Skóli á skilorði Birna Gunnlaugsdóttir skrifar 20. apríl 2022 09:32 Margir hafa áhyggjur af grunnskólagöngu barna hvort heldur eigin barna, barnabarna eða barna yfirleitt. Áhyggjur stafa oftar en ekki af vangetu skólanna til að sinna til fullnustu þörfum barnanna, líkt og lög gera ráð fyrir. Skóli án aðgreiningar, heitir sú skólastefna sem nú er rekin í landinu og gerir líkt og nafnið ber með sér, ráð fyrir að í einum og sama skólanum og bekknum sitji börn með ólíka getu og þroska. Stefnan er falleg og hugsjónin góð en hún er illa framkvæmd. Það virðist hafa gleymst að Skóli án aðgreiningar kostar peninga. Peninga, til að greiða fyrir hverskonar sérfræðiþjónustu, s.s. sérkennara, þroskaþjálfa, talmeinafræðinga, iðjuþjálfa, sálfræðinga og félagsráðgjafa. Eitthvað af þessum stöðum er til innan skólanna en mjög mikið vantar upp á að sé það viðunandi. Talmeinafræðinga og iðjuþjálfa hef ég t.d. aldrei séð í grunnskóla. Stefnan gerir ráð fyrir að skólar fái úthlutað fjármagni vegna nemenda með almenna og sértæka námserfiðleika s.s. í lestri, íslensku og stærðfræði, hegðunarerfiðleika, röskun á hreyfifærni og mál- og talörðugleika. Útdeiling þess fjármagns miðast annars vegar við nemendafjölda í skóla og hins vegar við félagslegar aðstæður í hverfi þar sem við á (10-12% allra nemenda). Þessi stefna eru því miður ekkert annað en orðin tóm. Fjárframlög til grunnskóla reiknast út frá nemendafjölda og niðurstöðum úr greiningum frá fjórum helstu stofnunum á þessu sviði í landinu; þ.e. Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins, Þjónustu- og þekkingarmiðstöðvar fyrir blinda, sjónskerta og daufblinda, Heyrna og talmeinastöðvar Íslands og Barna- og unglingageðdeildar Íslands. Þannig að ef barn hefur sérþarfir hefur það engan rétt á sérstakri tillitssemi eða aðstoð nema það hafi fengið formlega greiningu þessara stofnana (og engra annarra á verstu tilvikunum). Þetta er einmitt á þeim aldri barnanna sem ýmislegt einstaklingsbundið kemur fram hjá þeim, s.s. athyglisbrestur, ofvirkni, einhverfuróf, Touretta Syndrom eða annað. Það tekur tíma að koma auga á sérþarfir og það sem verra er tekur það því miður enn lengri tíma að fá vandann staðfestan af sérfræðingum, eða um tvö ár. Í fjárframlögum til grunnskólanna hunsa sveitafélögin þennan veruleika algerlega. Samkvæmt stefnunni um skóla án aðgreiningar ber skólunum og þar með kennurunum að koma til móts við alla nemendur þar sem þeir eru staddir, burt séð frá greiningum. Til þess hafa þeir þó yfirleitt ekki aðra burði en að bjóða öllum upp á nokkurn veginn sama námið. Einstaka ofurmenni úr hópi kennara býr þó til nokkrar námsskrár og námsefni í einum bekk, er svo heppinn að hafa stuðning ófaglærðs starfsmanns hjá sér og hefur sérkennara og þroskaþjálfa innan seilingar sér til ráðgjafar, auk námsráðgjafa. Betra verður það aldrei. Það gefur augaleið að í þessum aðstæðum þarf kennarinn að vera vel „vopnum búinn“. Eða öllu heldur hann þarf að búa yfir góðri víðtækri þekkingu á ólíkum þörfum og þroska barna og mismunandi valkostum í námi sem og fjölbreytilegu nálgunum í kennslu. Ekki má gleyma uppeldisfræðinni s.s. valkostum við agastjórnun og hvötum til náms. Samkvæmt þessu þarf kennarinn síðan að vinna sérhvern dag. Það vantar ekki að iðulega komi fram í opinberum skýrslum um þessi mál hversu mikilvægt sé að efla starf umsjónakennara. Eru þeir þá svona slakir? Eru þeir latir? Kannski bara illa að sér? Eða eru þeir kannski miklu frekar bæði verkfæralausir og afar illa launaðir? Tíð og langvarandi veikindi grunnskólakennara eru staðreynd. Þess sér merki hjá VIRK endurhæfingarstöð og er engin furða. Það að vilja vera sá fagmaður sem numið var til og kennarinn hefur þróað en hafa ekki til þess bjargir, er ávísun á kulnun í starfi. Laun sem eru langt undir lægstu launum sambærilegra sérfræðinga bæta ekki úr skák. Hagsmunir barna og hagsmunir grunnskólakennara fara algerlega saman. Eftir að grunnskólarnir fóru til reksturs sveitafélaga í stað ríkis, hefur allur stjórnunarstíll og samskipti undir- og yfirmanna breyst. Á þeim 25 árum, sem liðin eru frá þessum breytingum – sama tíma og nýfrjálshyggjan hefur skotið djúpum rótum í íslensku þjóðfélagi – eru skólastjórar nú fyrst og fremst yfirmenn og faglegir leiðtogar kennaranna, en flati stjórnunarstíllinn þar sem allir unnu að sameiginlegu markmiði er horfinn. Ólíkt því sem áður var er kennsla ekki lengur hluti af starfi skólastjórans. Vilji kennari fá að vita hvernig fjármagni til skóla hans er ráðstafað, kemur í ljós að sveitafélögin fara ekki fram á það við grunnskólana að gera sér fjárhagsáætlun og því undir hælinn lagt hvort fjárhagsáætlun skólans sé til. Skólastjórar leggja ekki lengur fram reikninga skóla fyrir kennarana og annað starfsfólk. Í flestum skólum er það því algerlega á huldu fyrir kennurum, hvaða rétt á stuðningi og faglegri aðstoð þeir hafa. Reikningar liggja ekki uppi á borðinu og rekstur skólastarfsins því á engan hátt gagnsær. Það er ljóst að íslenskir grunnskólar eru í ógöngum, mismiklum eftir stærð, samsetningu og staðsetningu á landinu. Ég veit að við erum ansi mörg sem teljum að það gangi ekki lengur. Við erum þjóð sem bæði getur og hefur efni á afbragðs góðum grunnskólum. Meðal meirihluta almennings hefur dómur í raun þegar verið upp kveðinn, en hvert verður framhaldið? Sveitastjórnarkosningar eru á næsta leyti. Nú er tækifærið til að spyrja frambjóðendur um grunnskólana í þínu kjördæmi og fella þinn dóm í kjölfar svaranna. Höfundur er grunnskólakennari og frambjóðandi til formennsku í Kennarafélagi Reykjavíkur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Grunnskólar Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Margir hafa áhyggjur af grunnskólagöngu barna hvort heldur eigin barna, barnabarna eða barna yfirleitt. Áhyggjur stafa oftar en ekki af vangetu skólanna til að sinna til fullnustu þörfum barnanna, líkt og lög gera ráð fyrir. Skóli án aðgreiningar, heitir sú skólastefna sem nú er rekin í landinu og gerir líkt og nafnið ber með sér, ráð fyrir að í einum og sama skólanum og bekknum sitji börn með ólíka getu og þroska. Stefnan er falleg og hugsjónin góð en hún er illa framkvæmd. Það virðist hafa gleymst að Skóli án aðgreiningar kostar peninga. Peninga, til að greiða fyrir hverskonar sérfræðiþjónustu, s.s. sérkennara, þroskaþjálfa, talmeinafræðinga, iðjuþjálfa, sálfræðinga og félagsráðgjafa. Eitthvað af þessum stöðum er til innan skólanna en mjög mikið vantar upp á að sé það viðunandi. Talmeinafræðinga og iðjuþjálfa hef ég t.d. aldrei séð í grunnskóla. Stefnan gerir ráð fyrir að skólar fái úthlutað fjármagni vegna nemenda með almenna og sértæka námserfiðleika s.s. í lestri, íslensku og stærðfræði, hegðunarerfiðleika, röskun á hreyfifærni og mál- og talörðugleika. Útdeiling þess fjármagns miðast annars vegar við nemendafjölda í skóla og hins vegar við félagslegar aðstæður í hverfi þar sem við á (10-12% allra nemenda). Þessi stefna eru því miður ekkert annað en orðin tóm. Fjárframlög til grunnskóla reiknast út frá nemendafjölda og niðurstöðum úr greiningum frá fjórum helstu stofnunum á þessu sviði í landinu; þ.e. Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins, Þjónustu- og þekkingarmiðstöðvar fyrir blinda, sjónskerta og daufblinda, Heyrna og talmeinastöðvar Íslands og Barna- og unglingageðdeildar Íslands. Þannig að ef barn hefur sérþarfir hefur það engan rétt á sérstakri tillitssemi eða aðstoð nema það hafi fengið formlega greiningu þessara stofnana (og engra annarra á verstu tilvikunum). Þetta er einmitt á þeim aldri barnanna sem ýmislegt einstaklingsbundið kemur fram hjá þeim, s.s. athyglisbrestur, ofvirkni, einhverfuróf, Touretta Syndrom eða annað. Það tekur tíma að koma auga á sérþarfir og það sem verra er tekur það því miður enn lengri tíma að fá vandann staðfestan af sérfræðingum, eða um tvö ár. Í fjárframlögum til grunnskólanna hunsa sveitafélögin þennan veruleika algerlega. Samkvæmt stefnunni um skóla án aðgreiningar ber skólunum og þar með kennurunum að koma til móts við alla nemendur þar sem þeir eru staddir, burt séð frá greiningum. Til þess hafa þeir þó yfirleitt ekki aðra burði en að bjóða öllum upp á nokkurn veginn sama námið. Einstaka ofurmenni úr hópi kennara býr þó til nokkrar námsskrár og námsefni í einum bekk, er svo heppinn að hafa stuðning ófaglærðs starfsmanns hjá sér og hefur sérkennara og þroskaþjálfa innan seilingar sér til ráðgjafar, auk námsráðgjafa. Betra verður það aldrei. Það gefur augaleið að í þessum aðstæðum þarf kennarinn að vera vel „vopnum búinn“. Eða öllu heldur hann þarf að búa yfir góðri víðtækri þekkingu á ólíkum þörfum og þroska barna og mismunandi valkostum í námi sem og fjölbreytilegu nálgunum í kennslu. Ekki má gleyma uppeldisfræðinni s.s. valkostum við agastjórnun og hvötum til náms. Samkvæmt þessu þarf kennarinn síðan að vinna sérhvern dag. Það vantar ekki að iðulega komi fram í opinberum skýrslum um þessi mál hversu mikilvægt sé að efla starf umsjónakennara. Eru þeir þá svona slakir? Eru þeir latir? Kannski bara illa að sér? Eða eru þeir kannski miklu frekar bæði verkfæralausir og afar illa launaðir? Tíð og langvarandi veikindi grunnskólakennara eru staðreynd. Þess sér merki hjá VIRK endurhæfingarstöð og er engin furða. Það að vilja vera sá fagmaður sem numið var til og kennarinn hefur þróað en hafa ekki til þess bjargir, er ávísun á kulnun í starfi. Laun sem eru langt undir lægstu launum sambærilegra sérfræðinga bæta ekki úr skák. Hagsmunir barna og hagsmunir grunnskólakennara fara algerlega saman. Eftir að grunnskólarnir fóru til reksturs sveitafélaga í stað ríkis, hefur allur stjórnunarstíll og samskipti undir- og yfirmanna breyst. Á þeim 25 árum, sem liðin eru frá þessum breytingum – sama tíma og nýfrjálshyggjan hefur skotið djúpum rótum í íslensku þjóðfélagi – eru skólastjórar nú fyrst og fremst yfirmenn og faglegir leiðtogar kennaranna, en flati stjórnunarstíllinn þar sem allir unnu að sameiginlegu markmiði er horfinn. Ólíkt því sem áður var er kennsla ekki lengur hluti af starfi skólastjórans. Vilji kennari fá að vita hvernig fjármagni til skóla hans er ráðstafað, kemur í ljós að sveitafélögin fara ekki fram á það við grunnskólana að gera sér fjárhagsáætlun og því undir hælinn lagt hvort fjárhagsáætlun skólans sé til. Skólastjórar leggja ekki lengur fram reikninga skóla fyrir kennarana og annað starfsfólk. Í flestum skólum er það því algerlega á huldu fyrir kennurum, hvaða rétt á stuðningi og faglegri aðstoð þeir hafa. Reikningar liggja ekki uppi á borðinu og rekstur skólastarfsins því á engan hátt gagnsær. Það er ljóst að íslenskir grunnskólar eru í ógöngum, mismiklum eftir stærð, samsetningu og staðsetningu á landinu. Ég veit að við erum ansi mörg sem teljum að það gangi ekki lengur. Við erum þjóð sem bæði getur og hefur efni á afbragðs góðum grunnskólum. Meðal meirihluta almennings hefur dómur í raun þegar verið upp kveðinn, en hvert verður framhaldið? Sveitastjórnarkosningar eru á næsta leyti. Nú er tækifærið til að spyrja frambjóðendur um grunnskólana í þínu kjördæmi og fella þinn dóm í kjölfar svaranna. Höfundur er grunnskólakennari og frambjóðandi til formennsku í Kennarafélagi Reykjavíkur.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun