„Kvalabandalagið“ greiddi lækni til að gera lítið úr hættu ópíóíða Kjartan Kjartansson skrifar 2. júní 2019 11:00 Guido Fanelli færður á lögreglustöð í Parma. Hann var handtekinn í umfangsmiklum aðgerðum lögreglu vorið 2017. AP/Marco Vasini Bandarískt lyfjafyrirtæki sem var sektað um tugi milljarða króna fyrir að afvegaleiða almenning um hversu ávanabindandi ópíóíaðar væru er á meðal hóps fyrirtækja sem greiddi þekktum ítölskum lækni til að hjálpa þeim að hagnast á verkalyfjunum í Evrópu. Læknirinn stærði sig af því hversu vel hann stæði sig í að tala máli hópsins sem hann nefndi „kvalabandalagið“. Ítalska lögreglan komst fyrst á spor Guido Fanelli þegar hún rannsakaði annað mál árið 2015. Fanelli var þá landsþekktur og fastagestur í fjölmiðlum. Sem yfirlæknir svæfingarlækninga- og verkameðferðardeildar Maggiore-spítala í Parma hafði hann meðal annars barist fyrir lögum sem sett voru árið 2010 og gerðu læknum auðveldara fyrir að skrifa upp á ópíóíða. Farsími Fanelli var hleraður, hlustunartæki var komið fyrir á skrifstofu hans og myndavél komið fyrir við veitingastað þar sem hann fundaði með fulltrúum lyfjafyrirtækja. AP-fréttastofan hefur í höndum hundruð blaðsíðna ganga úr málinu gagn Fanelli og lyfjafyrirtækjunum. Þau sýna hvernig Fanelli tók þátt í að markaðssetja verkjalyfin með því að skrifa vísindagreinar, skipuleggja ráðstefnur og gera lítið úr viðvörunum yfirvalda um hættu ópíóða sem hafa orðið hundruð þúsunda Bandaríkjamanna að aldurtila undanfarna áratugi. Höfuðstöðvar Purdue Pharma í Stamford í Connecticut. Um tvö þúsund mál hafa verið höfðuð gegn fyrirtækinu í Bandaríkjunum vegna ópíóíðafaraldursins.AP/Douglas Healey Hundruð þúsunda látin vestanhafs Ópíóíðalyf eru tvöfalt sterkari en morfín og voru sparlega notuð af læknum lengi vel. Ástæðan var hversu ávanabindandi þau væru. Þau voru helst notuð fyrir langt leidda sjúklinga eða við líknarmeðferð. Notkunin margfaldaðist aftur á móti eftir að bandaríska lyfjafyrirtækið Purdue Pharma setti OxyContin á markað í Bandaríkjunum árið 1996. Fyrirtækið fullyrti að lítil hætta væri á að sjúklingar yrðu háðir efninu fengju þeir skrifað upp á það vegna verkja. Læknar skrifuðu fjórfalt oftar upp á ópíóíða árið 2010 en þeir höfðu gert árið 1999. Fólk fékk skrifað upp á lyfin vegna gigtar, bakverja og mígrenis. Samhliða því fjölgaði ofskömmtum með alvarlegum afleiðingum. Talið er að um 400.000 Bandaríkjamenn hafi látið lífið af völdum of stórs skammts af ópíóðalyfum á tveimur áratugum. Bandarísk yfirvöld telja að hátt í þriðjungur sjúklinga sem fá skrifað upp á ópíóíð gegn þrálátum verkjum endi á að misnota lyfið. Sjúkdómavarnir Bandaríkjanna komust að þeirri niðurstöðu að ekkert benti til þess að ópíóíð hefðu jákvæð langtímaáhrif og að hættan við notkun þeirra væri meiri en kostirnir árið 2016. Mótmælandi heldur á mynd af aðstandanda sem lést af völdum ofneyslu á OxyContin ásamt lyfjaglasi. Vaxandi reiði hefur beinst að Purdue Pharma vegna ópíóðakrísunnar.AP/Jessica Hill Hafa greitt tugi milljarða í sektir og sáttir Þetta kom ekki í veg fyrir að Purdue Pharma markaðsetti OxyContin grimmt, stundum með aðstoð lækna sem fyrirtækið greiddi til að gera lítið úr hættunni við notkun lyfsins. Fyrirtækið hagnaðist á tá og fingri og komst Sackler-fjölskyldan, sem á Purdeu Pharma, á lista Forbes yfir auðugustu fjölskyldur Bandaríkjanna. Upp komust svik um síðir og var Purdue Pharma og þrír stjórnendur þess sektaðir um meira en 600 milljónir dollara, jafnvirði hátt í 75 milljarða króna, eftir að þeir játuðu sig seka um falska markaðsetningu á OxyContin með því að hafa gert lítið úr hversu ávanabindandi lyfið væri árið 2007. Fyrirtækið féllst á að greiða 270 milljónir dollara, um 33,5 milljarða króna, í dómsátt í sambærilegu máli í Oklahoma fyrr á þessu ári. Hundruð málsókna gegn fyrirtækinu liggja enn fyrir hjá bandarískum dómstólum. Snekkjan sem Fanelli keypti sér í gegnum fyrirtæki sem hann stofnaði til að fela slóð peningagreiðslna frá lyfjafyrirtækjunum. Vinur hans grínaðist með að hann þyrfti að setja vörumerki Mundipharma á stafn skipsins.AP/Antonio Calanni Talaði niður hættuna gegn greiðslu Á sama tíma og afleiðingar stóraukinnar ópíóðanotkunar varð lýðum ljós í Bandaríkjunum og fyrirtækið lá undir gagnrýni heima fyrir hélt það áfram að beita sömu brögðum til að koma ópíóíðum á framfæri austan Atlantshafsins. Alþjóðlegur armur Purdue Pharma, Mundipharma, er á meðal lyfjafyrirtækja sem er sagt hafa greitt Fanelli hundruð þúsunda evra, tugi milljóna króna, fyrir að tala fyrir notkun ópíóíða og gera lítið úr hættunni. Fanelli hélt því meðal annars fram að faraldur þrálátra verkja geisaði, hættan á að sjúklingar ánetjuðust lyfjunum væri ýkt og að það væri í reynd vanræksla að skrifa ekki upp á ópíóíða fyrir sjúklinga sem þjáðust. „Lyfjafyrirtækin sáu hann sem tæki til að markaðssetja þeirra eigin lyf,“ segir Gianfranco Di Sario, liðsforingi í ítölsku lögreglunni sem stýrði rannsókninni við AP. Tveir stjórnendur Mundipharma gerðu sátt við saksóknara vegna ásakana um að þeir hefðu greitt Fanelli til að hjálpa þeim að selja verkjalyfin í janúar. Þeir fengu báðir á annað ár í skilorðsbundið fangelsi. Lögmaður þeirra segir sáttina ekki þýða að þeir játi sök. Mundipharma var sektað um 40.000 evrur, jafnvirði um 5,5 milljóna króna, en það heldur því einnig fram að það hafi ekki brotið nein lög. Alls hafa ítalskir saksóknarar gefið út ákærur á hendur 55 einstaklinga og tíu fyrirtækja. Höfuðstöðvar Mundipharma í Singapúr. Fyrirtækið starfar í 120 löndum. Víða hefur neysla á ópíóíðalyfum stóraukist undanfarin ár.AP/Yong Teck Lim „Það er verkjaiðnaðurinn“ Fanelli var handtekinn í maí árið 2017 og sat í stofufangelsi í fjóra mánuði. Hann bíður nú lykta mála sinna í réttarkerfinu. Hann var sviptur lækningaleyfi á meðan skorið er úr málinu og þá voru ýmsar þær eigur sem hann keypti í gegnum fyrirtæki sem hann stofnaði til að fela greiðslurnar sem hann fékk frá lyfjafyrirtækjunum, þar á meðal einkasnekkja og sportbíll, gerðar upptækar. Saksóknarar halda því fram að auk greiðslnanna sem Fanelli fékk í gegnum fyrirtækið hafi hann einnig þegið umslög full af reiðufé frá fyrirtækjunum á skrifstofu sinni á sjúkrahúsinu þar sem hann starfaði. „Ég bjó til kerfi. Það er verkjaiðnaðurinn,“ á Fanelli að hafa grobbað sig á upptöku lögreglunnar. Eftir að bandarísk yfirvöld hófu að vara við notkun gaf Mundipharma út skýrslu þar sem fullyrt var að nærri því helmingur Ítala þjáðist af þrálátum verkjum og að ópíóíðar væru lausnin. Þegar ítalska lyfjastofnunin varaði við því að aukin notkun ópíóíða þar væri farin að jarða við misnotkun árið reyndi Fanelli sitt besta til þess að drepa umræðunni um hættun á dreif. Eftir skraf og ráðagerð við fulltrúa lyfjafyrirtækjanna skrifaði læknirinn vísindagrein sem hann fékk birta. Í greininni færði Fanelli rök fyrir því að víti ópíóíðavandans vestanhafs ætti ekki endilega að vera öðrum þjóðum til varnaðar. Læknar ættu að halda áfram að skrifa upp á lyfin við þrálátum verkjum. „Góðar fréttir, skoðanagrein gegn fíkn sem styður ópíóíða undirrituð af sjálfum mér,“ sendi Fanelli í smáskilaboðum til stjórnanda hjá Mundipharma. Læknirinn á að hafa lýst greinunum sem hann skrifaði sem „vopnum vísindanna“. „Þeir nota sömu aðferðirnar sem virkuðu í Bandaríkjunum þrátt fyrir að þeir viti að það leiddi til lýðheilsuhörmunga,“ segir Andrew Kolodny, framkvæmdastjóri Lækna fyrir ábyrgum uppáskriftum ópíóíða. Bandaríkin Fíkn Ítalía Lyf Mest lesið Málinu lokið með sátt: „Við erum mjög sáttar með niðurstöðuna“ Innlent Sári djúpt snortinn yfir stuðningi Innlent Leigubílstjórar ósáttir við lokun skúrsins: „Aumingjaskapur í þeim“ Innlent Dómur yfir Erni Geirdal mildaður Innlent Strætó dældi milljónum í öryggisgæslu í Mjódd Innlent Biðjast afsökunar á ummælum björgunarmanns Innlent „Þetta er úrkoma sem má vænta á einhverra áratuga fresti“ Innlent Endurvekur ferðabannið Erlent Segir ljóst að Víðir hafi brotið stjórnsýslureglur: „Það er verið að kaupa sér vinsældir“ Innlent Ferðamaður ók húsbíl niður göngustíg Innlent Fleiri fréttir Trump segist „mjög vonsvikinn“ út í Elon og ekki viss um að þeir geti átt gott samband Ákærð fyrir að myrða táning en líkið enn ófundið Sagður verulega ósáttur við gagnrýni Musks Fíll ruddist inn í matvöruverslun Bannar nú erlenda nemendur í Harvard á grunni þjóðaröryggis Felldu tillögu um að olíusjóðurinn sniðgengi fyrirtæki á hernumdu svæðunum Krefst fimm prósenta til varnarmála: „Allir þurfa að leggja hönd á plóg“ Endurvekur ferðabannið Telja rúmensk glæpagengi smygla matarsendlum inn í Ósló Birtir þrisvar sinnum fleiri færslur en áður Svíar leigja fangelsispláss í Eistlandi Reyndi að bragðbæta baneitruðu máltíðina Musk hraunar yfir „stórt og fallegt“ frumvarp Trumps Rýming í Köln vegna þriggja sprengja frá seinni heimsstyrjöldinni Aftur hafin leit að Madeleine McCann Andstæðingi forsetans brottrekna spáð sigri í forsetakosningum Brúnni milli Rússlands og Krímskaga lokað eftir sprengingar Forsætisráðherra Hollands segir af sér Fjórir ákærðir í tengslum við morðið á C.Gambino Mun þingið fara fram hjá Trump? Víðir segist hafa tekið sjálfstæða ákvörðun í máli Oscars Yfirmaður FEMA sagðist ekki vita af tilvist fellibyljatímabila Leggur fram vantrauststillögu á eigin ríkisstjórn Parks & Rec leikari skotinn af nágranna sínum Frakklandsforseti heimsækir Grænland Wilders slítur ríkisstjórnarsamstarfinu Með sömu óásættanlegu kröfurnar Saka Ísraelsher aftur um að hafa skotið á hóp sem beið eftir hjálpargögnum Skipulagði árásina í Colorado í heilt ár Skyndikosningar framundan í Suður-Kóreu Sjá meira
Bandarískt lyfjafyrirtæki sem var sektað um tugi milljarða króna fyrir að afvegaleiða almenning um hversu ávanabindandi ópíóíaðar væru er á meðal hóps fyrirtækja sem greiddi þekktum ítölskum lækni til að hjálpa þeim að hagnast á verkalyfjunum í Evrópu. Læknirinn stærði sig af því hversu vel hann stæði sig í að tala máli hópsins sem hann nefndi „kvalabandalagið“. Ítalska lögreglan komst fyrst á spor Guido Fanelli þegar hún rannsakaði annað mál árið 2015. Fanelli var þá landsþekktur og fastagestur í fjölmiðlum. Sem yfirlæknir svæfingarlækninga- og verkameðferðardeildar Maggiore-spítala í Parma hafði hann meðal annars barist fyrir lögum sem sett voru árið 2010 og gerðu læknum auðveldara fyrir að skrifa upp á ópíóíða. Farsími Fanelli var hleraður, hlustunartæki var komið fyrir á skrifstofu hans og myndavél komið fyrir við veitingastað þar sem hann fundaði með fulltrúum lyfjafyrirtækja. AP-fréttastofan hefur í höndum hundruð blaðsíðna ganga úr málinu gagn Fanelli og lyfjafyrirtækjunum. Þau sýna hvernig Fanelli tók þátt í að markaðssetja verkjalyfin með því að skrifa vísindagreinar, skipuleggja ráðstefnur og gera lítið úr viðvörunum yfirvalda um hættu ópíóða sem hafa orðið hundruð þúsunda Bandaríkjamanna að aldurtila undanfarna áratugi. Höfuðstöðvar Purdue Pharma í Stamford í Connecticut. Um tvö þúsund mál hafa verið höfðuð gegn fyrirtækinu í Bandaríkjunum vegna ópíóíðafaraldursins.AP/Douglas Healey Hundruð þúsunda látin vestanhafs Ópíóíðalyf eru tvöfalt sterkari en morfín og voru sparlega notuð af læknum lengi vel. Ástæðan var hversu ávanabindandi þau væru. Þau voru helst notuð fyrir langt leidda sjúklinga eða við líknarmeðferð. Notkunin margfaldaðist aftur á móti eftir að bandaríska lyfjafyrirtækið Purdue Pharma setti OxyContin á markað í Bandaríkjunum árið 1996. Fyrirtækið fullyrti að lítil hætta væri á að sjúklingar yrðu háðir efninu fengju þeir skrifað upp á það vegna verkja. Læknar skrifuðu fjórfalt oftar upp á ópíóíða árið 2010 en þeir höfðu gert árið 1999. Fólk fékk skrifað upp á lyfin vegna gigtar, bakverja og mígrenis. Samhliða því fjölgaði ofskömmtum með alvarlegum afleiðingum. Talið er að um 400.000 Bandaríkjamenn hafi látið lífið af völdum of stórs skammts af ópíóðalyfum á tveimur áratugum. Bandarísk yfirvöld telja að hátt í þriðjungur sjúklinga sem fá skrifað upp á ópíóíð gegn þrálátum verkjum endi á að misnota lyfið. Sjúkdómavarnir Bandaríkjanna komust að þeirri niðurstöðu að ekkert benti til þess að ópíóíð hefðu jákvæð langtímaáhrif og að hættan við notkun þeirra væri meiri en kostirnir árið 2016. Mótmælandi heldur á mynd af aðstandanda sem lést af völdum ofneyslu á OxyContin ásamt lyfjaglasi. Vaxandi reiði hefur beinst að Purdue Pharma vegna ópíóðakrísunnar.AP/Jessica Hill Hafa greitt tugi milljarða í sektir og sáttir Þetta kom ekki í veg fyrir að Purdue Pharma markaðsetti OxyContin grimmt, stundum með aðstoð lækna sem fyrirtækið greiddi til að gera lítið úr hættunni við notkun lyfsins. Fyrirtækið hagnaðist á tá og fingri og komst Sackler-fjölskyldan, sem á Purdeu Pharma, á lista Forbes yfir auðugustu fjölskyldur Bandaríkjanna. Upp komust svik um síðir og var Purdue Pharma og þrír stjórnendur þess sektaðir um meira en 600 milljónir dollara, jafnvirði hátt í 75 milljarða króna, eftir að þeir játuðu sig seka um falska markaðsetningu á OxyContin með því að hafa gert lítið úr hversu ávanabindandi lyfið væri árið 2007. Fyrirtækið féllst á að greiða 270 milljónir dollara, um 33,5 milljarða króna, í dómsátt í sambærilegu máli í Oklahoma fyrr á þessu ári. Hundruð málsókna gegn fyrirtækinu liggja enn fyrir hjá bandarískum dómstólum. Snekkjan sem Fanelli keypti sér í gegnum fyrirtæki sem hann stofnaði til að fela slóð peningagreiðslna frá lyfjafyrirtækjunum. Vinur hans grínaðist með að hann þyrfti að setja vörumerki Mundipharma á stafn skipsins.AP/Antonio Calanni Talaði niður hættuna gegn greiðslu Á sama tíma og afleiðingar stóraukinnar ópíóðanotkunar varð lýðum ljós í Bandaríkjunum og fyrirtækið lá undir gagnrýni heima fyrir hélt það áfram að beita sömu brögðum til að koma ópíóíðum á framfæri austan Atlantshafsins. Alþjóðlegur armur Purdue Pharma, Mundipharma, er á meðal lyfjafyrirtækja sem er sagt hafa greitt Fanelli hundruð þúsunda evra, tugi milljóna króna, fyrir að tala fyrir notkun ópíóíða og gera lítið úr hættunni. Fanelli hélt því meðal annars fram að faraldur þrálátra verkja geisaði, hættan á að sjúklingar ánetjuðust lyfjunum væri ýkt og að það væri í reynd vanræksla að skrifa ekki upp á ópíóíða fyrir sjúklinga sem þjáðust. „Lyfjafyrirtækin sáu hann sem tæki til að markaðssetja þeirra eigin lyf,“ segir Gianfranco Di Sario, liðsforingi í ítölsku lögreglunni sem stýrði rannsókninni við AP. Tveir stjórnendur Mundipharma gerðu sátt við saksóknara vegna ásakana um að þeir hefðu greitt Fanelli til að hjálpa þeim að selja verkjalyfin í janúar. Þeir fengu báðir á annað ár í skilorðsbundið fangelsi. Lögmaður þeirra segir sáttina ekki þýða að þeir játi sök. Mundipharma var sektað um 40.000 evrur, jafnvirði um 5,5 milljóna króna, en það heldur því einnig fram að það hafi ekki brotið nein lög. Alls hafa ítalskir saksóknarar gefið út ákærur á hendur 55 einstaklinga og tíu fyrirtækja. Höfuðstöðvar Mundipharma í Singapúr. Fyrirtækið starfar í 120 löndum. Víða hefur neysla á ópíóíðalyfum stóraukist undanfarin ár.AP/Yong Teck Lim „Það er verkjaiðnaðurinn“ Fanelli var handtekinn í maí árið 2017 og sat í stofufangelsi í fjóra mánuði. Hann bíður nú lykta mála sinna í réttarkerfinu. Hann var sviptur lækningaleyfi á meðan skorið er úr málinu og þá voru ýmsar þær eigur sem hann keypti í gegnum fyrirtæki sem hann stofnaði til að fela greiðslurnar sem hann fékk frá lyfjafyrirtækjunum, þar á meðal einkasnekkja og sportbíll, gerðar upptækar. Saksóknarar halda því fram að auk greiðslnanna sem Fanelli fékk í gegnum fyrirtækið hafi hann einnig þegið umslög full af reiðufé frá fyrirtækjunum á skrifstofu sinni á sjúkrahúsinu þar sem hann starfaði. „Ég bjó til kerfi. Það er verkjaiðnaðurinn,“ á Fanelli að hafa grobbað sig á upptöku lögreglunnar. Eftir að bandarísk yfirvöld hófu að vara við notkun gaf Mundipharma út skýrslu þar sem fullyrt var að nærri því helmingur Ítala þjáðist af þrálátum verkjum og að ópíóíðar væru lausnin. Þegar ítalska lyfjastofnunin varaði við því að aukin notkun ópíóíða þar væri farin að jarða við misnotkun árið reyndi Fanelli sitt besta til þess að drepa umræðunni um hættun á dreif. Eftir skraf og ráðagerð við fulltrúa lyfjafyrirtækjanna skrifaði læknirinn vísindagrein sem hann fékk birta. Í greininni færði Fanelli rök fyrir því að víti ópíóíðavandans vestanhafs ætti ekki endilega að vera öðrum þjóðum til varnaðar. Læknar ættu að halda áfram að skrifa upp á lyfin við þrálátum verkjum. „Góðar fréttir, skoðanagrein gegn fíkn sem styður ópíóíða undirrituð af sjálfum mér,“ sendi Fanelli í smáskilaboðum til stjórnanda hjá Mundipharma. Læknirinn á að hafa lýst greinunum sem hann skrifaði sem „vopnum vísindanna“. „Þeir nota sömu aðferðirnar sem virkuðu í Bandaríkjunum þrátt fyrir að þeir viti að það leiddi til lýðheilsuhörmunga,“ segir Andrew Kolodny, framkvæmdastjóri Lækna fyrir ábyrgum uppáskriftum ópíóíða.
Bandaríkin Fíkn Ítalía Lyf Mest lesið Málinu lokið með sátt: „Við erum mjög sáttar með niðurstöðuna“ Innlent Sári djúpt snortinn yfir stuðningi Innlent Leigubílstjórar ósáttir við lokun skúrsins: „Aumingjaskapur í þeim“ Innlent Dómur yfir Erni Geirdal mildaður Innlent Strætó dældi milljónum í öryggisgæslu í Mjódd Innlent Biðjast afsökunar á ummælum björgunarmanns Innlent „Þetta er úrkoma sem má vænta á einhverra áratuga fresti“ Innlent Endurvekur ferðabannið Erlent Segir ljóst að Víðir hafi brotið stjórnsýslureglur: „Það er verið að kaupa sér vinsældir“ Innlent Ferðamaður ók húsbíl niður göngustíg Innlent Fleiri fréttir Trump segist „mjög vonsvikinn“ út í Elon og ekki viss um að þeir geti átt gott samband Ákærð fyrir að myrða táning en líkið enn ófundið Sagður verulega ósáttur við gagnrýni Musks Fíll ruddist inn í matvöruverslun Bannar nú erlenda nemendur í Harvard á grunni þjóðaröryggis Felldu tillögu um að olíusjóðurinn sniðgengi fyrirtæki á hernumdu svæðunum Krefst fimm prósenta til varnarmála: „Allir þurfa að leggja hönd á plóg“ Endurvekur ferðabannið Telja rúmensk glæpagengi smygla matarsendlum inn í Ósló Birtir þrisvar sinnum fleiri færslur en áður Svíar leigja fangelsispláss í Eistlandi Reyndi að bragðbæta baneitruðu máltíðina Musk hraunar yfir „stórt og fallegt“ frumvarp Trumps Rýming í Köln vegna þriggja sprengja frá seinni heimsstyrjöldinni Aftur hafin leit að Madeleine McCann Andstæðingi forsetans brottrekna spáð sigri í forsetakosningum Brúnni milli Rússlands og Krímskaga lokað eftir sprengingar Forsætisráðherra Hollands segir af sér Fjórir ákærðir í tengslum við morðið á C.Gambino Mun þingið fara fram hjá Trump? Víðir segist hafa tekið sjálfstæða ákvörðun í máli Oscars Yfirmaður FEMA sagðist ekki vita af tilvist fellibyljatímabila Leggur fram vantrauststillögu á eigin ríkisstjórn Parks & Rec leikari skotinn af nágranna sínum Frakklandsforseti heimsækir Grænland Wilders slítur ríkisstjórnarsamstarfinu Með sömu óásættanlegu kröfurnar Saka Ísraelsher aftur um að hafa skotið á hóp sem beið eftir hjálpargögnum Skipulagði árásina í Colorado í heilt ár Skyndikosningar framundan í Suður-Kóreu Sjá meira