætti Kveiks í vikunni. Í þættinum var þó aðeins sýnt brotabrot af því hve afleitar aðstæður eru í fangelsum landsins, og þá sérstaklega á Litla hrauni. Eina leiðin til þess að átta sig almennilega á þeim er að sjá þær með eigin augum eða virkilega hlusta þegar fangar stíga fram og lýsa eigin raunveruleika. Hér fyrir neðan tók ég saman fleiri punkta frá föngum sem komið hafa fram í fjölmiðlum, skýrslum eða sem ég hef sjálfur fengið að heyra í heimsóknum mínum á Litla hraun: - Fangar fá 415 krónur á klukkustund fyrir vinnu sem dugar sjaldnast fyrir uppihaldi í fangelsi. Þetta leiðir til þess að fangar hafa oft ekki efni á mat sem að sögn fanga neyðir menn til þess að fá lánað - sem leiðir svo til ofbeldis og kúganna eða upptöku á fatnaði og eigum til að fá endurgreitt. - Allir fangar eru settir undir sama hatt. Þannig eru til dæmis fangar sem eru í mikilli neyslu og telja sig ekki hafa neinu að tapa vistaðir í samneyti og á sömu deildum og fangar sem eru í bata eða að reyna að finna betrun. - Fangar hafa aðgang að lager af notuðum fötum en raunin er sú að sjaldan er fyllt á birgðirnar og því erfitt að nálgast flíkur í öllum stærðum og oftast eru slitnar flíkur og skóbúnaður í boði. - Menn hafa klárað langa dóma í fangelsinu (24 mánuði eða lengur) án þess að hitta sálfræðing einu sinni. - Lyfjameðferð til að sporna við fíknivanda er takmörkuð og nauðsynleg lyf til þess að til dæmis að meðhöndla athyglisbrest og ofvirkni eru því oft ekki aðgengileg föngum. - Í einu húsnæði fangelsisins þurfa fangar ekki einungis að baða sig í sameiginlegu rými heldur er sturtubúnaður óvirkur svo fangar hafa tekið til þess ráðs að baða sig með garðslöngu sem hefur verið hengd yfir slá sem skilur að rými milli salerni og sturtuaðstöðu. - Rúm í fangelsinu eru úr sér gengin, dýnurnar lélegar og í mörgum tilvikum farnar að mygla. -Fangar og tengdir aðilar ganga svo langt að kalla fangelsið kjötgeymslur. Þetta er ekki tæmandi listi af athugasemdum um aðstæður í íslenskum fangelsum, það þarf einnig að ræða menntun fangavarða, mönnun fangelsa og betrunarúrræði. Ég spurði dómsmálaráðherra nýverið hvort að hægt væri að uppfylla skilyrði laga um fullnustu refsinga með núverandi fjárheimildum og aðstöðu og svar ráðherra var: "Já, ráðherra telur að við getum haldið lágmarksviðhaldi á þessum húsakosti til að tryggja að starfsemi geti verið á Litla-Hrauni næstu fimm til sex árin.”. Nú hefur fjárlaganefnd fengið rekstraráætlun frá fangelsismálastofnun þar sem fram kemur að núverandi fjárheimildir duga ekki til þess að sinna lögbundnum rekstri, að mati fangelsismálastjóra. Til þess vantar að minnsta kosti 300 milljónir og er þá ótalinn viðhaldskostnaður á húsnæði. Þannig að þegar ráðherra segir “já” þá verður það ekki skilið á annan hátt en “já, með sambærilegum hætti og áður”. Ráðherra boðar þó eitthvað framkvæmdafé sem er þá vonandi hægt að nota til þess að laga sturtur og fá betri dýnur - en reksturinn; mönnun fangavarða, menntun fangavarða, aukin sálfræðiþjónusta, betrun fanga og heilsa þeirra verður áfram með sambærilegum hætti næstu árin miða við svör ráðherra. Það finna kannski ekki allir til með slæmum aðstæðum fanga, sumum finnst þetta vera hluti af refsingu þeirra en kalla á sama tíma eftir viðbrögðum við aukinni skipulagðri glæpastarfsemi. Betrunarúrræði, ásamt félagslegum forvarnarúrræðum, eru ein besta vörnin gegn glæpastarfsemi sem til er og það er erfitt að sjá hvernig fangar koma betur undirbúnir til þess að vera fyrirmyndar þátttakendur í samfélaginu eftir fangelsisvist á Litla-Hrauni, eða í raun öðrum fangelsum á Íslandi, miðað við núverandi og komandi ástand ef fjármagn er ekki aukið. Höfundur er þingmaður Pírata.
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar