Nýr Álftanesvegur – enginn gálgafrestur lengur Reynir Ingibjartsson skrifar 25. september 2012 06:00 Í ársbyrjun 1997 kynntu bæjaryfirvöld í Garðabæ nýtt aðalskipulag til ársins 2015. Þar var gert ráð fyrir færslu núverandi Álftanesvegar lengra út í hraunið og norður fyrir væntanlega íbúabyggð í hrauninu. Þar var einnig gert ráð fyrir vegi þvert yfir Gálgahraunið frá Arnarnesvogi og að Garðaholti. Þáverandi Náttúruverndarráð fjallaði um aðalskipulagið og í umsögninni kom m.a. fram, að mikilvægt væri að tryggja verndun Gálgahrauns sem hingað til hafi fengið að vera óraskað. Í hrauninu væri fjölbreyttur gróður en þar væru einnig söguminjar, sögustaðir, fornar götur og búsetuminjar frá ýmsum tímum. Minnt er á að Gálgahraun sé nyrsta tungan af rúmlega 10 km löngu hrauni sem komið er úr Búrfelli og nefnt hefur verið Búrfellshraun. Að mati Náttúruverndarráðs er „Búrfellshraun í hópi merkra náttúruminja sem forðast ber að raska frekar en orðið er." Í umsögninni er einnig vísað til alþjóðlegra skyldna Íslendinga varðandi verndun einstæðra jarðmyndana. (Tilvitnun, Mbl. 17. jan. 1997). Þann 19. feb. 1997 ritaði Árni Björnsson læknir grein í Mbl. með fyrirsögninni; Gefið Gálgahrauni gálgafrest. Þar segir Árni undir lok greinar: „Við sem búum í Bessastaðahreppi vitum að bæta þarf Álftanesveginn, en er nauðsynlegt að fremja náttúruspjöll til þess? Ég veit ekki til að kvartað hafi verið undan staðsetningu vegarins, heldur því að hann er mjór og illa hannaður. Þessu virðist mega breyta án þess að flytja hann." En nú er gálgafresturinn liðinn – 15 árum síðar. Yfirvöld í Garðabæ halda fast í skipulagið, búið er að bjóða út lagningu nýs Álftanesvegar og taka lægsta tilboði. Aðeins er eftir að skrifa undir og hefja framkvæmdir. En hvað hefur gerst á þessum 15 árum með Búrfellshraunið? Það er döpur saga. Um miðjan síðasta áratug var aflétt bæjarvernd á Urriðakotshrauni sunnan Vífilsstaða sem er hluti Búrfellshrauns, og hvert stórhýsið reis af öðru með IKEA í broddi fylkingar. Stór hluti hraunsins hvarf undir vegi, bílastæði og hús. Það sem framsýnir menn í Garðabæ höfðu reynt að tryggja, hvarf sem dögg fyrir sólu. Jafnframt var farið að byggja nýtt íbúahverfi í Garðahrauni (Búrfellshrauni) norðan núverandi Álftanesvegar. Það varð eftirsótt að byggja í hrauninu í nágrenni Gálgakletta. En svo vandaðist málið. Menn ráku augu í málningartúpur og strigaslitrur undir hraunklettum sem áttu að fara undir íbúðarhús. Það rifjaðist upp að þarna hefði Jóhannes S. Kjarval verið að mála. Það komu vomur á menn. Og nú í sumar voru til sýnis á Kjarvalsstöðum, meistaraverk Kjarvals af þessum hraunklettum sem áttu að fara undir hús og vegi. Þeir bjartsýnustu héldu þá að nú væri hætt við vegarlagningu um þetta hraun. Þegar vinnuvélarnar höfðu mulið undir sig Urriðakotshraunið, var mönnum ofboðið og til varð félagið, Hraunavinir sem Garðbæingar, Álftnesingar og Hafnfirðingar stóðu að. Markmiðið var að standa vörð um hraun og strendur í þessum sveitarfélögum – bjarga því sem eftir var eins og kostur væri. Lagðar voru fram hugmyndir um Álftanesveginn – annað hvort að leggja hann í stokk á núverandi stað eða lagfæra vegstæðið og ná um það sátt við íbúa. Tvö þúsund manns mótmæltu flutningi á veginum út í hraunið, ótal fundir haldnir, bréf skrifuð, farið í göngur og rætt við menn. Haldið var í lengstu lög í þá trú, að ráðamenn myndu sjá ljósið og aðrir kostir yrðu skoðaðir. En sú von brást. Búrfellshraunið allt og ekki síst Gálgahraunið er náttúruperla sem umkringd er byggð á alla vegu. Þetta er sameign okkar sem byggjum þetta land. Búrfell og Búrfellsgjá eru í Reykjanesfólkvangi sem er friðland, ysti hlutinn – Gálgahraunið er friðað og mikill vilji er fyrir því að friða hraunið allt, en – það er eins og mannanna verk fái alltaf forgang ef vantar land undir vegi, hús og jafnvel golfvöll. Við erum herrar jarðarinnar en ekki þjónar. Það eitt er nú eftir að þeir sem láta sér annt um náttúru okkar, sögu og listmenningu taki saman höndum og verji það sem eftir er af Búrfellshrauninu. Til þess eru ýmis ráð ef viljinn er til staðar. Lítum okkur líka nær. Lítið hraun í mesta þéttbýli landsins á líka sinn tilverurétt. Þetta litla hraun skartar nú sínum haustlitum. Það er lítil fyrirhöfn að takar þar eitt, tvö skref innan um kletta, mosa og lyng. Allir sem unna landi, sögu og listum eiga næsta leik. Stríðið er ekki tapað þó að orrustur tapist. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Í ársbyrjun 1997 kynntu bæjaryfirvöld í Garðabæ nýtt aðalskipulag til ársins 2015. Þar var gert ráð fyrir færslu núverandi Álftanesvegar lengra út í hraunið og norður fyrir væntanlega íbúabyggð í hrauninu. Þar var einnig gert ráð fyrir vegi þvert yfir Gálgahraunið frá Arnarnesvogi og að Garðaholti. Þáverandi Náttúruverndarráð fjallaði um aðalskipulagið og í umsögninni kom m.a. fram, að mikilvægt væri að tryggja verndun Gálgahrauns sem hingað til hafi fengið að vera óraskað. Í hrauninu væri fjölbreyttur gróður en þar væru einnig söguminjar, sögustaðir, fornar götur og búsetuminjar frá ýmsum tímum. Minnt er á að Gálgahraun sé nyrsta tungan af rúmlega 10 km löngu hrauni sem komið er úr Búrfelli og nefnt hefur verið Búrfellshraun. Að mati Náttúruverndarráðs er „Búrfellshraun í hópi merkra náttúruminja sem forðast ber að raska frekar en orðið er." Í umsögninni er einnig vísað til alþjóðlegra skyldna Íslendinga varðandi verndun einstæðra jarðmyndana. (Tilvitnun, Mbl. 17. jan. 1997). Þann 19. feb. 1997 ritaði Árni Björnsson læknir grein í Mbl. með fyrirsögninni; Gefið Gálgahrauni gálgafrest. Þar segir Árni undir lok greinar: „Við sem búum í Bessastaðahreppi vitum að bæta þarf Álftanesveginn, en er nauðsynlegt að fremja náttúruspjöll til þess? Ég veit ekki til að kvartað hafi verið undan staðsetningu vegarins, heldur því að hann er mjór og illa hannaður. Þessu virðist mega breyta án þess að flytja hann." En nú er gálgafresturinn liðinn – 15 árum síðar. Yfirvöld í Garðabæ halda fast í skipulagið, búið er að bjóða út lagningu nýs Álftanesvegar og taka lægsta tilboði. Aðeins er eftir að skrifa undir og hefja framkvæmdir. En hvað hefur gerst á þessum 15 árum með Búrfellshraunið? Það er döpur saga. Um miðjan síðasta áratug var aflétt bæjarvernd á Urriðakotshrauni sunnan Vífilsstaða sem er hluti Búrfellshrauns, og hvert stórhýsið reis af öðru með IKEA í broddi fylkingar. Stór hluti hraunsins hvarf undir vegi, bílastæði og hús. Það sem framsýnir menn í Garðabæ höfðu reynt að tryggja, hvarf sem dögg fyrir sólu. Jafnframt var farið að byggja nýtt íbúahverfi í Garðahrauni (Búrfellshrauni) norðan núverandi Álftanesvegar. Það varð eftirsótt að byggja í hrauninu í nágrenni Gálgakletta. En svo vandaðist málið. Menn ráku augu í málningartúpur og strigaslitrur undir hraunklettum sem áttu að fara undir íbúðarhús. Það rifjaðist upp að þarna hefði Jóhannes S. Kjarval verið að mála. Það komu vomur á menn. Og nú í sumar voru til sýnis á Kjarvalsstöðum, meistaraverk Kjarvals af þessum hraunklettum sem áttu að fara undir hús og vegi. Þeir bjartsýnustu héldu þá að nú væri hætt við vegarlagningu um þetta hraun. Þegar vinnuvélarnar höfðu mulið undir sig Urriðakotshraunið, var mönnum ofboðið og til varð félagið, Hraunavinir sem Garðbæingar, Álftnesingar og Hafnfirðingar stóðu að. Markmiðið var að standa vörð um hraun og strendur í þessum sveitarfélögum – bjarga því sem eftir var eins og kostur væri. Lagðar voru fram hugmyndir um Álftanesveginn – annað hvort að leggja hann í stokk á núverandi stað eða lagfæra vegstæðið og ná um það sátt við íbúa. Tvö þúsund manns mótmæltu flutningi á veginum út í hraunið, ótal fundir haldnir, bréf skrifuð, farið í göngur og rætt við menn. Haldið var í lengstu lög í þá trú, að ráðamenn myndu sjá ljósið og aðrir kostir yrðu skoðaðir. En sú von brást. Búrfellshraunið allt og ekki síst Gálgahraunið er náttúruperla sem umkringd er byggð á alla vegu. Þetta er sameign okkar sem byggjum þetta land. Búrfell og Búrfellsgjá eru í Reykjanesfólkvangi sem er friðland, ysti hlutinn – Gálgahraunið er friðað og mikill vilji er fyrir því að friða hraunið allt, en – það er eins og mannanna verk fái alltaf forgang ef vantar land undir vegi, hús og jafnvel golfvöll. Við erum herrar jarðarinnar en ekki þjónar. Það eitt er nú eftir að þeir sem láta sér annt um náttúru okkar, sögu og listmenningu taki saman höndum og verji það sem eftir er af Búrfellshrauninu. Til þess eru ýmis ráð ef viljinn er til staðar. Lítum okkur líka nær. Lítið hraun í mesta þéttbýli landsins á líka sinn tilverurétt. Þetta litla hraun skartar nú sínum haustlitum. Það er lítil fyrirhöfn að takar þar eitt, tvö skref innan um kletta, mosa og lyng. Allir sem unna landi, sögu og listum eiga næsta leik. Stríðið er ekki tapað þó að orrustur tapist.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun