Viðskiptabann og skemmdarverk Gylfi Páll Hersir skrifar 19. apríl 2012 06:00 Um fimmtíu ár eru síðan John F. Kennedy Bandaríkjaforseti setti allsherjar viðskiptabann á nýstofnað byltingarríkið á Kúbu, 3. febrúar 1962. Bannið var þáttur í stigvaxandi efnahagslegum refsiaðgerðum, en innrás árið áður hafði mistekist. Allar götur síðan hefur efnahagsstríð verið lykilatriði í tilraunum Bandaríkjastjórnar til að endurreisa kapítalisma á Kúbu. Fjandsamleg afstaða Bandaríkjastjórnar og annarra heimsvaldaríkja gagnvart Kúbu, þ.ám. Íslands, stafar hvorki af óskynsemi né skammtímahagsmunum, né af áhrifum hægrisinna í Miami. Hún stafar af heildarhagsmunum ríkjandi afla. Ráðastéttin í Bandaríkjunum er enn að refsa alþýðufólki á Kúbu fyrir það að taka völdin í janúarbyrjun árið 1959 og halda þeim; fyrir að stökkva spilltri ráðastétt á flótta og endurheimta eigur sínar frá bandarískum auðmönnum sem drottnuðu yfir landinu. Ófyrirgefanlegt, ekki síst af því að í Mið- og Suður-Ameríku, ef ekki víðar, gæti verið á dagskrá að rísa upp og taka málin í sínar hendur; skipuleggja samfélagið á annan hátt. Aðalsynd byltingarleiðtoganna á Kúbu var að standa við það sem þeir sögðust ætla að gera. Á fyrstu mánuðum byltingarinnar voru vextir skornir niður og bannað að mismuna fólki á grundvelli kynþátta. Jarðnæði stærstu jarðeigendanna var tekið eignarnámi og úthlutað til jarðnæðislausra smábænda til ræktar. Stór hluti jarðnæðis, framleiðslutæki, verksmiðjur og innri gerð samfélagsins – allt frá sykurekrum til olíuhreinsunarstöðva, spilavíta og símafyrirtækja – var í höndum bandarískra aðila líkt og gildir um nýlendur. Þegar bandarískum valdhöfum varð ljóst að ekki var hægt að múta nýju byltingarforystunni, neituðu eigendur olíuhreinsunarstöðva á Kúbu að hreinsa olíu sem keypt hafði verið í Sovétríkjunum. Það var um mitt ár 1960. Í kjölfarið tók verkafólk stöðvarnar yfir og hélt vinnslunni áfram. Svar Eisenhowers, þáverandi forseta, var að ógilda samning um aðalútflutningsvöru Kúbu, sykur. Á eftir fylgdi efnahagsleg hryðjuverkastarfsemi. Kúbustjórn brást við með því að yfirtaka næstum allan stærri iðnað sem kúbanskir aðilar áttu og öll bandarísk fyrirtæki. Um miðjan október var búið að þjóðnýta alla banka, að kanadískum bönkum undanskildum. Settar voru skorður við húsaleigu og miðað við hámark 10% tekna fjölskyldunnar. Um þær mundir bannaði Eisenhower allan útflutning til Kúbu, að undanskildum matvælum og lyfjum. Í apríl 1961 gersigruðu Kúbanir á innan við þremur dögum innrásarlið málaliða við Svínaflóa, sem bandarísk stjórnvöld skipulögðu. Daginn eftir að Kennedy tilkynnti um viðskiptabannið 3. febrúar 1962 mætti milljón Kúbana á byltingartorgið í Havana, en þaðan kemur „Önnur Havanayfirlýsingin“ sem var flutt af forsætisráðherra landsins, Fídel Castró. Árásarstefna Bandaríkjastjórnar helgast af ótta, segir þar: „Ekki ótta við kúbönsku byltinguna, heldur af ótta við byltingu í Rómönsku Ameríku; ótta við að undirokaðir íbúar álfunnar vinni sigur á kúgurum sínum og geri eins og Kúba, lýsi sig frjálsa menn í Ameríku“. Næstu mánuði greip ríkisstjórn Kennedy til ýmissa ráðstafana sem gerðu þjóðum í Evrópu og Rómönsku Ameríku erfitt fyrir með að stunda viðskipti við Kúbu. Í október 1962 lá við að Bandaríkin hæfu kjarnorkustyrjöld í svokallaðri Kúbudeilu, en forsetinn dró í land þar sem ljóst var hve stórt gjaldið yrði andspænis þeirri staðfestu Kúbana að verja land sitt og byltinguna. „Það er á hreinu hjá okkur að ráðist þeir á okkur verður árásarliðinu tortímt,“ sagði Castró í fjöldafundi í aðdraganda atburðanna. Áætlun hernaðaryfirvalda í Pentagon var að 18.500 Bandaríkjamenn myndu falla á fyrstu 10 dögum fyrirhugaðrar innrásar, pólitískt verð sem heimsvaldasinnar voru ekki reiðubúnir til þess að greiða. Í júlí 1963 bannaði Kennedy bandarískum borgurum að ferðast til Kúbu eða eiga viðskipti við landið. Í fimm áratugi hefur efnahags- og viðskiptabannið kostað þjóðina 975 þúsund milljónir dollara að mati kúbanskra stjórnvalda. Á síðasta áratug síðustu aldar herti Bandaríkjastjórn bannið á sama tíma og djúp efnahagskreppa ríkti á Kúbu vegna hruns viðskipta við Sovétríkin. Það varð ólöglegt fyrir erlend dótturfyrirtæki bandarískra fyrirtækja að stunda viðskipti við Kúbu. Sex mánaða hafnbann var sett á skip sem landað höfðu á Kúbu. Nýlega varð að flytja fund Kúbu og Caricom (viðskiptabandalag Karíbahafslanda) frá Hilton hótelinu á Trinidad og Tobago, þótt hótelið sé í eigu þarlendra stjórnvalda, en því er stjórnað af Hilton Worldwide. Bandaríkjastjórn hefur tekið nýja tækni í þjónustu sína með því að trufla samskipti, nota internetið og aðra miðla fyrir áróðursstarfsemi og afskipti af innanríkismálum á Kúbu. Síðastliðið haust tók fyrirtækið Washington Software í Maryland að sér að setja upp kerfi fyrir ríkisfé, sem getur sent 24.000 smáskilaboð Bandaríkjastjórnar á viku hverri í alla farsíma á Kúbu. Á síðasta ári samþykkti Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna í tuttugasta sinn að fordæma viðskiptabann Bandaríkjanna á Kúbu. Þrjú smáríki sátu hjá (Micronesia, Palau og Marshalleyjar) en aðeins Ísrael greiddi atkvæði gegn tillögunni auk Bandaríkjanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gylfi Páll Hersir Mest lesið Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Sjá meira
Um fimmtíu ár eru síðan John F. Kennedy Bandaríkjaforseti setti allsherjar viðskiptabann á nýstofnað byltingarríkið á Kúbu, 3. febrúar 1962. Bannið var þáttur í stigvaxandi efnahagslegum refsiaðgerðum, en innrás árið áður hafði mistekist. Allar götur síðan hefur efnahagsstríð verið lykilatriði í tilraunum Bandaríkjastjórnar til að endurreisa kapítalisma á Kúbu. Fjandsamleg afstaða Bandaríkjastjórnar og annarra heimsvaldaríkja gagnvart Kúbu, þ.ám. Íslands, stafar hvorki af óskynsemi né skammtímahagsmunum, né af áhrifum hægrisinna í Miami. Hún stafar af heildarhagsmunum ríkjandi afla. Ráðastéttin í Bandaríkjunum er enn að refsa alþýðufólki á Kúbu fyrir það að taka völdin í janúarbyrjun árið 1959 og halda þeim; fyrir að stökkva spilltri ráðastétt á flótta og endurheimta eigur sínar frá bandarískum auðmönnum sem drottnuðu yfir landinu. Ófyrirgefanlegt, ekki síst af því að í Mið- og Suður-Ameríku, ef ekki víðar, gæti verið á dagskrá að rísa upp og taka málin í sínar hendur; skipuleggja samfélagið á annan hátt. Aðalsynd byltingarleiðtoganna á Kúbu var að standa við það sem þeir sögðust ætla að gera. Á fyrstu mánuðum byltingarinnar voru vextir skornir niður og bannað að mismuna fólki á grundvelli kynþátta. Jarðnæði stærstu jarðeigendanna var tekið eignarnámi og úthlutað til jarðnæðislausra smábænda til ræktar. Stór hluti jarðnæðis, framleiðslutæki, verksmiðjur og innri gerð samfélagsins – allt frá sykurekrum til olíuhreinsunarstöðva, spilavíta og símafyrirtækja – var í höndum bandarískra aðila líkt og gildir um nýlendur. Þegar bandarískum valdhöfum varð ljóst að ekki var hægt að múta nýju byltingarforystunni, neituðu eigendur olíuhreinsunarstöðva á Kúbu að hreinsa olíu sem keypt hafði verið í Sovétríkjunum. Það var um mitt ár 1960. Í kjölfarið tók verkafólk stöðvarnar yfir og hélt vinnslunni áfram. Svar Eisenhowers, þáverandi forseta, var að ógilda samning um aðalútflutningsvöru Kúbu, sykur. Á eftir fylgdi efnahagsleg hryðjuverkastarfsemi. Kúbustjórn brást við með því að yfirtaka næstum allan stærri iðnað sem kúbanskir aðilar áttu og öll bandarísk fyrirtæki. Um miðjan október var búið að þjóðnýta alla banka, að kanadískum bönkum undanskildum. Settar voru skorður við húsaleigu og miðað við hámark 10% tekna fjölskyldunnar. Um þær mundir bannaði Eisenhower allan útflutning til Kúbu, að undanskildum matvælum og lyfjum. Í apríl 1961 gersigruðu Kúbanir á innan við þremur dögum innrásarlið málaliða við Svínaflóa, sem bandarísk stjórnvöld skipulögðu. Daginn eftir að Kennedy tilkynnti um viðskiptabannið 3. febrúar 1962 mætti milljón Kúbana á byltingartorgið í Havana, en þaðan kemur „Önnur Havanayfirlýsingin“ sem var flutt af forsætisráðherra landsins, Fídel Castró. Árásarstefna Bandaríkjastjórnar helgast af ótta, segir þar: „Ekki ótta við kúbönsku byltinguna, heldur af ótta við byltingu í Rómönsku Ameríku; ótta við að undirokaðir íbúar álfunnar vinni sigur á kúgurum sínum og geri eins og Kúba, lýsi sig frjálsa menn í Ameríku“. Næstu mánuði greip ríkisstjórn Kennedy til ýmissa ráðstafana sem gerðu þjóðum í Evrópu og Rómönsku Ameríku erfitt fyrir með að stunda viðskipti við Kúbu. Í október 1962 lá við að Bandaríkin hæfu kjarnorkustyrjöld í svokallaðri Kúbudeilu, en forsetinn dró í land þar sem ljóst var hve stórt gjaldið yrði andspænis þeirri staðfestu Kúbana að verja land sitt og byltinguna. „Það er á hreinu hjá okkur að ráðist þeir á okkur verður árásarliðinu tortímt,“ sagði Castró í fjöldafundi í aðdraganda atburðanna. Áætlun hernaðaryfirvalda í Pentagon var að 18.500 Bandaríkjamenn myndu falla á fyrstu 10 dögum fyrirhugaðrar innrásar, pólitískt verð sem heimsvaldasinnar voru ekki reiðubúnir til þess að greiða. Í júlí 1963 bannaði Kennedy bandarískum borgurum að ferðast til Kúbu eða eiga viðskipti við landið. Í fimm áratugi hefur efnahags- og viðskiptabannið kostað þjóðina 975 þúsund milljónir dollara að mati kúbanskra stjórnvalda. Á síðasta áratug síðustu aldar herti Bandaríkjastjórn bannið á sama tíma og djúp efnahagskreppa ríkti á Kúbu vegna hruns viðskipta við Sovétríkin. Það varð ólöglegt fyrir erlend dótturfyrirtæki bandarískra fyrirtækja að stunda viðskipti við Kúbu. Sex mánaða hafnbann var sett á skip sem landað höfðu á Kúbu. Nýlega varð að flytja fund Kúbu og Caricom (viðskiptabandalag Karíbahafslanda) frá Hilton hótelinu á Trinidad og Tobago, þótt hótelið sé í eigu þarlendra stjórnvalda, en því er stjórnað af Hilton Worldwide. Bandaríkjastjórn hefur tekið nýja tækni í þjónustu sína með því að trufla samskipti, nota internetið og aðra miðla fyrir áróðursstarfsemi og afskipti af innanríkismálum á Kúbu. Síðastliðið haust tók fyrirtækið Washington Software í Maryland að sér að setja upp kerfi fyrir ríkisfé, sem getur sent 24.000 smáskilaboð Bandaríkjastjórnar á viku hverri í alla farsíma á Kúbu. Á síðasta ári samþykkti Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna í tuttugasta sinn að fordæma viðskiptabann Bandaríkjanna á Kúbu. Þrjú smáríki sátu hjá (Micronesia, Palau og Marshalleyjar) en aðeins Ísrael greiddi atkvæði gegn tillögunni auk Bandaríkjanna.
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun