Vernd fyrir börn, loksins! Kitty Anderson, Ugla Stefanía Kristjönudóttir og Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifa 15. desember 2020 08:30 Það er gott að búa í landi þar sem breið og þverpólitísk samstaða ríkir um réttindamál hinsegin fólks. Þessi samstaða birtist þessa dagana á Alþingi, sem mun á næstu dögum samþykkja þrjú frumvörp ríkisstjórnarinnar sem fela í sér mikilvægar réttarbætur, þá sérstaklega fyrir trans og intersex börn. Frumvörpin sem um ræðir eru allt breytingar á lögum um kynrænt sjálfræði 80/2019, sem samþykkt voru í fyrrasumar. Öll eru þau afrakstur starfshópa sem tóku til starfa eftir að lög um kynrænt sjálfræði tóku gildi, en hóparnir höfðu það hlutverk að skoða tiltekin málefni og útfæra nýja löggjöf. Málefnin þrjú eru: Lækkað aldurstakmark á sjálfstæðri nafn- og kynskráningu í Þjóðskrá, orðalagsbreytingar í lögum vegna nýrrar hlutlausrar kynskráningar og loks verndun ungbarna fyrir óþörfum og óafturkræfum inngripum í líkama þeirra. Breyting á aldurstakmarki Í núgildandi lögum þurfa unglingar að hafa náð 18 ára aldri til þess að geta breytt sjálf um nafn og kynskráningu hjá Þjóðskrá, en fram að þeim aldri þurfa unglingar leyfi forráðafólks til slíks. Trans unglingar á Íslandi hafa hingað til ekki getað breytt nafni og kyni í Þjóðskrá upp á eigin spýtur ef stuðnings foreldra nýtur ekki við, sem getur valdið óþægindum, kvíða og ruglingi, sérstaklega innan skólakerfisins. Í frumvarpi til breytinga á lögunum er nú lagt til að aldurstakmarkið verði fært niður í 15 ára. Þessi ákvörðun er tekin að vel ígrunduðu máli, en börn á þessum aldri eru talin hafa nægan þroska til að taka slíkar ákvarðanir. Ef þeim snýst hugur seinna verður sömuleiðis hægt að breyta skráningunni aftur og er hún því fyllilega afturkræf. Það er mikil breyting til batnaðar að allir trans unglingar geti nú breytt nafni og kyni í Þjóðskrá við framhaldsskólaaldur og geti þannig hafið skólagöngu á nýju skólastigi með rétta kynskráningu og nafn. Breytingar á öðrum lögum Breytingar á öðrum lögum lúta aðallega að breyttu orðalagi í hinum ýmsu lögum, svo gert verði ráð fyrir hlutlausri kynskráningu. Mörg lög ganga út frá því að kynin séu eingöngu tvö, en þær breytingar sem Alþingi mun nú gera á hinum ýmsu lögum sjá til þess að lögin endurspegli lagalegan og félagslegan veruleika dagsins í dag. Ýmis lög eru þannig einfölduð, óþarfa kynjun eða kynjuð orð eru tekin út og almenn orð sem geta vísað í öll kyn eru sett í staðinn.Þetta er mikilvægt til að tryggja það að kynsegin fólk sitji við sama borð og annað fólk, sé verndað í lögum og kynvitund þeirra tekin gild. Fólk sem aldrei hefur fengið lagalega viðurkenningu hérlendis mun því loks njóta sömu viðurkenningar og annað fólk. Vernd fyrir börn með ódæmigerð kyneinkenni Þriðja frumvarpið sem samþykkt verður er það allra mikilvægasta, en það snýr að heilbrigðisþjónustu við börn með ódæmigerð kyneinkenni. Um öll Vesturlönd, áratugum saman, hafa börn með ódæmigerð kyneinkenni sætt óþörfum og óafturkræfum inngripum í líkama sinn. Fólk sem hefur orðið fyrir slíkum inngripum er gjarnan upp á heilbrigðiskerfið komið í kjölfar þeirra og stundum hafa inngripin mjög alvarlega heilsukvilla í för með sér. Nefndir Sameinuðu Þjóðanna um réttindi barna, og um pyntingar, grimma og ómannúðlega meðferð ásamt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) hafa kallað á miklar breytingar í málaflokknum. Ísland svarar nú þessu kalli. Samkvæmt frumvarpinu verða flest inngrip í kyneinkenni barna sem hafa eingöngu félagslegar, útlitslegar eða sálfélagslegar ástæður óheimil. Þetta er í takt við almenn tilmæli Sameinuðu þjóðanna og fleiri alþjóðastofnana. Frumvarpið leggur þó ríka áherslu á að börn fái áfram aðgang að allri þeirri læknisfræðilegu þjónustu sem þau þurfa. Inngrip sem eru lífsnauðsynleg eru að sjálfsögðu framkvæmd án tafar, en önnur bíða þar til barnið getur sagt skoðun sína á málinu. Ekkert þverfaglegt teymi hefur verið starfandi hérlendis fram að þessu og skort hefur sérhæfða sálfræðiþjónustu fyrir bæði foreldra og börn. Það er því mikið gleðiefni að frumvarpið kemur á fót sérhæfðu teymi með þeim tilgangi að veita börnum með ódæmigerð kyneinkenni „fullkomnustu heilbrigðisþjónustu sem á hverjum tíma er völ á að veita“. Ennfremur er lagt til að áframhaldandi vinna fari fram við að vakta vel þróunina í þessum málaflokki á næstu árum. Innan fárra daga verða þessi þrjú frumvörp, sem gera Ísland aðeins betra fyrir aðeins fleira fólk, að lögum. Samtökin ‘78, Trans Ísland og Intersex Ísland fagna frumvörpunum, enda fela þau í sér mikilvægar og tímabærar réttarbætur fyrir hinsegin fólk á Íslandi. Við þökkum Alþingi Íslendinga kærlega fyrir samstöðuna og stuðninginn við mannréttindabaráttu okkar. Gleðileg jól! Höfundar eru Kitty Anderson, formaður Intersex Ísland, Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir, formaður Trans Ísland, og Þorbjörg Þorvaldsdóttir, formaður Samtakanna ‘78. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hinsegin Þorbjörg Þorvaldsdóttir Ugla Stefanía Réttindi barna Málefni transfólks Mest lesið Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir skrifar Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Það er gott að búa í landi þar sem breið og þverpólitísk samstaða ríkir um réttindamál hinsegin fólks. Þessi samstaða birtist þessa dagana á Alþingi, sem mun á næstu dögum samþykkja þrjú frumvörp ríkisstjórnarinnar sem fela í sér mikilvægar réttarbætur, þá sérstaklega fyrir trans og intersex börn. Frumvörpin sem um ræðir eru allt breytingar á lögum um kynrænt sjálfræði 80/2019, sem samþykkt voru í fyrrasumar. Öll eru þau afrakstur starfshópa sem tóku til starfa eftir að lög um kynrænt sjálfræði tóku gildi, en hóparnir höfðu það hlutverk að skoða tiltekin málefni og útfæra nýja löggjöf. Málefnin þrjú eru: Lækkað aldurstakmark á sjálfstæðri nafn- og kynskráningu í Þjóðskrá, orðalagsbreytingar í lögum vegna nýrrar hlutlausrar kynskráningar og loks verndun ungbarna fyrir óþörfum og óafturkræfum inngripum í líkama þeirra. Breyting á aldurstakmarki Í núgildandi lögum þurfa unglingar að hafa náð 18 ára aldri til þess að geta breytt sjálf um nafn og kynskráningu hjá Þjóðskrá, en fram að þeim aldri þurfa unglingar leyfi forráðafólks til slíks. Trans unglingar á Íslandi hafa hingað til ekki getað breytt nafni og kyni í Þjóðskrá upp á eigin spýtur ef stuðnings foreldra nýtur ekki við, sem getur valdið óþægindum, kvíða og ruglingi, sérstaklega innan skólakerfisins. Í frumvarpi til breytinga á lögunum er nú lagt til að aldurstakmarkið verði fært niður í 15 ára. Þessi ákvörðun er tekin að vel ígrunduðu máli, en börn á þessum aldri eru talin hafa nægan þroska til að taka slíkar ákvarðanir. Ef þeim snýst hugur seinna verður sömuleiðis hægt að breyta skráningunni aftur og er hún því fyllilega afturkræf. Það er mikil breyting til batnaðar að allir trans unglingar geti nú breytt nafni og kyni í Þjóðskrá við framhaldsskólaaldur og geti þannig hafið skólagöngu á nýju skólastigi með rétta kynskráningu og nafn. Breytingar á öðrum lögum Breytingar á öðrum lögum lúta aðallega að breyttu orðalagi í hinum ýmsu lögum, svo gert verði ráð fyrir hlutlausri kynskráningu. Mörg lög ganga út frá því að kynin séu eingöngu tvö, en þær breytingar sem Alþingi mun nú gera á hinum ýmsu lögum sjá til þess að lögin endurspegli lagalegan og félagslegan veruleika dagsins í dag. Ýmis lög eru þannig einfölduð, óþarfa kynjun eða kynjuð orð eru tekin út og almenn orð sem geta vísað í öll kyn eru sett í staðinn.Þetta er mikilvægt til að tryggja það að kynsegin fólk sitji við sama borð og annað fólk, sé verndað í lögum og kynvitund þeirra tekin gild. Fólk sem aldrei hefur fengið lagalega viðurkenningu hérlendis mun því loks njóta sömu viðurkenningar og annað fólk. Vernd fyrir börn með ódæmigerð kyneinkenni Þriðja frumvarpið sem samþykkt verður er það allra mikilvægasta, en það snýr að heilbrigðisþjónustu við börn með ódæmigerð kyneinkenni. Um öll Vesturlönd, áratugum saman, hafa börn með ódæmigerð kyneinkenni sætt óþörfum og óafturkræfum inngripum í líkama sinn. Fólk sem hefur orðið fyrir slíkum inngripum er gjarnan upp á heilbrigðiskerfið komið í kjölfar þeirra og stundum hafa inngripin mjög alvarlega heilsukvilla í för með sér. Nefndir Sameinuðu Þjóðanna um réttindi barna, og um pyntingar, grimma og ómannúðlega meðferð ásamt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO) hafa kallað á miklar breytingar í málaflokknum. Ísland svarar nú þessu kalli. Samkvæmt frumvarpinu verða flest inngrip í kyneinkenni barna sem hafa eingöngu félagslegar, útlitslegar eða sálfélagslegar ástæður óheimil. Þetta er í takt við almenn tilmæli Sameinuðu þjóðanna og fleiri alþjóðastofnana. Frumvarpið leggur þó ríka áherslu á að börn fái áfram aðgang að allri þeirri læknisfræðilegu þjónustu sem þau þurfa. Inngrip sem eru lífsnauðsynleg eru að sjálfsögðu framkvæmd án tafar, en önnur bíða þar til barnið getur sagt skoðun sína á málinu. Ekkert þverfaglegt teymi hefur verið starfandi hérlendis fram að þessu og skort hefur sérhæfða sálfræðiþjónustu fyrir bæði foreldra og börn. Það er því mikið gleðiefni að frumvarpið kemur á fót sérhæfðu teymi með þeim tilgangi að veita börnum með ódæmigerð kyneinkenni „fullkomnustu heilbrigðisþjónustu sem á hverjum tíma er völ á að veita“. Ennfremur er lagt til að áframhaldandi vinna fari fram við að vakta vel þróunina í þessum málaflokki á næstu árum. Innan fárra daga verða þessi þrjú frumvörp, sem gera Ísland aðeins betra fyrir aðeins fleira fólk, að lögum. Samtökin ‘78, Trans Ísland og Intersex Ísland fagna frumvörpunum, enda fela þau í sér mikilvægar og tímabærar réttarbætur fyrir hinsegin fólk á Íslandi. Við þökkum Alþingi Íslendinga kærlega fyrir samstöðuna og stuðninginn við mannréttindabaráttu okkar. Gleðileg jól! Höfundar eru Kitty Anderson, formaður Intersex Ísland, Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir, formaður Trans Ísland, og Þorbjörg Þorvaldsdóttir, formaður Samtakanna ‘78.
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun