Hættan sem blasir við ferðaþjónustunni Þórir Garðarsson skrifar 11. desember 2020 11:00 Í ferðaþjónustu gildir að sjálfsögðu það sama og í öðrum viðskiptum, að mestu tekjurnar skila sér í beinu viðskiptasambandi milli þjónustuveitanda og viðskiptavinar. Með öðrum orðum, að gesturinn kaupi gistinguna, flugfarið, afþreyinguna eða veitingarnar beint af viðkomandi aðila. Að miklu leyti hafa stærri fyrirtæki í íslenskri ferðaþjónustu verið í þessari stöðu - að vera frumseljendur þjónustunnar. Það er hagur þeirra og það er hagur þjóðarbúsins. Sá árangur byggist á því að stóru fyrirtækin hafa haft fjárhagslegan styrk til að standa undir sölu og markaðssetningu á neytendamarkaði og þar með getað keppt við stóru alþjóðlegu sölufyrirtækin. En nú eru breyttir tímar, heimsfaraldurinn hefur meira eða minna tæmt alla sjóði íslenskra ferðaþjónustufyrirtækja. Meirihluti þeirra hefur verið tekjulítill eða tekjulaus í 9 mánuði og svo verður áfram um skeið. Geta fyrirtækjanna til að setja fjármagn í eigin sölu og markaðsmál er orðin lítil sem engin. Erlend fyrirtæki „eignast“ viðskiptavininn Sú hætta sem þessar aðstæður skapa er að stórir erlendir söluaðilar „eignist“ erlendu viðskiptavinina og yfirtaki neytendamarkaðinn vegna sterkrar stöðu, stærðar og nálægðar á markaði. Að beina viðskiptasambandið rofni. Baráttan um viðskipti ferðamannsins fer fram á netinu. Ef íslensku fyrirtækin hafa ekki fjárhagslega burði til að gera sig gildandi og sýnileg á þeim vettvangi, þá taka erlend ferðaþjónustufyrirtæki við keflinu. Það sem þá gerist er að erlendu fyrirtækin verða ráðandi í viðskiptum ferðamannsins við Ísland. Þau „eignast“ viðskiptavininn. Erlend stórfyrirtæki gleypa markaðinn Einhver kynni að spyrja hvort það sé ekki bara besta mál að erlend stórfyrirtæki sjái um markaðssetninguna, söluna og útvegi íslenskum ferðaþjónustufyrirtækjum viðskipti. Svarið er einfaldlega nei og vítin í þeim efnum eru til að varast þau. Samkvæmt skýrslu World Tourism Organization fara allt að 80% af allri veltu í ferðaþjónustu á heimsvísu til alþjóðlegra stórfyrirtækja. Þessi þróun hefur leitt til þess að arður, tekjuskattur og stór hluti virðisauka af ferðaþjónustunni endar hjá fyrirtækjum sem eru með uppruna sinn í því landi sem ferðamaðurinn kemur frá eða í skattaskjóli. Ekki í löndunum sem ferðamaðurinn heimsækir. Undirverktakar á undirboðsmarkaði Þetta er hættan sem blasir við íslensku ferðaþjónustunni. Að íslensku fyrirtækin verði undirverktakar erlendra sölufyrirtækja sem munu etja þeim saman til að fá sem mestan hagnað í eigin vasa. Gæðin munu víkja fyrir hagnaði. Ferðamaðurinn fær takmarkaðar upplýsingar um hver er þjónustuaðilinn á Íslandi og valið snýst um verðið sem í boðið er. Á vinsælum ferðamannastöðum um allan heim hafa erlend stórfyrirtæki jafnt og þétt yfirtekið atvinnugreinina. Í Thailandi fara 70% af tekjum af ferðamönnum til erlendra fyrirtækja og á karabísku eyjunum 80% samkvæmt sömu skýrslu WTO. Sama er að segja um Grænhöfðaeyjar, þar sem ég var í heimsókn fyrir ári síðan. Þetta gerist í krafti þess að markaðssetning og sala til ferðamannsins fer fram í þeirra eigin heimalandi. Sölufyrirtækin þar eiga viðskiptavininn og þar með eiga þau virðiskeðjuna alla leið. Ríkisherferðin skapar áhuga en það er ekki nóg Íslenska ríkið fjármagnar birtingar á almennum auglýsingum um Ísland á erlendum vettvangi fyrir á annan milljarð króna undir verkefnaheitinu „Saman í sókn“. Vafalítið mun sú auglýsingaherferð skapa áhuga og skila ferðamönnum hingað. Ferðamaðurinn sem ætlar til Íslands beinir viðskiptunum hins vegar ekki til íslenskra ferðaþjónustufyrirtækja ef hann finnur þau ekki vegna þess að þau hafa ekki fjármagn til að vera saman í þeirri sókn. Þessi staða er mikið áhyggjuefni enda um gríðarlega mikla hagsmuni að ræða, ekki aðeins fyrir íslensku fyrirtækin heldur þjóðarbúið allt. Það þarf viðspyrnu alla leið og það er ávinningur fyrir alla Þau áform um viðspyrnustyrki sem liggja fyrir Alþingi duga ekki í þessum aðstæðum. Frumvarpið um viðspyrnustyrki mætti frekar kalla frumvarp um rekstrarstyrki, enda um lágar upphæðir að ræða til margra rekstraraðila í mörgum atvinnugreinum. En fyrir marga þeirra skiptir styrkurinn miklu máli. Ef ekki á illa að fara þarf að veita alvöru viðspyrnustyrki til þeirra fyrirtækja í ferðaþjónustu sem hafa verið umsvifamest í sölu og markaðssetningu á neytendamarkaði erlendis. Þau þurfa að geta verið sýnileg og hafa fjármagn til sækja fram. Það er ekki nóg að þau haldi sjó og bíði eftir viðskiptavininum. Þetta eru fyrirtækin sem hafa dregið vagninn í þessum efnum. Þetta þurfa að vera beinir styrkir til fyrirtækjanna, því þau vita best sjálft hvar árangursríkast er að bera niður. Hættan er raunveruleg, að íslensk ferðaþjónusta missi forræði á viðskiptasambandinu við gestinn. Höfundur er stjórnarformaður Gray Line Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ferðamennska á Íslandi Þórir Garðarsson Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon Skoðun Skoðun Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Fjölbreytni í endurhæfingu skiptir máli Hólmfríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason skrifar Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon skrifar Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Sjá meira
Í ferðaþjónustu gildir að sjálfsögðu það sama og í öðrum viðskiptum, að mestu tekjurnar skila sér í beinu viðskiptasambandi milli þjónustuveitanda og viðskiptavinar. Með öðrum orðum, að gesturinn kaupi gistinguna, flugfarið, afþreyinguna eða veitingarnar beint af viðkomandi aðila. Að miklu leyti hafa stærri fyrirtæki í íslenskri ferðaþjónustu verið í þessari stöðu - að vera frumseljendur þjónustunnar. Það er hagur þeirra og það er hagur þjóðarbúsins. Sá árangur byggist á því að stóru fyrirtækin hafa haft fjárhagslegan styrk til að standa undir sölu og markaðssetningu á neytendamarkaði og þar með getað keppt við stóru alþjóðlegu sölufyrirtækin. En nú eru breyttir tímar, heimsfaraldurinn hefur meira eða minna tæmt alla sjóði íslenskra ferðaþjónustufyrirtækja. Meirihluti þeirra hefur verið tekjulítill eða tekjulaus í 9 mánuði og svo verður áfram um skeið. Geta fyrirtækjanna til að setja fjármagn í eigin sölu og markaðsmál er orðin lítil sem engin. Erlend fyrirtæki „eignast“ viðskiptavininn Sú hætta sem þessar aðstæður skapa er að stórir erlendir söluaðilar „eignist“ erlendu viðskiptavinina og yfirtaki neytendamarkaðinn vegna sterkrar stöðu, stærðar og nálægðar á markaði. Að beina viðskiptasambandið rofni. Baráttan um viðskipti ferðamannsins fer fram á netinu. Ef íslensku fyrirtækin hafa ekki fjárhagslega burði til að gera sig gildandi og sýnileg á þeim vettvangi, þá taka erlend ferðaþjónustufyrirtæki við keflinu. Það sem þá gerist er að erlendu fyrirtækin verða ráðandi í viðskiptum ferðamannsins við Ísland. Þau „eignast“ viðskiptavininn. Erlend stórfyrirtæki gleypa markaðinn Einhver kynni að spyrja hvort það sé ekki bara besta mál að erlend stórfyrirtæki sjái um markaðssetninguna, söluna og útvegi íslenskum ferðaþjónustufyrirtækjum viðskipti. Svarið er einfaldlega nei og vítin í þeim efnum eru til að varast þau. Samkvæmt skýrslu World Tourism Organization fara allt að 80% af allri veltu í ferðaþjónustu á heimsvísu til alþjóðlegra stórfyrirtækja. Þessi þróun hefur leitt til þess að arður, tekjuskattur og stór hluti virðisauka af ferðaþjónustunni endar hjá fyrirtækjum sem eru með uppruna sinn í því landi sem ferðamaðurinn kemur frá eða í skattaskjóli. Ekki í löndunum sem ferðamaðurinn heimsækir. Undirverktakar á undirboðsmarkaði Þetta er hættan sem blasir við íslensku ferðaþjónustunni. Að íslensku fyrirtækin verði undirverktakar erlendra sölufyrirtækja sem munu etja þeim saman til að fá sem mestan hagnað í eigin vasa. Gæðin munu víkja fyrir hagnaði. Ferðamaðurinn fær takmarkaðar upplýsingar um hver er þjónustuaðilinn á Íslandi og valið snýst um verðið sem í boðið er. Á vinsælum ferðamannastöðum um allan heim hafa erlend stórfyrirtæki jafnt og þétt yfirtekið atvinnugreinina. Í Thailandi fara 70% af tekjum af ferðamönnum til erlendra fyrirtækja og á karabísku eyjunum 80% samkvæmt sömu skýrslu WTO. Sama er að segja um Grænhöfðaeyjar, þar sem ég var í heimsókn fyrir ári síðan. Þetta gerist í krafti þess að markaðssetning og sala til ferðamannsins fer fram í þeirra eigin heimalandi. Sölufyrirtækin þar eiga viðskiptavininn og þar með eiga þau virðiskeðjuna alla leið. Ríkisherferðin skapar áhuga en það er ekki nóg Íslenska ríkið fjármagnar birtingar á almennum auglýsingum um Ísland á erlendum vettvangi fyrir á annan milljarð króna undir verkefnaheitinu „Saman í sókn“. Vafalítið mun sú auglýsingaherferð skapa áhuga og skila ferðamönnum hingað. Ferðamaðurinn sem ætlar til Íslands beinir viðskiptunum hins vegar ekki til íslenskra ferðaþjónustufyrirtækja ef hann finnur þau ekki vegna þess að þau hafa ekki fjármagn til að vera saman í þeirri sókn. Þessi staða er mikið áhyggjuefni enda um gríðarlega mikla hagsmuni að ræða, ekki aðeins fyrir íslensku fyrirtækin heldur þjóðarbúið allt. Það þarf viðspyrnu alla leið og það er ávinningur fyrir alla Þau áform um viðspyrnustyrki sem liggja fyrir Alþingi duga ekki í þessum aðstæðum. Frumvarpið um viðspyrnustyrki mætti frekar kalla frumvarp um rekstrarstyrki, enda um lágar upphæðir að ræða til margra rekstraraðila í mörgum atvinnugreinum. En fyrir marga þeirra skiptir styrkurinn miklu máli. Ef ekki á illa að fara þarf að veita alvöru viðspyrnustyrki til þeirra fyrirtækja í ferðaþjónustu sem hafa verið umsvifamest í sölu og markaðssetningu á neytendamarkaði erlendis. Þau þurfa að geta verið sýnileg og hafa fjármagn til sækja fram. Það er ekki nóg að þau haldi sjó og bíði eftir viðskiptavininum. Þetta eru fyrirtækin sem hafa dregið vagninn í þessum efnum. Þetta þurfa að vera beinir styrkir til fyrirtækjanna, því þau vita best sjálft hvar árangursríkast er að bera niður. Hættan er raunveruleg, að íslensk ferðaþjónusta missi forræði á viðskiptasambandinu við gestinn. Höfundur er stjórnarformaður Gray Line
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar