Nýsköpun í bæjarlæknum Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar 19. desember 2020 17:26 Þegar við hugsum um nýsköpun koma fyrirtæki á borð við CCP, Össur, Marel og Controlant fyrst upp í hugann. Oft koma líka upp í hugann staðalmyndir frumkvöðulsins. Fáum myndi detta í hug að nefna nafn Eiríks Björnssonar, bónda í Svínadal í Skaftártungu, í sömu andrá og nýsköpun. Þó var hann frumkvöðull í raflýsingu landsins og smíðaði til þess fimmtíu og eina túrbínu, í járnsmiðju sem hann reisti sjálfur og með verkfærum sem hann smíðaði sjálfur. Ef ég hefði sagt Eiríki frænda mínum frá því að nýsköpun og tækniframfarir væru undirstaða allra okkar lífsgæða hefði hann kannski hnussað svolítið. Hann var löngu búinn að smíða túrbínu og setja upp rafstöð í bæjarlæknum, sem svo sá fólkinu í Svínadal fyrir þeim lífsins gæðum sem krefjast rafmagns. Ekki beinlínis nýjar fréttir fyrir hann. Grunnþættirnir eru þó hinir sömu. Nýsköpun er skapandi ferli sem er unnið út frá traustri fræðilegri þekkingu, það er annars vegar sköpunarferli og hins vegar byggir það á því að vinna út frá þeirri þekkingu sem þegar er til staðar í greininni þar sem sköpunin fer fram. Eiríkur ólst upp í stórum systkinahópi og ekkert þeirra átti þess kost að fara skóla. Hans iðnnám, menntaskóla- og háskólanám var hjá Bjarna í Hólmi, í sömu sveit. Þar lærði hann að vinna járn úr skipum sem höfðu strandað við strandlengjuna, bræða kopar úr skipsskrúfum, smíða túrbínur af öllum stærðum og gerðum, og reisa vatnsaflsstöðvar um landið allt. Bókakosturinn var frekar einfaldur, lykilatriði aflfræði og eðlisfræði, rafmagnsfræði og hagnýt vélfræði úr „Lobbanum“, Lommebog for Mekanikere eftir Peter Lobben. Nýsköpun frænda míns varð ekki til í tómarúmi heldur vegna þess að hann hafði aðgengi að menntun, þó hún væri óformleg á næsta bæ í sveitinni. Þá hvöttu kringumstæðurnar til nýsköpunar enda Svínadalur og aðrir bæir í skjóli fjalla, nálægt lækjum og ám, sem bjuggu til fallhæðina sem nauðsynleg er vatnsaflsvirkjunum. Járnauðlindirnar í strönduðum skipunum voru síðan nauðsynlegar til að hægt væri að smíða sjálfar túrbínurnar. Í minningunni, þegar ég var lítil að þvælast í smiðjunni og öðrum útihúsum í Svínadal, birtist Eiríkur sem áhugamaður og uppfinningamaður. Ekki beinlínis þessi erkitýpa frumkvöðulsins eins og við ímyndum okkur hann í dag, heldur svolítið sérvitur bróðir afa míns sem hafði einstaka hæfileika og færni. Allt eru þetta sama færnin, sömu eiginleikarnir, sem eru nauðsynlegir þeagr við tökumst á við fjórðu iðnbyltinguna. Verksvit, sköpunarhæfileikar, heimspekileg ró, viljinn til að læra nýja hluti og framkvæma, greiningarhæfileikar, hæfileikinn til að leysa flókin vandamál og sjá tækifæri, gagnrýnin hugsun, sjálfsagi, þrautseigja og jafnvel þrjóska. Áhugamenn smíðuðu líka fyrstu einkatölvurnar, PC-tölvurnar, og áhugamenn smíðuðu fyrstu drónana - enda höfðu þeir aðgang að þrívíddaprenturum sem þeir nýttu til að smíða þyrluspaða og annað sem til þurfti. Sem betur fer höfum við flest aðgang að menntun í dag, þó að enn hafi ekki verið tryggt að efnaminni nemendur geti stundað framhaldsskóla- og háskólanám. Nýsköpunarkeðjan er löng og byrjar í æsku, á því að geta skapað í frjálsum leik, hún þræðir sig í gegnum grunn- og framhaldsskólana þar sem þarf að leggja grunninn að þekkingu og félagsþroska sem allt háskólanám byggir síðan á. Háskólarnir eru síðan gangvirki nýsköpunar í atvinnulífinu, þær grunnrannsóknir sem þarf fara fram eru í dag forsenda nýrra lausna fyrir neytendamarkað. Ekkert verður til úr engu, við erum háð þekkingu annarra, aðgangi að auðlindum, kringumstæðum og tækifærum. Grunnrannsóknir geta tekið áratugi, en þær skila samfélaginu líka gríðarlegum verðmætum, fyrirtækjum á borð við Marel, CCP og Össur. Að sama skapi er það samfélaginu afar dýrkeypt að undirfjármagna háskólastarf, vísindi og rannsóknir. Með því er beinlínis verið að draga úr hagvexti og minnka þannig lífskjör og lífsgæði alls almennings, til lengri og skemmri tíma. Hugmyndirnar sem breyta heiminum koma sjaldnast úr heiðskíru lofti og birtast ekki sem ljósapera yfir höfði hins erkitýpíska frumkvöðuls. Öflugir frumkvöðlar eru skapandi, forvitnir og leitandi, tilbúnir til að leita nýrra lausna við gömlum og nýjum áskorunum. Með óbilandi áhuga á því að leggja sitt af mörkum til að auka lífsgæði okkar og gera samfélagið enn betra. Möguleikarnir til þess eru óþrjótandi, verkefnin eru ærin. Við skulum því sem samfélag fjárfesta í menntun og nýsköpun, virkja hugvitið og bæjarlækina sem búa í okkur öllum. Höfundur er framkvæmdastjóri Almannaróms og varaþingmaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Skoðun: Kosningar 2021 Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Mest lesið Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Þegar við hugsum um nýsköpun koma fyrirtæki á borð við CCP, Össur, Marel og Controlant fyrst upp í hugann. Oft koma líka upp í hugann staðalmyndir frumkvöðulsins. Fáum myndi detta í hug að nefna nafn Eiríks Björnssonar, bónda í Svínadal í Skaftártungu, í sömu andrá og nýsköpun. Þó var hann frumkvöðull í raflýsingu landsins og smíðaði til þess fimmtíu og eina túrbínu, í járnsmiðju sem hann reisti sjálfur og með verkfærum sem hann smíðaði sjálfur. Ef ég hefði sagt Eiríki frænda mínum frá því að nýsköpun og tækniframfarir væru undirstaða allra okkar lífsgæða hefði hann kannski hnussað svolítið. Hann var löngu búinn að smíða túrbínu og setja upp rafstöð í bæjarlæknum, sem svo sá fólkinu í Svínadal fyrir þeim lífsins gæðum sem krefjast rafmagns. Ekki beinlínis nýjar fréttir fyrir hann. Grunnþættirnir eru þó hinir sömu. Nýsköpun er skapandi ferli sem er unnið út frá traustri fræðilegri þekkingu, það er annars vegar sköpunarferli og hins vegar byggir það á því að vinna út frá þeirri þekkingu sem þegar er til staðar í greininni þar sem sköpunin fer fram. Eiríkur ólst upp í stórum systkinahópi og ekkert þeirra átti þess kost að fara skóla. Hans iðnnám, menntaskóla- og háskólanám var hjá Bjarna í Hólmi, í sömu sveit. Þar lærði hann að vinna járn úr skipum sem höfðu strandað við strandlengjuna, bræða kopar úr skipsskrúfum, smíða túrbínur af öllum stærðum og gerðum, og reisa vatnsaflsstöðvar um landið allt. Bókakosturinn var frekar einfaldur, lykilatriði aflfræði og eðlisfræði, rafmagnsfræði og hagnýt vélfræði úr „Lobbanum“, Lommebog for Mekanikere eftir Peter Lobben. Nýsköpun frænda míns varð ekki til í tómarúmi heldur vegna þess að hann hafði aðgengi að menntun, þó hún væri óformleg á næsta bæ í sveitinni. Þá hvöttu kringumstæðurnar til nýsköpunar enda Svínadalur og aðrir bæir í skjóli fjalla, nálægt lækjum og ám, sem bjuggu til fallhæðina sem nauðsynleg er vatnsaflsvirkjunum. Járnauðlindirnar í strönduðum skipunum voru síðan nauðsynlegar til að hægt væri að smíða sjálfar túrbínurnar. Í minningunni, þegar ég var lítil að þvælast í smiðjunni og öðrum útihúsum í Svínadal, birtist Eiríkur sem áhugamaður og uppfinningamaður. Ekki beinlínis þessi erkitýpa frumkvöðulsins eins og við ímyndum okkur hann í dag, heldur svolítið sérvitur bróðir afa míns sem hafði einstaka hæfileika og færni. Allt eru þetta sama færnin, sömu eiginleikarnir, sem eru nauðsynlegir þeagr við tökumst á við fjórðu iðnbyltinguna. Verksvit, sköpunarhæfileikar, heimspekileg ró, viljinn til að læra nýja hluti og framkvæma, greiningarhæfileikar, hæfileikinn til að leysa flókin vandamál og sjá tækifæri, gagnrýnin hugsun, sjálfsagi, þrautseigja og jafnvel þrjóska. Áhugamenn smíðuðu líka fyrstu einkatölvurnar, PC-tölvurnar, og áhugamenn smíðuðu fyrstu drónana - enda höfðu þeir aðgang að þrívíddaprenturum sem þeir nýttu til að smíða þyrluspaða og annað sem til þurfti. Sem betur fer höfum við flest aðgang að menntun í dag, þó að enn hafi ekki verið tryggt að efnaminni nemendur geti stundað framhaldsskóla- og háskólanám. Nýsköpunarkeðjan er löng og byrjar í æsku, á því að geta skapað í frjálsum leik, hún þræðir sig í gegnum grunn- og framhaldsskólana þar sem þarf að leggja grunninn að þekkingu og félagsþroska sem allt háskólanám byggir síðan á. Háskólarnir eru síðan gangvirki nýsköpunar í atvinnulífinu, þær grunnrannsóknir sem þarf fara fram eru í dag forsenda nýrra lausna fyrir neytendamarkað. Ekkert verður til úr engu, við erum háð þekkingu annarra, aðgangi að auðlindum, kringumstæðum og tækifærum. Grunnrannsóknir geta tekið áratugi, en þær skila samfélaginu líka gríðarlegum verðmætum, fyrirtækjum á borð við Marel, CCP og Össur. Að sama skapi er það samfélaginu afar dýrkeypt að undirfjármagna háskólastarf, vísindi og rannsóknir. Með því er beinlínis verið að draga úr hagvexti og minnka þannig lífskjör og lífsgæði alls almennings, til lengri og skemmri tíma. Hugmyndirnar sem breyta heiminum koma sjaldnast úr heiðskíru lofti og birtast ekki sem ljósapera yfir höfði hins erkitýpíska frumkvöðuls. Öflugir frumkvöðlar eru skapandi, forvitnir og leitandi, tilbúnir til að leita nýrra lausna við gömlum og nýjum áskorunum. Með óbilandi áhuga á því að leggja sitt af mörkum til að auka lífsgæði okkar og gera samfélagið enn betra. Möguleikarnir til þess eru óþrjótandi, verkefnin eru ærin. Við skulum því sem samfélag fjárfesta í menntun og nýsköpun, virkja hugvitið og bæjarlækina sem búa í okkur öllum. Höfundur er framkvæmdastjóri Almannaróms og varaþingmaður Samfylkingarinnar.
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun