Fjölmenning og menningarlæsi Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 27. desember 2022 11:01 Ísland er fjölmenningarsamfélag, þar sem Íslendingar nýir sem ættbornir, birta fjölbreytileika í viðhorfum, venjum og lífsskoðunum. Hlutfall Íslendinga sem eru af fyrstu eða annarri kynslóð innflytjenda er nú komið yfir 17% samkvæmt tölum frá Hagstofu Íslands og vill þessi hópur eðlilega varðveita þá menningar- og trúarfleifð sem skilgreinir þau, á sama hátt og Íslendingar erlendis varðveita menningareinkenni sín. Þessi þörf að varðveita eigin menningareinkenni birtist skýrast á hátíðum og helgum stundum og Íslendingar erlendis þekkja vel að fá sent fyrir jólin hangikjöt og grænar baunir, heimshorna á milli. Ísland er fjölmenningarsamfélag, um það þarf ekki deila, en við getum sem samfélag valið að fagna þeim fjölbreytileika eða tortryggja hann. Við þekkjum öll þær afleiðingar sem slík tortryggni hefur haft í mannkynssögunni. Samhliða því að vera prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík hef ég undanfarin ár starfað við kennslu og rannsóknir í guðfræðideild við Háskólann í Münster. Hluti nemenda minna er á námsbraut sem leiðir til embættisprófs í guðfræði og stefna því á prestsskap en meirihluti nemenda minna eru kennaranemar sem stefna á kennslu í grunn- og framhaldsskólum. Flest eru þau með tvær námsgreinar í sérhæfingu sinni og læra því kristinfræði á móti annarri námsgrein. Í Þýskalandi er kristinfræði kennd í öllum bekkjum grunnskóla. Í framhaldsskólum er hægt að velja fagið sem aðalfag til stúdentsprófs. Þá er kristinfræði kennd sem skyldufag við tækniskóla til útskriftar á brautum til sveinsprófs í iðngreinum. Þessar áherslur í þýskum námskrám fyrir grunn- og framhaldsskóla byggja á stjórnarskrárvörðum rétti nemenda til fræðslu um eigin trúarhefð. Í fjórðu grein þýsku stjórnarskrárinnar er fjallað um trúfrelsi sem sé friðhelgt og að trúariðkun megi ekki trufla. Hefur þessi grein sérstakt vægi í ljósi trúarofsókna þriðja ríkisins og trúaróþols guðleysisstefnu kommúnista í Austur-Þýskalandi. Sjöunda grein tryggir síðan trúfræðslu en grunnskólanum ber að fræða nemendur um þá trúarhefð sem börnin tilheyra, eftir vali foreldra. Markmið fræðslunnar er tvíþætt. Annars vegar er skyldufræðsla um trúarbrögð til að styrkja menningarlæsi á þýska og vestræna menningu og auka þannig fjölmenningarfærni nemenda. Hins vegar er fræðsla um eigin trúarbrögð sem snýst um að styrkja nemendur í eigin trúarhefð með fræðslu um megininntak og sögu þeirrar hefðar. Námsefnið fyrir kristin ungmenni er unnið í samstarfi við kirkjurnar og fyrir múslima og gyðinga í samráði við trúarsamfélög þeirra. Menningarlæsi er grunnforsenda fjölmenningar og á sama hátt og ungmenni þurfa grunn í eigin móðurmáli til að ná tökum á erlendum málum er það grundvallaratriði að þekkja eigin trúarhefð til að geta sýnt öðrum virðingu. Fyrsta reynsla mín af þýskri fjölmenningu var ráðstefna á vegum samkirkjulegra samtaka í Wuppertal, þar sem fjallað var um samskipti múslima við samfélagið, en múslimar eru í Wuppertal um 15% íbúa. Trúarleiðtogar múslima heimsóttu ráðstefnuna og sögðu frá verkefnum með ungu fólki, þar sem markmiðið var samtal um trú og menningu. Helstu hindrunina sögðu þeir vera vanþekkingu kristinna Þjóðverja á eigin trúararfi, sem gerði samtali og samanburði erfitt fyrir. Þetta vita þýsk menntayfirvöld og því hefur á undanförnum árum verið lögð meiri áhersla á trúar- og trúarbragðafræðslu í skólum. Á heimasíðu menntamálaráðuneytisins er tekið fram að auk siðfræði er megináhersla lögð á læsi á helgum ritningum hverrar trúarhefðar fyrir sig. Þar er tekið dæmi af nýliðnu siðbótarafmæli, þar sem haldið var á lofti þeim grundvallandi áhrifum sem siðbótin hafði á þýska almenningsmenntun, með áherslunni á að allir ættu að hafa aðgengi að heilagri ritningu. Biblíufræðsla er því í forgrunni hjá nemendum á öllum skólastigum. Þeir foreldrar sem ekki tilheyra kirkju eða trúarsamfélagi geta valið hagnýta heimspeki (Praktische Philosophie) sem kemur þá í stað trúarfræðslu sem skyldufags. Kristinfræðikennsla í skólum á Íslandi hefur verið felld undir samfélagsgreinar en sú stefna er í gagnstæða átt við þá menntastefnu sem fjölmenningarþjóðir Evrópu hafa. Engum dytti í hug að halda því fram að íslenskukennsla ýti undir þröngsýni og fordóma. Þvert á móti styrkir íslenskukennsla skilning innflytjenda á íslensku samfélagi. Umburðarlyndi verður aldrei aukið með fáfræði, heldur með menntun sem miðar að því að auka menningarlæsi, styrkja þekkingu nemenda um eigin trúararf og miðla upplýstu umburðalyndi á milli trúarhefða. Í þeim anda höfum við Fríkirkjufólk boðið fjölbreyttum röddum að tala til þjóðarinnar á jólum og munum gera okkur far um að samfagna Íslendingum með annan trúarbakgrunn á þeirra helgu tíðum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Innflytjendamál Menning Trúmál Fjölmenning Sigurvin Lárus Jónsson Mest lesið Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson Skoðun Sólarhringur til stefnu Flosi Eiríksson Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson Skoðun VR á krossgötum - félagsmenn verða að hafna sundrungu Harpa Sævarsdóttir Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson Skoðun Bakpokinn sem þyngist þegar á brattann sækir Gunnar Úlfarsson Skoðun Skoðun Skoðun Silja Bára skilur stjórnsýslu HÍ! Elva Ellertsdóttir,Kolbrún Eggertsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar fíllinn byltir sér.... Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Leyfi til að syrgja Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson skrifar Skoðun VR-members, exercise your right to vote! Christopher Eva skrifar Skoðun Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Kjósum Kolbrúnu – Styrk stjórnun á tímum breytinga Margrét Sigrún Sigurðardóttir skrifar Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með börnum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun „Án orku verður ekki hagvöxtur“ Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson skrifar Skoðun Almannaréttur er sá réttur sem almenningi er áskilinn í lögum til frjálsra afnota af landi og landsgæðum Skírnir Garðarson skrifar Skoðun Flosa í formanninn Jónas Már Torfason skrifar Skoðun VR á krossgötum - félagsmenn verða að hafna sundrungu Harpa Sævarsdóttir skrifar Skoðun Bakpokinn sem þyngist þegar á brattann sækir Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Sólarhringur til stefnu Flosi Eiríksson skrifar Skoðun Takk fyrir stuðninginn félagsfólk VR Þorsteinn Skúli Sveinsson skrifar Skoðun Heili ungmenna á samfélagsmiðlum – hefur endurvírun átt sér stað í heila heillar kynslóðar? Þórhildur Halldórsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni og mikilvægi háskóla Silja Bára Ómarsdóttir skrifar Skoðun Að kenna eða ekki kenna Helga Margrét Marzellíusardóttir skrifar Skoðun Þúsund hjúkrunarrými óskast strax í gær Aríel Pétursson skrifar Skoðun Nú ertu á (síðasta) séns! Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til allra félagsmanna VR Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Líffræðileg fjölbreytni og tækifæri Íslands Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Táknrænar 350 milljónir Sigmar Guðmundsson skrifar Sjá meira
Ísland er fjölmenningarsamfélag, þar sem Íslendingar nýir sem ættbornir, birta fjölbreytileika í viðhorfum, venjum og lífsskoðunum. Hlutfall Íslendinga sem eru af fyrstu eða annarri kynslóð innflytjenda er nú komið yfir 17% samkvæmt tölum frá Hagstofu Íslands og vill þessi hópur eðlilega varðveita þá menningar- og trúarfleifð sem skilgreinir þau, á sama hátt og Íslendingar erlendis varðveita menningareinkenni sín. Þessi þörf að varðveita eigin menningareinkenni birtist skýrast á hátíðum og helgum stundum og Íslendingar erlendis þekkja vel að fá sent fyrir jólin hangikjöt og grænar baunir, heimshorna á milli. Ísland er fjölmenningarsamfélag, um það þarf ekki deila, en við getum sem samfélag valið að fagna þeim fjölbreytileika eða tortryggja hann. Við þekkjum öll þær afleiðingar sem slík tortryggni hefur haft í mannkynssögunni. Samhliða því að vera prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík hef ég undanfarin ár starfað við kennslu og rannsóknir í guðfræðideild við Háskólann í Münster. Hluti nemenda minna er á námsbraut sem leiðir til embættisprófs í guðfræði og stefna því á prestsskap en meirihluti nemenda minna eru kennaranemar sem stefna á kennslu í grunn- og framhaldsskólum. Flest eru þau með tvær námsgreinar í sérhæfingu sinni og læra því kristinfræði á móti annarri námsgrein. Í Þýskalandi er kristinfræði kennd í öllum bekkjum grunnskóla. Í framhaldsskólum er hægt að velja fagið sem aðalfag til stúdentsprófs. Þá er kristinfræði kennd sem skyldufag við tækniskóla til útskriftar á brautum til sveinsprófs í iðngreinum. Þessar áherslur í þýskum námskrám fyrir grunn- og framhaldsskóla byggja á stjórnarskrárvörðum rétti nemenda til fræðslu um eigin trúarhefð. Í fjórðu grein þýsku stjórnarskrárinnar er fjallað um trúfrelsi sem sé friðhelgt og að trúariðkun megi ekki trufla. Hefur þessi grein sérstakt vægi í ljósi trúarofsókna þriðja ríkisins og trúaróþols guðleysisstefnu kommúnista í Austur-Þýskalandi. Sjöunda grein tryggir síðan trúfræðslu en grunnskólanum ber að fræða nemendur um þá trúarhefð sem börnin tilheyra, eftir vali foreldra. Markmið fræðslunnar er tvíþætt. Annars vegar er skyldufræðsla um trúarbrögð til að styrkja menningarlæsi á þýska og vestræna menningu og auka þannig fjölmenningarfærni nemenda. Hins vegar er fræðsla um eigin trúarbrögð sem snýst um að styrkja nemendur í eigin trúarhefð með fræðslu um megininntak og sögu þeirrar hefðar. Námsefnið fyrir kristin ungmenni er unnið í samstarfi við kirkjurnar og fyrir múslima og gyðinga í samráði við trúarsamfélög þeirra. Menningarlæsi er grunnforsenda fjölmenningar og á sama hátt og ungmenni þurfa grunn í eigin móðurmáli til að ná tökum á erlendum málum er það grundvallaratriði að þekkja eigin trúarhefð til að geta sýnt öðrum virðingu. Fyrsta reynsla mín af þýskri fjölmenningu var ráðstefna á vegum samkirkjulegra samtaka í Wuppertal, þar sem fjallað var um samskipti múslima við samfélagið, en múslimar eru í Wuppertal um 15% íbúa. Trúarleiðtogar múslima heimsóttu ráðstefnuna og sögðu frá verkefnum með ungu fólki, þar sem markmiðið var samtal um trú og menningu. Helstu hindrunina sögðu þeir vera vanþekkingu kristinna Þjóðverja á eigin trúararfi, sem gerði samtali og samanburði erfitt fyrir. Þetta vita þýsk menntayfirvöld og því hefur á undanförnum árum verið lögð meiri áhersla á trúar- og trúarbragðafræðslu í skólum. Á heimasíðu menntamálaráðuneytisins er tekið fram að auk siðfræði er megináhersla lögð á læsi á helgum ritningum hverrar trúarhefðar fyrir sig. Þar er tekið dæmi af nýliðnu siðbótarafmæli, þar sem haldið var á lofti þeim grundvallandi áhrifum sem siðbótin hafði á þýska almenningsmenntun, með áherslunni á að allir ættu að hafa aðgengi að heilagri ritningu. Biblíufræðsla er því í forgrunni hjá nemendum á öllum skólastigum. Þeir foreldrar sem ekki tilheyra kirkju eða trúarsamfélagi geta valið hagnýta heimspeki (Praktische Philosophie) sem kemur þá í stað trúarfræðslu sem skyldufags. Kristinfræðikennsla í skólum á Íslandi hefur verið felld undir samfélagsgreinar en sú stefna er í gagnstæða átt við þá menntastefnu sem fjölmenningarþjóðir Evrópu hafa. Engum dytti í hug að halda því fram að íslenskukennsla ýti undir þröngsýni og fordóma. Þvert á móti styrkir íslenskukennsla skilning innflytjenda á íslensku samfélagi. Umburðarlyndi verður aldrei aukið með fáfræði, heldur með menntun sem miðar að því að auka menningarlæsi, styrkja þekkingu nemenda um eigin trúararf og miðla upplýstu umburðalyndi á milli trúarhefða. Í þeim anda höfum við Fríkirkjufólk boðið fjölbreyttum röddum að tala til þjóðarinnar á jólum og munum gera okkur far um að samfagna Íslendingum með annan trúarbakgrunn á þeirra helgu tíðum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Skoðun Almannaréttur er sá réttur sem almenningi er áskilinn í lögum til frjálsra afnota af landi og landsgæðum Skírnir Garðarson skrifar
Skoðun Heili ungmenna á samfélagsmiðlum – hefur endurvírun átt sér stað í heila heillar kynslóðar? Þórhildur Halldórsdóttir skrifar