Krafa um tafarlausar aðgerðir í húsnæðismálum Drífa Snædal og Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifa 3. febrúar 2022 14:01 Staðan á húsnæðismarkaði er grafalvarleg nú í upphafi árs 2022. Húsnæðisverð hefur hækkað upp úr öllu valdi og fjöldi fólks býr við íþyngjandi húsnæðiskostnað, bæði á leigu- og eignamarkaði. Hækkandi verðbólga er því eins og olía á eldinn, enda hækkar húsnæðiskostnaður bæði leigjenda og eigenda. Þessi vandi er heimatilbúinn og hefur verið lengi í smíðum. Til að takast á við hann þarf að nást samstaða um hvert skal stefna. Kröfur verkalýðshreyfingarinnar eru skýrar í þeim efnum. Við viljum að sett verði langtímamarkmið um að eigi síðar en árið 2030 búi allir við húsnæðisöryggi. Það er í samræmi við Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna sem Ísland hefur undirgengist. Húsnæðisöryggi telst til grundvallarmannréttinda og í því felst að fólk búi við heilsusamlegar aðstæður og að húsnæðiskostnaður sé ekki íþyngjandi. Til að ná þessu markmiði er miðað við að fólk greiði ekki meira en 25% af tekjum sínum í húsnæðiskostað og hafi raunverulegt val á milli leigu, eignar eða búseturéttar. Um þessi markmið verðum við öll að sameinast og hafa þau að leiðarljósi þegar útfærðar verða bæði skammtíma- og langtímaaðgerðir til að leysa húsnæðisvandann. Ábyrg húsnæðisuppbygging Í gegnum tíðina hefur verkalýðshreyfingin ekki látið sitt eftir liggja í húsnæðismálum. Breiðholtið var byggt á grundvelli kjarasamninga og þrotlausrar baráttu launafólks en fram að þeim tíma bjó fjöldi vinnandi fólks í bæði óöruggu og heilsuspillandi húsnæði. Með stofnun Bjargs, sem er í eigu ASÍ og BSRB, og lögum um almennar íbúðir frá árinu 2016 hefur fjölda fólks verið gert kleift að koma öruggu þaki yfir höfuð á viðráðanlegum kjörum. Bjarg hefur nú þegar reist á sjöunda hundrað íbúða og á áttunda hundrað eru á framkvæmdastigi. Húsnæðiskostnaður étur upp launahækkanir Mikill skortur hefur verið á húsnæði á höfuðborgarsvæðinu og víðar um land á sama tíma og lánskjör hafa verið óvenju hagfelld. Það hefur haft þær afleiðingar að húsnæðisverð hefur hækkað hratt á undangengnum árum. Vísitala íbúðaverðs hefur hækkað um 30% frá undirritun lífskjarasamnings í apríl 2019, vísitala leiguverðs um 7,6% en vísitala kaupmáttar launa um 6,6%. Húsnæðiskostnaður er því að éta upp launahækkanir enda er húsnæði stærsti útgjaldaliður heimila og ræður miklu um almenn lífskjör. Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS) bendir á að framboð íbúða til sölu sé í sögulegu lágmarki í framhaldi af metfjölda kaupsamninga á árinu 2021. Íbúðum í byggingu fækkar einnig sem mun hafa í för með sér minnkandi framboð íbúða á meðan vísbendingar eru um verulega aukna íbúðaþörf á komandi árum. Þúsundir íbúða vantar því á markaðinn á næstu árum til að anna eftirspurn. Sem dæmi má nefna að um 1600 manns eru á biðlista eftir íbúð frá Bjargi en um 200 hafa bæst við frá því í október. Kannanir HMS, Hagstofu Íslands og Vörðu sýna að vaxandi hópur fólks í tekjulægstu hópunum býr við íþyngjandi húsnæðiskostnað. Þetta á sérstaklega við um einstæða foreldra og einhleypa. Sem dæmi má nefna að samkvæmt skýrslum HMS um stöðuna á leigumarkaði greiddu rúmlega 70% leigjenda meira en 30% af ráðstöfunartekjum heimilisins í leigu árið 2020 og rúm 30% leigjenda greiddu meira en 50% af ráðstöfunartekjum sínum í leigu. Grípa þarf til aðgerða strax Staðan á húsnæðismarkaði kallar á tafarlausar aðgerðir, annars vegar til skemmri tíma og hins vegar til lengri tíma. Endurvekja þarf tilfærslukerfin sem stjórnvöld hafa markvisst látið daga uppi og taka upp vaxtabætur til húsnæðiseigenda, húsaleigubætur fyrir leigjendur og raunverulegan stuðning við barnafjölskyldur. Þetta er skilvirkasta leiðin til að koma stuðningi til þeirra sem á þurfa að halda. Í gegnum kreppuna sem heimsfaraldurinn kallaði yfir okkur hafa bankarnir skilað miklum hagnaði og eru því í góðri stöðu til að annað hvort draga sjálfir úr vaxtamun og arðsemiskröfu sinni eða að taka á sig auknar byrðar í gegnum bankaskatt sem hægt er að nota til að fjármagna þær aðgerðir sem grípa þarf til. Samhliða þurfa stjórnvöld að tryggja með lagasetningu að lánveitendur fasteignalána deili kostnaði með lántakendum vegna vaxtahækkana og verðbólgu, en hér á landi hefur verið farin sú leið að láta lántakendur eina bera byrðarnar, hvort sem þeir eru með verðtryggð eða óverðtryggð lán. Við tökum einnig undir tillögur Neytendasamtakanna sem miða að því að kæla fasteignamarkaðinn með fastmótaðra tilboðsferli við fasteignakaup, sem tryggi réttindi fólks þegar það leggur út fyrir því sem í lífi flestra er stærsta fjárfesting ævinnar. Langtímahugsun í húsnæðismálum Hefjast þarf handa við langtímaaðgerðir þegar í stað. Framboð af húsnæði af réttri tegund og á réttum stað er forsenda þess að húsnæðisöryggi fólks sé tryggt og um leið forsenda fyrir atvinnuuppbyggingu. Átakshugsun þarf að víkja fyrir langtímaáætlunum, enda er ekki erfitt að spá fyrir um þörf á íbúðum í ekki fjölmennara landi. Það þarf að byggja rétt magn af húsnæði í samræmi við þarfir eftir fjölskyldugerð, aldri, landssvæðum og öðrum þáttum. Uppbyggingin þarf að vera stöðug en þannig má koma í veg fyrir að fasteignaverð haldi áfram að hækka óhóflega sem aftur skerðir lífskjör almennings. Skilgreina þarf með lögum hlutfall húsnæðis sem byggt er án hagnaðarsjónarmiða, enda er uppbygging á félagslegum grunni besta leiðin til að tryggja húsnæðisöryggi, hvort sem er til eignar eða leigu. Lóðaframboð þarf að vera í takti við þörf á nýbyggingum og samspil húsnæðisstuðningskerfanna á að virka með þeim hætti að húsnæðiskostnaður nemi ekki meiru en fjórðungi af ráðstöfunartekjum heimila. Taka þarf ákvörðun um hversu mikið hlutfall húsnæðis er ásættanlegt að hafa í útleigu til ferðamanna en fyrir heimsfaraldur voru dæmi um að í sumum hverfum Reykjavíkur væri ein af hverjum átta íbúðum í skammtímaútleigu til ferðmanna. Kynslóðir í skuldaánauð Sú afskiptaleysisstefna sem hefur einkennt húsnæðismál hér á landi hefur gengið sér til húðar. Ef ekkert er að gert verða heilu kynslóðirnar hnepptar í skuldaánauð sem ekki er hægt að sjá fyrir endann á. Það mun leiða til viðvarandi óstöðugleika í efnahagslífinu og á vinnumarkaði. Það er enga lausn að finna á hinum frjálsa markaði. Við höfnum alfarið þeirri nálgun að einu aðgerðirnar sem þurfi að grípa til sé að draga úr eftirliti og reglum um byggingar. Það getur leitt til þess að fleira fólk þurfi að búa í minna og verra húsnæði. ASÍ og BSRB hafa kallað eftir því að stjórnvöld taki höndum saman við verkalýðshreyfinguna og hefjist strax handa við að leysa úr húsnæðiskrísunni í samræmi við þau meginmarkmið að tryggja öllum öruggt húsnæði og að húsnæðiskostnaður verði ekki meiri en fjórðungur af tekjum. Við í verkalýðshreyfingunni erum tilbúin til verka. Drífa Snædal forseti ASÍSonja Ýr Þorbergsdóttir formaður BSRB Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Drífa Snædal Sonja Ýr Þorbergsdóttir Húsnæðismál Mest lesið Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Virkjum lýðræðið Jórdís Skúladóttir skrifar Skoðun Ráðstefna um þjóðarátak í húsnæðismálum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun „Við verðum að fylgja lögum“ Hópur listafólks skrifar Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Staðan á húsnæðismarkaði er grafalvarleg nú í upphafi árs 2022. Húsnæðisverð hefur hækkað upp úr öllu valdi og fjöldi fólks býr við íþyngjandi húsnæðiskostnað, bæði á leigu- og eignamarkaði. Hækkandi verðbólga er því eins og olía á eldinn, enda hækkar húsnæðiskostnaður bæði leigjenda og eigenda. Þessi vandi er heimatilbúinn og hefur verið lengi í smíðum. Til að takast á við hann þarf að nást samstaða um hvert skal stefna. Kröfur verkalýðshreyfingarinnar eru skýrar í þeim efnum. Við viljum að sett verði langtímamarkmið um að eigi síðar en árið 2030 búi allir við húsnæðisöryggi. Það er í samræmi við Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna sem Ísland hefur undirgengist. Húsnæðisöryggi telst til grundvallarmannréttinda og í því felst að fólk búi við heilsusamlegar aðstæður og að húsnæðiskostnaður sé ekki íþyngjandi. Til að ná þessu markmiði er miðað við að fólk greiði ekki meira en 25% af tekjum sínum í húsnæðiskostað og hafi raunverulegt val á milli leigu, eignar eða búseturéttar. Um þessi markmið verðum við öll að sameinast og hafa þau að leiðarljósi þegar útfærðar verða bæði skammtíma- og langtímaaðgerðir til að leysa húsnæðisvandann. Ábyrg húsnæðisuppbygging Í gegnum tíðina hefur verkalýðshreyfingin ekki látið sitt eftir liggja í húsnæðismálum. Breiðholtið var byggt á grundvelli kjarasamninga og þrotlausrar baráttu launafólks en fram að þeim tíma bjó fjöldi vinnandi fólks í bæði óöruggu og heilsuspillandi húsnæði. Með stofnun Bjargs, sem er í eigu ASÍ og BSRB, og lögum um almennar íbúðir frá árinu 2016 hefur fjölda fólks verið gert kleift að koma öruggu þaki yfir höfuð á viðráðanlegum kjörum. Bjarg hefur nú þegar reist á sjöunda hundrað íbúða og á áttunda hundrað eru á framkvæmdastigi. Húsnæðiskostnaður étur upp launahækkanir Mikill skortur hefur verið á húsnæði á höfuðborgarsvæðinu og víðar um land á sama tíma og lánskjör hafa verið óvenju hagfelld. Það hefur haft þær afleiðingar að húsnæðisverð hefur hækkað hratt á undangengnum árum. Vísitala íbúðaverðs hefur hækkað um 30% frá undirritun lífskjarasamnings í apríl 2019, vísitala leiguverðs um 7,6% en vísitala kaupmáttar launa um 6,6%. Húsnæðiskostnaður er því að éta upp launahækkanir enda er húsnæði stærsti útgjaldaliður heimila og ræður miklu um almenn lífskjör. Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS) bendir á að framboð íbúða til sölu sé í sögulegu lágmarki í framhaldi af metfjölda kaupsamninga á árinu 2021. Íbúðum í byggingu fækkar einnig sem mun hafa í för með sér minnkandi framboð íbúða á meðan vísbendingar eru um verulega aukna íbúðaþörf á komandi árum. Þúsundir íbúða vantar því á markaðinn á næstu árum til að anna eftirspurn. Sem dæmi má nefna að um 1600 manns eru á biðlista eftir íbúð frá Bjargi en um 200 hafa bæst við frá því í október. Kannanir HMS, Hagstofu Íslands og Vörðu sýna að vaxandi hópur fólks í tekjulægstu hópunum býr við íþyngjandi húsnæðiskostnað. Þetta á sérstaklega við um einstæða foreldra og einhleypa. Sem dæmi má nefna að samkvæmt skýrslum HMS um stöðuna á leigumarkaði greiddu rúmlega 70% leigjenda meira en 30% af ráðstöfunartekjum heimilisins í leigu árið 2020 og rúm 30% leigjenda greiddu meira en 50% af ráðstöfunartekjum sínum í leigu. Grípa þarf til aðgerða strax Staðan á húsnæðismarkaði kallar á tafarlausar aðgerðir, annars vegar til skemmri tíma og hins vegar til lengri tíma. Endurvekja þarf tilfærslukerfin sem stjórnvöld hafa markvisst látið daga uppi og taka upp vaxtabætur til húsnæðiseigenda, húsaleigubætur fyrir leigjendur og raunverulegan stuðning við barnafjölskyldur. Þetta er skilvirkasta leiðin til að koma stuðningi til þeirra sem á þurfa að halda. Í gegnum kreppuna sem heimsfaraldurinn kallaði yfir okkur hafa bankarnir skilað miklum hagnaði og eru því í góðri stöðu til að annað hvort draga sjálfir úr vaxtamun og arðsemiskröfu sinni eða að taka á sig auknar byrðar í gegnum bankaskatt sem hægt er að nota til að fjármagna þær aðgerðir sem grípa þarf til. Samhliða þurfa stjórnvöld að tryggja með lagasetningu að lánveitendur fasteignalána deili kostnaði með lántakendum vegna vaxtahækkana og verðbólgu, en hér á landi hefur verið farin sú leið að láta lántakendur eina bera byrðarnar, hvort sem þeir eru með verðtryggð eða óverðtryggð lán. Við tökum einnig undir tillögur Neytendasamtakanna sem miða að því að kæla fasteignamarkaðinn með fastmótaðra tilboðsferli við fasteignakaup, sem tryggi réttindi fólks þegar það leggur út fyrir því sem í lífi flestra er stærsta fjárfesting ævinnar. Langtímahugsun í húsnæðismálum Hefjast þarf handa við langtímaaðgerðir þegar í stað. Framboð af húsnæði af réttri tegund og á réttum stað er forsenda þess að húsnæðisöryggi fólks sé tryggt og um leið forsenda fyrir atvinnuuppbyggingu. Átakshugsun þarf að víkja fyrir langtímaáætlunum, enda er ekki erfitt að spá fyrir um þörf á íbúðum í ekki fjölmennara landi. Það þarf að byggja rétt magn af húsnæði í samræmi við þarfir eftir fjölskyldugerð, aldri, landssvæðum og öðrum þáttum. Uppbyggingin þarf að vera stöðug en þannig má koma í veg fyrir að fasteignaverð haldi áfram að hækka óhóflega sem aftur skerðir lífskjör almennings. Skilgreina þarf með lögum hlutfall húsnæðis sem byggt er án hagnaðarsjónarmiða, enda er uppbygging á félagslegum grunni besta leiðin til að tryggja húsnæðisöryggi, hvort sem er til eignar eða leigu. Lóðaframboð þarf að vera í takti við þörf á nýbyggingum og samspil húsnæðisstuðningskerfanna á að virka með þeim hætti að húsnæðiskostnaður nemi ekki meiru en fjórðungi af ráðstöfunartekjum heimila. Taka þarf ákvörðun um hversu mikið hlutfall húsnæðis er ásættanlegt að hafa í útleigu til ferðamanna en fyrir heimsfaraldur voru dæmi um að í sumum hverfum Reykjavíkur væri ein af hverjum átta íbúðum í skammtímaútleigu til ferðmanna. Kynslóðir í skuldaánauð Sú afskiptaleysisstefna sem hefur einkennt húsnæðismál hér á landi hefur gengið sér til húðar. Ef ekkert er að gert verða heilu kynslóðirnar hnepptar í skuldaánauð sem ekki er hægt að sjá fyrir endann á. Það mun leiða til viðvarandi óstöðugleika í efnahagslífinu og á vinnumarkaði. Það er enga lausn að finna á hinum frjálsa markaði. Við höfnum alfarið þeirri nálgun að einu aðgerðirnar sem þurfi að grípa til sé að draga úr eftirliti og reglum um byggingar. Það getur leitt til þess að fleira fólk þurfi að búa í minna og verra húsnæði. ASÍ og BSRB hafa kallað eftir því að stjórnvöld taki höndum saman við verkalýðshreyfinguna og hefjist strax handa við að leysa úr húsnæðiskrísunni í samræmi við þau meginmarkmið að tryggja öllum öruggt húsnæði og að húsnæðiskostnaður verði ekki meiri en fjórðungur af tekjum. Við í verkalýðshreyfingunni erum tilbúin til verka. Drífa Snædal forseti ASÍSonja Ýr Þorbergsdóttir formaður BSRB
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun
Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir Skoðun
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun
Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson Skoðun