Konur og nýja stjórnarskráin Greta Ósk Óskarsdóttir og Ósk Elfarsdóttir skrifa 19. júní 2021 08:01 Sjaldan er fjallað um þá staðreynd að í sögulegu samhengi hafa konur verið útilokaðar frá stjórnarskrárgerð. Þessi staðreynd á við um allan heim en í henni felst brot á pólitískum réttindum kvenna þar sem stjórnarskrárgerð er innsti kjarni í lýðræðisins og telst til lýðræðislegrar réttinda. Hlutverk þeirra sem koma að stjórnarskrársmíðinni er að fanga sameiginlega hugsjón fólksins um hvernig farið er með valdið og hver æðstu lögin skulu vera. Þetta hefur hins vegar alfarið verið hlutverk karla þar til fyrir 40 árum síðan. Til dæmis er gildandi stjórnarskrá Íslands skrifuð í grunninn af dönskum körlum. Enda var lýðveldisstjórnarskráin sem tók gildi 1944 við sjálfstæði Íslands að miklu leyti þýðing á þeirri dönsku. Útkoman verður óhjákvæmilega stjórnarskrá sem er lituð af karlægum viðhorfum sem síðan öll önnur kerfi samfélagsins verða að grundvallast á. Stjórnarskrár eru nefnilega grundvallarlög landsins sem öll önnur lög þurfa að byggjast á og samrýmast – það er þess vegna svo innilega galið að sá helmingur mannkyns sem er að öllu jafna með leg hafi verið markvisst útilokaður frá þátttöku í stjórnarskrárgerð í heiminum. Sem betur fer á sér nú stað umrót á sviðinu, meðal annars urðu íslenskar konur þátttakendur í í gerð nýju stjórnarskrárinnar. Hún var gerð í lýðræðislegasta stjórnarskrárgerðarferli sem vitað er um í sögunni. Hlutfall kvenna í stjórnlagaráðinu náði 40% og vann ráðið úr niðurstöðum þjóðfundar þar sem kynjahlutfall var jafnt. Niðurstaðan var endurbætt stjórnarskrá sem endurspeglar betur hvernig íslensk stjórnskipun er í raun. Í henni eru aðfaraorð um að efla öryggi og hamingju á meðal okkar og komandi kynslóða. Að Ísland sé frjálst og fullvalda ríki þar sem jafnrétti, lýðræði og mannréttindi eru hornsteinar og að ólíkur uppruni okkar auðgi heildina. Að stjórnvöld skuli vinna að velferð íbúa landsins, efla menningu og virða margbreytileika mannlífs, lands og lífríkis. Að við einsetjum okkur að vinna með öðrum þjóðum að friði og virðingu fyrir jörðinni og öllu mannkyni. Nýja stjórnarskráin geymir síðan sterkasta náttúruverndarákvæði sem fyrirfinnst í stjórnarskrám heims. Þar er að finna auðlindaákvæði sem kveður á um að náttúruauðlindir landsins séu í raunverulegri þjóðareigu. Þar segir að heimild til nýtingar auðlinda þjóðarinnar verði alltaf veittar til takmarkaðs og hóflegs tíma og gegn fullri gjaldtöku sem renni í sameiginlega sjóði þjóðarinnar. Ákvæði um réttindi og vernd barna í nýju stjórnarskránni er bæði skýrara og ítarlegra en í gildandi stjórnarskrá. Þar er líka sérstaklega tekið fram að réttlát málsmeðferð flóttafólks skuli tryggð með lögum. Jafnframt segir að öllum skulu tryggð mannhelgi og vernd gegn hvers kyns ofbeldi, þar á meðal kynferðisofbeldi. Með innleiðingu nýju stjórnarskrárinnar er einnig tekið skref í áttina að meiri valddreifingu með aukinni aðkomu almennings að löggjafarvaldinu. Hvort að þessar áherslur séu bein afleiðing þátttöka kvenna í stjórnarskrárgerðinni er auðvitað ekki hægt að fullyrða. En eitt er á hreinu, við konur á Íslandi ætlum ekki að búa við grunnlög danskra karla öllu lengur. Við eigum nýja stjórnarskrá sem allir Íslendingar áttu kost á að taka þátt í að búa til og segja skoðun sína á. Við þolum ekki lengur að raddir okkar heyrist ekki í samfélagsáttmála þjóðarinnar. Við verðum ekki hunsaðar lengur. Í tilefni kvennréttindagsins, munu Samtök kvenna um nýja stjórnarskrá heiðra nýju stjórnarskrána víða um landið. Hér er hlekkur á viðburðinn. Á þessum degi í fyrra hrintu Samtökin af stað undirskriftasöfnun til að borgarar landsins gætu formlega krafist þess að nýja stjórnarskráin yrði lögfest, í samræmi við lýðræðislega niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslunnar árið 2012. Þegar forsætisráðherra voru svo afhentar 42.432 staðfestar undirskriftir nokkrum mánuðum seinna, henti móðir jörð í eitt stykki jarðskjálfta til að fagna deginum – enda hefur jafnmörgum staðfestum undirskriftum ekki verið safnað fyrr á Íslandi. Nú er kjörtímabilinu að ljúka án þess að stjórnarskrármálið sé yfirhöfuð rætt sem sýnir enn og aftur getuleysi Alþingis að uppfæra stjórnarskrá landsins. Nú hvetjum við ykkur konur að taka þátt í fögnuðinum með okkur. Dagskráin í Reykjavík byrjar í Mæðragarðinum kl 12:30 og síðan fylkja konur liði með lúðrasveit á Austurvöll. Veitingahúsinu Heimabyggð á Ísafirði verður breytt í stjórnarkrá sem verður opin allan daginn og fram á kvöld. Á Akureyri verður samstöðufundur í Lystigarðinum kl 13:30. Til hamingju með daginn kæru konur – Baráttan heldur áfram! Höfundar eru forman og varaforman Samtaka kvenna um nýja stjórnarskrá. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stjórnarskrá Mest lesið Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Sársaukafull vaxtarmörk Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Skynsemi Miðflokksins Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Tölum íslensku Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Er Miðflokkurinn fyrir ungt fólk? Anton Sveinn McKee skrifar Skoðun Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason skrifar Skoðun Um orkuskort, auðlindir og endurvinnslu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Er padda í vaskinum? Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar Skoðun Rannsökum og ræðum menntakerfið Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Kæra sig ekki um evruna Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjölmiðla Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Horfið á möguleikana í samfélagslegri ábyrgð Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Aftur til fortíðar Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Að kjarna orku þjóðar Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Orðræða seðlabankastjóra veldur mér áhyggjum Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar Skoðun Það er verið að hafa okkur að fíflum. Davíð Bergmann skrifar Skoðun Útboð á Fjarðarheiðargöngum Hildur Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvert á að fara með íslenskt þjóðfélag? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Svikin loforð gagnvart börnum? Hildur Rós Guðbjargardóttir skrifar Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Sjá meira
Sjaldan er fjallað um þá staðreynd að í sögulegu samhengi hafa konur verið útilokaðar frá stjórnarskrárgerð. Þessi staðreynd á við um allan heim en í henni felst brot á pólitískum réttindum kvenna þar sem stjórnarskrárgerð er innsti kjarni í lýðræðisins og telst til lýðræðislegrar réttinda. Hlutverk þeirra sem koma að stjórnarskrársmíðinni er að fanga sameiginlega hugsjón fólksins um hvernig farið er með valdið og hver æðstu lögin skulu vera. Þetta hefur hins vegar alfarið verið hlutverk karla þar til fyrir 40 árum síðan. Til dæmis er gildandi stjórnarskrá Íslands skrifuð í grunninn af dönskum körlum. Enda var lýðveldisstjórnarskráin sem tók gildi 1944 við sjálfstæði Íslands að miklu leyti þýðing á þeirri dönsku. Útkoman verður óhjákvæmilega stjórnarskrá sem er lituð af karlægum viðhorfum sem síðan öll önnur kerfi samfélagsins verða að grundvallast á. Stjórnarskrár eru nefnilega grundvallarlög landsins sem öll önnur lög þurfa að byggjast á og samrýmast – það er þess vegna svo innilega galið að sá helmingur mannkyns sem er að öllu jafna með leg hafi verið markvisst útilokaður frá þátttöku í stjórnarskrárgerð í heiminum. Sem betur fer á sér nú stað umrót á sviðinu, meðal annars urðu íslenskar konur þátttakendur í í gerð nýju stjórnarskrárinnar. Hún var gerð í lýðræðislegasta stjórnarskrárgerðarferli sem vitað er um í sögunni. Hlutfall kvenna í stjórnlagaráðinu náði 40% og vann ráðið úr niðurstöðum þjóðfundar þar sem kynjahlutfall var jafnt. Niðurstaðan var endurbætt stjórnarskrá sem endurspeglar betur hvernig íslensk stjórnskipun er í raun. Í henni eru aðfaraorð um að efla öryggi og hamingju á meðal okkar og komandi kynslóða. Að Ísland sé frjálst og fullvalda ríki þar sem jafnrétti, lýðræði og mannréttindi eru hornsteinar og að ólíkur uppruni okkar auðgi heildina. Að stjórnvöld skuli vinna að velferð íbúa landsins, efla menningu og virða margbreytileika mannlífs, lands og lífríkis. Að við einsetjum okkur að vinna með öðrum þjóðum að friði og virðingu fyrir jörðinni og öllu mannkyni. Nýja stjórnarskráin geymir síðan sterkasta náttúruverndarákvæði sem fyrirfinnst í stjórnarskrám heims. Þar er að finna auðlindaákvæði sem kveður á um að náttúruauðlindir landsins séu í raunverulegri þjóðareigu. Þar segir að heimild til nýtingar auðlinda þjóðarinnar verði alltaf veittar til takmarkaðs og hóflegs tíma og gegn fullri gjaldtöku sem renni í sameiginlega sjóði þjóðarinnar. Ákvæði um réttindi og vernd barna í nýju stjórnarskránni er bæði skýrara og ítarlegra en í gildandi stjórnarskrá. Þar er líka sérstaklega tekið fram að réttlát málsmeðferð flóttafólks skuli tryggð með lögum. Jafnframt segir að öllum skulu tryggð mannhelgi og vernd gegn hvers kyns ofbeldi, þar á meðal kynferðisofbeldi. Með innleiðingu nýju stjórnarskrárinnar er einnig tekið skref í áttina að meiri valddreifingu með aukinni aðkomu almennings að löggjafarvaldinu. Hvort að þessar áherslur séu bein afleiðing þátttöka kvenna í stjórnarskrárgerðinni er auðvitað ekki hægt að fullyrða. En eitt er á hreinu, við konur á Íslandi ætlum ekki að búa við grunnlög danskra karla öllu lengur. Við eigum nýja stjórnarskrá sem allir Íslendingar áttu kost á að taka þátt í að búa til og segja skoðun sína á. Við þolum ekki lengur að raddir okkar heyrist ekki í samfélagsáttmála þjóðarinnar. Við verðum ekki hunsaðar lengur. Í tilefni kvennréttindagsins, munu Samtök kvenna um nýja stjórnarskrá heiðra nýju stjórnarskrána víða um landið. Hér er hlekkur á viðburðinn. Á þessum degi í fyrra hrintu Samtökin af stað undirskriftasöfnun til að borgarar landsins gætu formlega krafist þess að nýja stjórnarskráin yrði lögfest, í samræmi við lýðræðislega niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslunnar árið 2012. Þegar forsætisráðherra voru svo afhentar 42.432 staðfestar undirskriftir nokkrum mánuðum seinna, henti móðir jörð í eitt stykki jarðskjálfta til að fagna deginum – enda hefur jafnmörgum staðfestum undirskriftum ekki verið safnað fyrr á Íslandi. Nú er kjörtímabilinu að ljúka án þess að stjórnarskrármálið sé yfirhöfuð rætt sem sýnir enn og aftur getuleysi Alþingis að uppfæra stjórnarskrá landsins. Nú hvetjum við ykkur konur að taka þátt í fögnuðinum með okkur. Dagskráin í Reykjavík byrjar í Mæðragarðinum kl 12:30 og síðan fylkja konur liði með lúðrasveit á Austurvöll. Veitingahúsinu Heimabyggð á Ísafirði verður breytt í stjórnarkrá sem verður opin allan daginn og fram á kvöld. Á Akureyri verður samstöðufundur í Lystigarðinum kl 13:30. Til hamingju með daginn kæru konur – Baráttan heldur áfram! Höfundar eru forman og varaforman Samtaka kvenna um nýja stjórnarskrá.
Skoðun Neikvæð samskipti barna og ungmenna á samfélagsmiðlunum Þórarinn Torfi Finnbogason skrifar
Skoðun Flogið á milli landa á endurnýjanlegri orku: Draumsýn eða Raunveruleiki? Gnýr Guðmundsson skrifar