LÍN breytingar til að skerða og miðstýra Ögmundur Jónasson skrifar 21. júlí 2015 07:00 Boðuð er breyting á Lánasjóði íslenskra námsmanna. Aðferðafræðin veit á hvað koma skal. Hún er þessi: 1) Kalla skal hlutina réttum nöfnum einsog það er orðað. Lán skal heita lán og því aðeins teljast sjálfbært að það sé á sambærilegum kjörum og bjóðast á markaði. 2) Það sem þar stendur út af skal heita styrkur. Nánast svona er þetta orðað. Þar með er boðað fráhvarf frá því kerfi sem hér hefur verið við lýði; kerfi sem byggir á lágum vöxtum og tekjutengdum afborgunum. Er boðuð breyting líkleg til að verða til góðs? Ég leyfi mér að efast um það ef hugsunin er sú, sem mér sýnist vera, að skerða eigi kerfið almennt sem stuðningskerfi við námsmenn og auka áhrif ríkisins í ákvarðanatöku einstaklinganna hvað varðar námsval þeirra.Vilja ráða námsvali Þetta virðist mér vera boðskapur menntamálaráðherra og formanns LÍN um hugmyndafræðina að baki fyrirhugðum kerfisbreytingum. Menntamálaráðherra segir „styrkjakerfi“ fólgið í núverandi námslánakerfi en það vanti „stefnumótun á bak við það hvernig þeim styrkjum er úthlutað eða til hverra þeir renna“. Formaður LÍN talar og á þann veg í fréttum að styrkveitingum væri unnt að stýra í samræmi við menntastefnu stjórnvalda. Auðvitað á ríkið að hafa stefnu varðandi hvað boðið er upp á í skólakerfinu en einstaklingurinn á engu að síður að geta horft til allra átta – innan lands sem utan þegar hann ákveður hvernig og á hvaða sviði hann vill beina starfskröftum sínum. Þar með axlar hann líka ábyrgð. Á sínum tíma fengu starfsstéttir á Norðurlöndum atvinnuleysisbætur ef ekki var vinnu að fá í viðkomandi fagi. Þessu galt ég alltaf varhug við og vildi aldrei flytja þessa hugsun til Íslands af ótta við að þar með væri hætta á því að ríkið krefðist þess að hafa hönd í bagga um hvaða starfsnám væri stundað í samræmi við þá hugsun að ef ríkið ætti að taka ábyrgð á einstaklingunum við atvinnumissi þá hefði ríkið þar með öðlast rétt til að ákveða hvaða starfsnám þeir legðu fyrir sig.Frelsisskerðing Slíkt fæli í sér að mínu mati bæði frelsisskerðingu af verstu sort auk þess að vera óskynsamleg ráðstöfun, einfaldlega vegna þess að einstaklingarnir eru líklegri til að finna vaxtarmöguleika framtíðarinnar en ríkið fyrir þeirra hönd. Jafnframt vil ég gjalda varhug við aldurstengingu á rétti til námslána sem einnig er mjög til umræðu af hálfu ráðamanna. Aldurstenging er með öllu óskyld framvindu í námi sem ekki er að óeðlilegt að horfa til að einhverju leyti. En spyrja má hvort það skapi einhvern vanda ef einstaklingur fer á hálfum hraða í gegnum nám – og fengi þá hálfan stuðning? Ástæður gætu verið uppeldi barna, vinna með námi eða einhverjar persónulegar aðstæður eða óskir. Það er fullkominn misskilningur af hálfu stjórnvalda að líta svo á að best sé að allir ljúki námi strax! Ég tel hyggilegt að við höldum okkur við núverandi námslánakerfi, helst með enn stífari tekjutengingu afborgana. Verði farið út á boðaða braut þykir mér sýnt að draga muni úr stuðningi hins opinbera við nám og að aukast muni miðstýring á því sviði með tilheyrandi frelsisskerðingu.Ekki hækka þröskuldana! Þá er sú tvíþætta hætta fyrir hendi að fólk eigi ekki í önnur hús að venda en til bankanna einsog leitt er getum að í leiðara Fréttablaðsins sl. miðvikudag en við það mun námskostnaður hækka. Þar með hækka þröskuldar fyrir lágtekjufólk að afla menntunar. Allt nám, þarmeð framhaldsnám og starfsnám yfirleitt, er samfélaginu gríðarlega verðmætt en ekki síður er það gefandi fyrir einstaklingana. Námsárin eru skemmtilegt æviskeið. Nám á að vera öllum aðgengilegt á kjörum sem ekki eru sligandi út lífið. Nema vilji sé til að greiða laun út starfsævina í samræmi við afborganir af hávaxtalánum. Það er óhagkvæmt þegar dæmið er til enda reiknað. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson Mest lesið „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Skoðun Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Þúsundir á vergangi - Upplýsa verður ranglætið Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins á meðal fólks Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Er sjávarútvegurinn bara aukaleikari? Kristófer Máni Sigursveinsson skrifar Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Kennarar – sanngjörn laun? Ólöf P. Úlfarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfsvígstíðni - Gerum betur Þórarinn Guðni Helgason skrifar Skoðun Kæru kennarar Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfbærni á dagskrá, takk! Hafdís Hanna Ægisdóttir,Eva Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kynslóðasáttmálann má ekki rjúfa Finnbjörn A. Hermannsson,Eyjólfur Árni Rafnsson skrifar Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggjan tryggir lágt og stöðugt verð Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Gerum betur – breytum þessu Arnar Páll Guðmundsson skrifar Skoðun Það eiga allir séns Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Andleg þrautseigja: Að vaxa í gegnum áskoranir Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Sköpun og paradísarmissir Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir skrifar Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir skrifar Skoðun Ákall um jákvæða hvata til grænna fjárfestinga Kristín Þöll Skagfjörð skrifar Skoðun Fatlað fólk á betra skilið Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Sjá meira
Boðuð er breyting á Lánasjóði íslenskra námsmanna. Aðferðafræðin veit á hvað koma skal. Hún er þessi: 1) Kalla skal hlutina réttum nöfnum einsog það er orðað. Lán skal heita lán og því aðeins teljast sjálfbært að það sé á sambærilegum kjörum og bjóðast á markaði. 2) Það sem þar stendur út af skal heita styrkur. Nánast svona er þetta orðað. Þar með er boðað fráhvarf frá því kerfi sem hér hefur verið við lýði; kerfi sem byggir á lágum vöxtum og tekjutengdum afborgunum. Er boðuð breyting líkleg til að verða til góðs? Ég leyfi mér að efast um það ef hugsunin er sú, sem mér sýnist vera, að skerða eigi kerfið almennt sem stuðningskerfi við námsmenn og auka áhrif ríkisins í ákvarðanatöku einstaklinganna hvað varðar námsval þeirra.Vilja ráða námsvali Þetta virðist mér vera boðskapur menntamálaráðherra og formanns LÍN um hugmyndafræðina að baki fyrirhugðum kerfisbreytingum. Menntamálaráðherra segir „styrkjakerfi“ fólgið í núverandi námslánakerfi en það vanti „stefnumótun á bak við það hvernig þeim styrkjum er úthlutað eða til hverra þeir renna“. Formaður LÍN talar og á þann veg í fréttum að styrkveitingum væri unnt að stýra í samræmi við menntastefnu stjórnvalda. Auðvitað á ríkið að hafa stefnu varðandi hvað boðið er upp á í skólakerfinu en einstaklingurinn á engu að síður að geta horft til allra átta – innan lands sem utan þegar hann ákveður hvernig og á hvaða sviði hann vill beina starfskröftum sínum. Þar með axlar hann líka ábyrgð. Á sínum tíma fengu starfsstéttir á Norðurlöndum atvinnuleysisbætur ef ekki var vinnu að fá í viðkomandi fagi. Þessu galt ég alltaf varhug við og vildi aldrei flytja þessa hugsun til Íslands af ótta við að þar með væri hætta á því að ríkið krefðist þess að hafa hönd í bagga um hvaða starfsnám væri stundað í samræmi við þá hugsun að ef ríkið ætti að taka ábyrgð á einstaklingunum við atvinnumissi þá hefði ríkið þar með öðlast rétt til að ákveða hvaða starfsnám þeir legðu fyrir sig.Frelsisskerðing Slíkt fæli í sér að mínu mati bæði frelsisskerðingu af verstu sort auk þess að vera óskynsamleg ráðstöfun, einfaldlega vegna þess að einstaklingarnir eru líklegri til að finna vaxtarmöguleika framtíðarinnar en ríkið fyrir þeirra hönd. Jafnframt vil ég gjalda varhug við aldurstengingu á rétti til námslána sem einnig er mjög til umræðu af hálfu ráðamanna. Aldurstenging er með öllu óskyld framvindu í námi sem ekki er að óeðlilegt að horfa til að einhverju leyti. En spyrja má hvort það skapi einhvern vanda ef einstaklingur fer á hálfum hraða í gegnum nám – og fengi þá hálfan stuðning? Ástæður gætu verið uppeldi barna, vinna með námi eða einhverjar persónulegar aðstæður eða óskir. Það er fullkominn misskilningur af hálfu stjórnvalda að líta svo á að best sé að allir ljúki námi strax! Ég tel hyggilegt að við höldum okkur við núverandi námslánakerfi, helst með enn stífari tekjutengingu afborgana. Verði farið út á boðaða braut þykir mér sýnt að draga muni úr stuðningi hins opinbera við nám og að aukast muni miðstýring á því sviði með tilheyrandi frelsisskerðingu.Ekki hækka þröskuldana! Þá er sú tvíþætta hætta fyrir hendi að fólk eigi ekki í önnur hús að venda en til bankanna einsog leitt er getum að í leiðara Fréttablaðsins sl. miðvikudag en við það mun námskostnaður hækka. Þar með hækka þröskuldar fyrir lágtekjufólk að afla menntunar. Allt nám, þarmeð framhaldsnám og starfsnám yfirleitt, er samfélaginu gríðarlega verðmætt en ekki síður er það gefandi fyrir einstaklingana. Námsárin eru skemmtilegt æviskeið. Nám á að vera öllum aðgengilegt á kjörum sem ekki eru sligandi út lífið. Nema vilji sé til að greiða laun út starfsævina í samræmi við afborganir af hávaxtalánum. Það er óhagkvæmt þegar dæmið er til enda reiknað.
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar
Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar
Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar
Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar
Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun