Við getum verið stolt Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar 8. maí 2023 13:00 Það er fátt sem við í sjávarútvegi fögnum meira en að fólk hafi áhuga á greininni. Við höfum haft áhyggjur af því að almenningur, sérstaklega á höfuðborgarsvæðinu, hafi minni snertiflöt við greinina en á árum áður. Þær áhyggjur okkar eru staðfestar í nýlegri könnun þar sem meirihluti fólks viðurkennir að hafa litla þekkingu og enn minni snertingu við þessa grundvallar atvinnugrein. Við erum nefnilega afar stolt af henni og langar til að umræðan um hana endurspegli betur veruleikann. Hann er á að greinin er sjálfbær, skapar mikil verðmæti og er grundvöllur nýsköpunar sem nær langt út fyrir hefðbundinn sjávarútveg. Gunnlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar grein sem heitir Ég á kvótann. Það er líklega vísun í 1. grein laga um fiskveiðistjórnun. Þar segir að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu sameign íslensku þjóðarinnar og henni beri að tryggja hagkvæma nýtingu þeirra, trausta atvinnu og byggð í landinu. Gunnlaug vitnar einnig í Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna um að strandríki skuli tryggja viðeigandi verndunar- og stjórnunarráðstafanir á grundvelli vísindalegra niðurstaðna svo stofnum sé ekki stofnað í hættu með ofnýtingu. Það er svo merkilegt að hér er komið að lykilatriði kvótakerfisins. Það er nákvæmlega þetta sem kvótakerfinu er ætla að gera og það hefur tekist. Það er ágætt að fara aftur til ársins 1981. Fyrir kvótakerfið. Þá veiddu Íslendingar rúmlega 460 þúsund tonn af þorski. Ætla mætti að með öllum þessum afla hafi sjávarútvegurinn gengið vel en svo var ekki. Útgerðin var í raun gjaldþrota og tók bankana með sér. Þeir, og hinir ýmsu sjóðir, dældu peningum í greinina en allt var þetta rekið með duglegu tapi. Ástæðan var fyrst og fremst offjárfesting og lágt aflaverð sem var fylgifiskur þess að veiðar voru óskipulagðar og allt kapp lagt á að veiða sem mest á sem skemmstum tíma. Við þessar aðstæður verður kvótakerfið til. Því er ætlað að tryggja hagkvæmni í greininni á þann hátt að hún skili sem mestu til þjóðarinnar án þess að ganga á nytjastofna. Það er einmitt það sem kerfið hefur gert. Í þessari atvinnugrein, eins og öllum öðrum, er það svo að vel rekin fyrirtæki standa sig vel. Þau stækka og nýta sér hagkvæmni þess. Þau geta þó aðeins stækkað upp að vissu marki því að ólíkt flestum öðrum greinum er sérstaklega komið í veg fyrir að fyrirtæki í sjávarútvegi geti átt meira en 12% af aflahutdeild einstaka tegunda. Þessu er ekki til að dreifa í öðrum greinum, hvort sem þær eru rekstur banka, matvöruverslana, tryggingafélaga eða olíufélaga. Það sem gerir íslenskan sjávarútveg sérstakan er að hann nýtur ekki styrkja, eins og víðast hvar í heiminum. Þvert á móti greiðir hann gjöld til samfélagsins. Ekki aðeins veiðigjöld heldur til dæmis líka kolefnisgjald upp á tvo milljarða á ári sem sjávarútvegur annars staðar í Evrópu er undanþeginn. Íslendingar hafa líka rekið sín fyrirtæki á annan hátt en flestar þjóðir sem við berum okkur saman við. Aðrar þjóðir hafa flestar farið þá leið að veiða sinn afla en flytja hann svo að stærstum hluta óunninn á láglaunasvæði til vinnslu. Þessu er þveröfugt farið hér á landi. Meirihluti afla er fullunninn hér í hátæknifiskvinnsluhúsum sem hafa verið byggð upp með nýsköpun íslenskra fyrirtækja á þann hátt að nánast hvert einasta bein í fisknum er nýtt. Mikil áhersla hefur verið lögð á gæði afurða og markaðsstarf sem hefur skilað hæsta verði fyrir íslenskan fisk. Vissulega er ekki líklegt að einhver byrji í útgerð „með tvær hendur tómar“ eins og Gunnlaug segir. Það hefur aldrei verið raunin og verður örugglega aldrei. Ekki frekar en að nokkur stofni tryggingafyrirtæki eða matvöruverslun með tvær hendur tómar. Útgerðir og skip ganga hins vegar kaupum og sölum. Við fórum áðan til 1981. Lítum á 2022. Þorskveiðar voru innan við helmingur þess sem þær voru 1981. Ráðgjöf vísinda er fylgt til að tryggja góða afkomu nytjastofna. Eigi að síður skiluðu þær miklum tekjum. Ekki aðeins til fyrirtækjanna sem stunduðu veiðar heldur einnig til allra þeirra þúsunda sem vinna við þær, eigenda þeirra sem líka skipta þúsundum og samfélagsins. Álögð veiðigjöld árið 2022 voru tæpir átta milljarðar króna. Greidd af rúmlega 900 fyrirtækjum. Við það má bæta fjármagnstekjuskatti af hagnaði, tryggingagjaldi og, ef fólk er í stuði til að reikna, skattgreiðslum þeirra þúsunda sem vinna við greinina. Sá skattur er greiddur af raunverulegri verðmætasköpun, sem síðan stendur undir t.d. launum opinberra starfsmanna, velferðarkerfinu, menntakerfinu og heilbrigðiskerfinu. Og svona í lokin: Það er ekki rétt að ekki hafi verið greidd nein veiðigjöld af nýafstaðinni loðnuvertíð „sökum brogaðs kerfis.“ Þau voru 1800 milljónir króna, sem verður aðeins brot af heildarveiðigjöldum greinarinnar árið 2023. Ef einhver veltir því fyrir sér hvað fæst fyrir 1800 milljónir þá er auðvelt að fletta í nýjasta fjárlagafrumvarpinu (milljónir í sviga). Við höfum einmitt gert það: Píeta-samtökin (26), Aflið, samtök gegn kynferðis og heimilisofbeldi (19), Grófin geðverndarfélag (16), Samtökin 78 (15), Neyðarsjóður Sameinuðu þjóðanna (80), UN Women (170), Flóttamannaaðstoð í Palestínu (35), Fræðslumiðstöð Vestfjarða (29), Myndlistarskólinn í Reykjavík (10), Fjölsmiðjan á Akureyri (5), Afrekssjóður ÍSÍ (392), Rannsóknarmiðstöð HÍ í jarðskjálftafræðum (12), Hringborð Norðurslóða (15), Icelandic startups – frumkvöðlar og sprotafyrirtæki (18), Samtök um sögutengda ferðaþjónustu (2), Skógræktarfélag Íslands – Landgræðsluskógar (54), Sinfóníuhljómsveit Suðurlands (10), Íþróttasamband fatlaðra (40), Skáksamband Íslands (38), Reykjavíkurakademían (25), Matvælaáætlun SÞ – Afganistan, Sýrland og Jemen (100), Barnahjálp SÞ (130), Íslenski dansflokkurinn (215), Fjölmiðlanefnd (95), Neytendastofa (131), Náttúrurannsóknarstöðin við Mývatn (49), Gljúfrasteinn (64) og Fjölsmiðjan Suðurnesjum (5). Okkur finnst þetta eitthvað til að vera stolt af. Höfundur er framkvæmdastjóri SFS. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heiðrún Lind Marteinsdóttir Sjávarútvegur Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Það er fátt sem við í sjávarútvegi fögnum meira en að fólk hafi áhuga á greininni. Við höfum haft áhyggjur af því að almenningur, sérstaklega á höfuðborgarsvæðinu, hafi minni snertiflöt við greinina en á árum áður. Þær áhyggjur okkar eru staðfestar í nýlegri könnun þar sem meirihluti fólks viðurkennir að hafa litla þekkingu og enn minni snertingu við þessa grundvallar atvinnugrein. Við erum nefnilega afar stolt af henni og langar til að umræðan um hana endurspegli betur veruleikann. Hann er á að greinin er sjálfbær, skapar mikil verðmæti og er grundvöllur nýsköpunar sem nær langt út fyrir hefðbundinn sjávarútveg. Gunnlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar grein sem heitir Ég á kvótann. Það er líklega vísun í 1. grein laga um fiskveiðistjórnun. Þar segir að nytjastofnar á Íslandsmiðum séu sameign íslensku þjóðarinnar og henni beri að tryggja hagkvæma nýtingu þeirra, trausta atvinnu og byggð í landinu. Gunnlaug vitnar einnig í Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna um að strandríki skuli tryggja viðeigandi verndunar- og stjórnunarráðstafanir á grundvelli vísindalegra niðurstaðna svo stofnum sé ekki stofnað í hættu með ofnýtingu. Það er svo merkilegt að hér er komið að lykilatriði kvótakerfisins. Það er nákvæmlega þetta sem kvótakerfinu er ætla að gera og það hefur tekist. Það er ágætt að fara aftur til ársins 1981. Fyrir kvótakerfið. Þá veiddu Íslendingar rúmlega 460 þúsund tonn af þorski. Ætla mætti að með öllum þessum afla hafi sjávarútvegurinn gengið vel en svo var ekki. Útgerðin var í raun gjaldþrota og tók bankana með sér. Þeir, og hinir ýmsu sjóðir, dældu peningum í greinina en allt var þetta rekið með duglegu tapi. Ástæðan var fyrst og fremst offjárfesting og lágt aflaverð sem var fylgifiskur þess að veiðar voru óskipulagðar og allt kapp lagt á að veiða sem mest á sem skemmstum tíma. Við þessar aðstæður verður kvótakerfið til. Því er ætlað að tryggja hagkvæmni í greininni á þann hátt að hún skili sem mestu til þjóðarinnar án þess að ganga á nytjastofna. Það er einmitt það sem kerfið hefur gert. Í þessari atvinnugrein, eins og öllum öðrum, er það svo að vel rekin fyrirtæki standa sig vel. Þau stækka og nýta sér hagkvæmni þess. Þau geta þó aðeins stækkað upp að vissu marki því að ólíkt flestum öðrum greinum er sérstaklega komið í veg fyrir að fyrirtæki í sjávarútvegi geti átt meira en 12% af aflahutdeild einstaka tegunda. Þessu er ekki til að dreifa í öðrum greinum, hvort sem þær eru rekstur banka, matvöruverslana, tryggingafélaga eða olíufélaga. Það sem gerir íslenskan sjávarútveg sérstakan er að hann nýtur ekki styrkja, eins og víðast hvar í heiminum. Þvert á móti greiðir hann gjöld til samfélagsins. Ekki aðeins veiðigjöld heldur til dæmis líka kolefnisgjald upp á tvo milljarða á ári sem sjávarútvegur annars staðar í Evrópu er undanþeginn. Íslendingar hafa líka rekið sín fyrirtæki á annan hátt en flestar þjóðir sem við berum okkur saman við. Aðrar þjóðir hafa flestar farið þá leið að veiða sinn afla en flytja hann svo að stærstum hluta óunninn á láglaunasvæði til vinnslu. Þessu er þveröfugt farið hér á landi. Meirihluti afla er fullunninn hér í hátæknifiskvinnsluhúsum sem hafa verið byggð upp með nýsköpun íslenskra fyrirtækja á þann hátt að nánast hvert einasta bein í fisknum er nýtt. Mikil áhersla hefur verið lögð á gæði afurða og markaðsstarf sem hefur skilað hæsta verði fyrir íslenskan fisk. Vissulega er ekki líklegt að einhver byrji í útgerð „með tvær hendur tómar“ eins og Gunnlaug segir. Það hefur aldrei verið raunin og verður örugglega aldrei. Ekki frekar en að nokkur stofni tryggingafyrirtæki eða matvöruverslun með tvær hendur tómar. Útgerðir og skip ganga hins vegar kaupum og sölum. Við fórum áðan til 1981. Lítum á 2022. Þorskveiðar voru innan við helmingur þess sem þær voru 1981. Ráðgjöf vísinda er fylgt til að tryggja góða afkomu nytjastofna. Eigi að síður skiluðu þær miklum tekjum. Ekki aðeins til fyrirtækjanna sem stunduðu veiðar heldur einnig til allra þeirra þúsunda sem vinna við þær, eigenda þeirra sem líka skipta þúsundum og samfélagsins. Álögð veiðigjöld árið 2022 voru tæpir átta milljarðar króna. Greidd af rúmlega 900 fyrirtækjum. Við það má bæta fjármagnstekjuskatti af hagnaði, tryggingagjaldi og, ef fólk er í stuði til að reikna, skattgreiðslum þeirra þúsunda sem vinna við greinina. Sá skattur er greiddur af raunverulegri verðmætasköpun, sem síðan stendur undir t.d. launum opinberra starfsmanna, velferðarkerfinu, menntakerfinu og heilbrigðiskerfinu. Og svona í lokin: Það er ekki rétt að ekki hafi verið greidd nein veiðigjöld af nýafstaðinni loðnuvertíð „sökum brogaðs kerfis.“ Þau voru 1800 milljónir króna, sem verður aðeins brot af heildarveiðigjöldum greinarinnar árið 2023. Ef einhver veltir því fyrir sér hvað fæst fyrir 1800 milljónir þá er auðvelt að fletta í nýjasta fjárlagafrumvarpinu (milljónir í sviga). Við höfum einmitt gert það: Píeta-samtökin (26), Aflið, samtök gegn kynferðis og heimilisofbeldi (19), Grófin geðverndarfélag (16), Samtökin 78 (15), Neyðarsjóður Sameinuðu þjóðanna (80), UN Women (170), Flóttamannaaðstoð í Palestínu (35), Fræðslumiðstöð Vestfjarða (29), Myndlistarskólinn í Reykjavík (10), Fjölsmiðjan á Akureyri (5), Afrekssjóður ÍSÍ (392), Rannsóknarmiðstöð HÍ í jarðskjálftafræðum (12), Hringborð Norðurslóða (15), Icelandic startups – frumkvöðlar og sprotafyrirtæki (18), Samtök um sögutengda ferðaþjónustu (2), Skógræktarfélag Íslands – Landgræðsluskógar (54), Sinfóníuhljómsveit Suðurlands (10), Íþróttasamband fatlaðra (40), Skáksamband Íslands (38), Reykjavíkurakademían (25), Matvælaáætlun SÞ – Afganistan, Sýrland og Jemen (100), Barnahjálp SÞ (130), Íslenski dansflokkurinn (215), Fjölmiðlanefnd (95), Neytendastofa (131), Náttúrurannsóknarstöðin við Mývatn (49), Gljúfrasteinn (64) og Fjölsmiðjan Suðurnesjum (5). Okkur finnst þetta eitthvað til að vera stolt af. Höfundur er framkvæmdastjóri SFS.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun