Vaskurinn og laxinn Þórólfur Matthíasson skrifar 25. nóvember 2011 06:00 Ríkissjóður Íslands er í vanda vegna skulda. Stjórnvöld virðast leita allra leiða til að auka tekjur og draga úr útgjöldum. Forsvarsmenn í atvinnulífi bera sig illa vegna fyrirhugaðra hækkana á ýmsum rekstrartengdum álögum. Telja jafnvel að fótum sé kippt undan starfsemi sinni. Virðisaukaskattur er einn umfangsmesti skattstofn ríkisins. Tekjur af virðisaukaskatti má auka með hækkun skattlagningarprósentu (sem hefur verið gert) og með því að draga úr undanþágum eða með því að flytja vöruflokka úr lágu skattþrepi í hærra (tillaga sérfræðinga AGS). Meginhugmyndin á bak við upptöku virðisaukaskatts í stað söluskatts var að breikka skattstofninn með því að fækka undanþágum frá greiðslu auk þess sem söluskatturinn mismunaði atvinnugreinum og framleiðsluaðferðum og hafði þannig skekkjandi áhrif á neyslu fólks. Í 2. gr. laga númer 50/1988 með síðari breytingum, er tilgreint hvaða viðskipti eru undanþegin greiðslu virðisaukaskatts. Þessum undanþágum má gróflega skipta í fjóra flokka: Í fyrsta lagi nær undanþága til þjónustu á borð við heilbrigðisþjónustu og útfararþjónustu þar sem deila má um hvort viðskiptin leiði til virðisaukningar á hendi kaupanda (tannfyllingar viðhalda virði tanna frekar en að þær auki verðmæti þeirra svo dæmi sé tekið og því hæpið að greiða virðisaukaskatt af þjónustu tannlækna og annarra heilbrigðisstarfsmanna). Í öðru lagi nær undanþágan til þjónustu þar sem virðisaukinn er óviss eða langt í að hann verði að raunveruleika. Þetta á við um starfsemi skólastofnana, íþróttastarfsemi, fasteignaleigu, starfsemi rithöfunda og annarra listamanna. Þessi starfsemi einkennist af því að iðkendur leggja í mikinn kostnað löngu áður en ljóst er hvort árangur verður af streði þeirra. Slík starfsemi fellur illa að hugmyndafræði virðisaukaskattsins, innskattur myndi safnast upp hjá væntanlegum seljendum þjónustunnar árum og jafnvel áratugum saman. Í þriðja lagi nær undanþága til starfsemi þar sem óljós tengsl eru milli virðisauka sem starfsemin skapar og umfangs viðskipta. Þetta á við um starfsemi banka og vátryggingarfélaga. Þessir flokkar eiga það sammerkt að það eru skynsamleg rök sem liggja að baki undanþágunni. Fjórði flokkurinn samanstendur af vörum og þjónustu sem ekki er hægt að rökstyðja undanþáguna með skynsamlegum rökum. Frumvarp til laga um virðisaukaskatt breyttist mikið í meðförum þingsins, einkum eftir að fjárhags- og viðskiptanefnd hafði fundað með hagsmunaaðilum. Það sem vekur einna mesta athygli er undanþága vegna sölu veiðileyfa í ám og vötnum. Í framsögu um nefndarálit um frumvarpið sem varð að lögum 50/1988 sagði nefndarformaður fjárhags- og viðskiptanefndar m.a.: „Á fund nefndarinnar komu fulltrúar frá Landssambandi veiðifélaga og vöktu athygli á því að veiðihlunnindi eru mjög ríkur þáttur í tekjum bænda þeirra sem slík hlunnindi hafa…“. Í framhaldinu hafa skattyfirvöld túlkað tekjur af veiðihlunnindum með sama hætti og um leigutekjur af fasteign væri að ræða þannig að sala laxveiðileyfa væri undanþegin virðisaukaskatti! Þess má geta að alþingismennirnir Jóhanna Sigurðardóttir og Rannveig Guðmundsdóttir lögðu fram tillögu um að veiðar í ám og vötnum væru virðisaukaskattsskyldar árið 1998. Sú tillaga náði ekki fram að ganga. Nú berast fregnir af mjög hækkandi verði á laxveiðileyfum. Þessi tekjuauki rennur að stórum hluta til eigenda veiðiréttarins. Sumir þeirra hafa kostað nokkru til að auka verðmæti eignar sinnar. Aðrir litlu. Hið opinbera kostar umfangsmikla rannsóknarstarfsemi og seiðauppeldi. Væri leiga á laxveiðihlunnindum virðisaukaskattsskyld kæmi innskattur vegna aðfanga og þjónustu sem veiðileyfasölunni fylgdi til frádráttar útskattinum með sama hætti og í annarri starfsemi. En álagning virðisaukaskatts myndi tæplega hafa í för með sér að umfang veiðileyfasölu breyttist. Að því leytinu er skárra að leggja virðisaukaskatt á laxveiðar en að leggja kolefnisskatt á framleiðslu kísiljárns, sé ætlunin að takmarka áhrif skattheimtunnar á atvinnulífsumsvif. Íslenskur landbúnaður tekur til sín umtalsverðar upphæðir úr ríkissjóði í formi beingreiðslna og styrkja af ýmsu tagi. Hagfræðistofnun tók saman upplýsingar um tekjur af sölu lax- og silungsveiðileyfa fyrir árið 2003 í skýrslu sem kom út 2004. Tekjur þá voru áætlaðar um 1 milljarður króna. Sé gert ráð fyrir að þessar tekjur fylgi gengi erlendra gjaldmiðla væru þær um 1,7 milljarðar króna á núverandi verðlagi. Undanþágan frá greiðslu virðisaukaskatts af sölu lax- og silungsveiðileyfa jafngildir þess vegna því að styrkir til íslensks landbúnaðar séu vantaldir um 300 til 400 milljónir króna í opinberum gögnum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórólfur Matthíasson Mest lesið Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson Skoðun Skoðun Skoðun „Þú verður aldrei nóg“ - Ástæður þess að kerfið bregst innflytjendum Ian McDonald skrifar Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun „Fáum við einkunn fyrir þetta?“ Hulda Dögg Proppé skrifar Skoðun Hrossakjöt, hroki og hleypidómar Kristján Logason skrifar Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Að byggja upp á Bakka Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Fiskeldi og samfélagsábyrgð Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Pólitískt raunsæi og utanríkisstefna Íslands Ragnar Anthony Antonsson Gambrell skrifar Skoðun Vorstjarnan hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Ríkissjóður Íslands er í vanda vegna skulda. Stjórnvöld virðast leita allra leiða til að auka tekjur og draga úr útgjöldum. Forsvarsmenn í atvinnulífi bera sig illa vegna fyrirhugaðra hækkana á ýmsum rekstrartengdum álögum. Telja jafnvel að fótum sé kippt undan starfsemi sinni. Virðisaukaskattur er einn umfangsmesti skattstofn ríkisins. Tekjur af virðisaukaskatti má auka með hækkun skattlagningarprósentu (sem hefur verið gert) og með því að draga úr undanþágum eða með því að flytja vöruflokka úr lágu skattþrepi í hærra (tillaga sérfræðinga AGS). Meginhugmyndin á bak við upptöku virðisaukaskatts í stað söluskatts var að breikka skattstofninn með því að fækka undanþágum frá greiðslu auk þess sem söluskatturinn mismunaði atvinnugreinum og framleiðsluaðferðum og hafði þannig skekkjandi áhrif á neyslu fólks. Í 2. gr. laga númer 50/1988 með síðari breytingum, er tilgreint hvaða viðskipti eru undanþegin greiðslu virðisaukaskatts. Þessum undanþágum má gróflega skipta í fjóra flokka: Í fyrsta lagi nær undanþága til þjónustu á borð við heilbrigðisþjónustu og útfararþjónustu þar sem deila má um hvort viðskiptin leiði til virðisaukningar á hendi kaupanda (tannfyllingar viðhalda virði tanna frekar en að þær auki verðmæti þeirra svo dæmi sé tekið og því hæpið að greiða virðisaukaskatt af þjónustu tannlækna og annarra heilbrigðisstarfsmanna). Í öðru lagi nær undanþágan til þjónustu þar sem virðisaukinn er óviss eða langt í að hann verði að raunveruleika. Þetta á við um starfsemi skólastofnana, íþróttastarfsemi, fasteignaleigu, starfsemi rithöfunda og annarra listamanna. Þessi starfsemi einkennist af því að iðkendur leggja í mikinn kostnað löngu áður en ljóst er hvort árangur verður af streði þeirra. Slík starfsemi fellur illa að hugmyndafræði virðisaukaskattsins, innskattur myndi safnast upp hjá væntanlegum seljendum þjónustunnar árum og jafnvel áratugum saman. Í þriðja lagi nær undanþága til starfsemi þar sem óljós tengsl eru milli virðisauka sem starfsemin skapar og umfangs viðskipta. Þetta á við um starfsemi banka og vátryggingarfélaga. Þessir flokkar eiga það sammerkt að það eru skynsamleg rök sem liggja að baki undanþágunni. Fjórði flokkurinn samanstendur af vörum og þjónustu sem ekki er hægt að rökstyðja undanþáguna með skynsamlegum rökum. Frumvarp til laga um virðisaukaskatt breyttist mikið í meðförum þingsins, einkum eftir að fjárhags- og viðskiptanefnd hafði fundað með hagsmunaaðilum. Það sem vekur einna mesta athygli er undanþága vegna sölu veiðileyfa í ám og vötnum. Í framsögu um nefndarálit um frumvarpið sem varð að lögum 50/1988 sagði nefndarformaður fjárhags- og viðskiptanefndar m.a.: „Á fund nefndarinnar komu fulltrúar frá Landssambandi veiðifélaga og vöktu athygli á því að veiðihlunnindi eru mjög ríkur þáttur í tekjum bænda þeirra sem slík hlunnindi hafa…“. Í framhaldinu hafa skattyfirvöld túlkað tekjur af veiðihlunnindum með sama hætti og um leigutekjur af fasteign væri að ræða þannig að sala laxveiðileyfa væri undanþegin virðisaukaskatti! Þess má geta að alþingismennirnir Jóhanna Sigurðardóttir og Rannveig Guðmundsdóttir lögðu fram tillögu um að veiðar í ám og vötnum væru virðisaukaskattsskyldar árið 1998. Sú tillaga náði ekki fram að ganga. Nú berast fregnir af mjög hækkandi verði á laxveiðileyfum. Þessi tekjuauki rennur að stórum hluta til eigenda veiðiréttarins. Sumir þeirra hafa kostað nokkru til að auka verðmæti eignar sinnar. Aðrir litlu. Hið opinbera kostar umfangsmikla rannsóknarstarfsemi og seiðauppeldi. Væri leiga á laxveiðihlunnindum virðisaukaskattsskyld kæmi innskattur vegna aðfanga og þjónustu sem veiðileyfasölunni fylgdi til frádráttar útskattinum með sama hætti og í annarri starfsemi. En álagning virðisaukaskatts myndi tæplega hafa í för með sér að umfang veiðileyfasölu breyttist. Að því leytinu er skárra að leggja virðisaukaskatt á laxveiðar en að leggja kolefnisskatt á framleiðslu kísiljárns, sé ætlunin að takmarka áhrif skattheimtunnar á atvinnulífsumsvif. Íslenskur landbúnaður tekur til sín umtalsverðar upphæðir úr ríkissjóði í formi beingreiðslna og styrkja af ýmsu tagi. Hagfræðistofnun tók saman upplýsingar um tekjur af sölu lax- og silungsveiðileyfa fyrir árið 2003 í skýrslu sem kom út 2004. Tekjur þá voru áætlaðar um 1 milljarður króna. Sé gert ráð fyrir að þessar tekjur fylgi gengi erlendra gjaldmiðla væru þær um 1,7 milljarðar króna á núverandi verðlagi. Undanþágan frá greiðslu virðisaukaskatts af sölu lax- og silungsveiðileyfa jafngildir þess vegna því að styrkir til íslensks landbúnaðar séu vantaldir um 300 til 400 milljónir króna í opinberum gögnum.
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun
Skoðun Rafbíllinn er ekki bara umhverfisvænn – hann er líka hagkvæmari Óskar Páll Þorgilsson skrifar
Skoðun Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Laun kvenna og karla í aðildarfélögum ASÍ og BSRB árið 2024 Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun
Sjávarútvegur er undirstöðuatvinnuvegur – ekki einangruð tekjulind Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun