Burt af hættusvæðinu Árni Páll Árnason skrifar 3. ágúst 2011 08:00 Eftir efnahagshrun og langvinnt samdráttarskeið sjáum við sprota nýs vaxtar gægjast fram. Um allan hinn vestræna heim er enn mikil óvissa um efnahagsþróun. Stjórnvöld evruríkja þurfa að finna trúverðuga lausn á skuldavanda þeirra evruríkja sem skuldsettust eru. Lausnin mun til skemmri tíma fela í sér einhvers konar endurfjármögnum og mögulega endurmat á skuldum til að gera skuldugustu ríkjunum kleift að standa í skilum, án þess að leggja með því óbærilegar byrðar á þjóðirnar sem að baki standa. Til lengri tíma munu evruríkin þróa agaðri umgjörð um ríkisfjármál, til að tryggja að einstök ríki geti ekki skuldsett sig úr hófi og grafið þannig undan efnahagslegum stöðugleika á svæðinu öllu. Í Bandaríkjunum glíma menn við stjórnarfarslega lömun, þar sem öfgamenn úr hópi repúblíkana berjast af trúarlegri sannfæringu gegn öllum hækkunum á sköttum og eru tilbúnir að beita öllum brögðum í þeirri viðureign. Ísland í variÞessi staða hefur áhrif á Ísland. Neikvæð efnahagsþróun á mikilvægustu útflutningsmörkuðum okkar hefur áhrif á okkur. Mikilvægustu útflutningsafurðir okkar eru allar mjög viðkvæmar fyrir kaupmáttarþróun almennings. Ef harðnar á dalnum neitar fólk sér frekar um fisk og kaupir ódýrari mat og frestar kaupum á bílum, ísskápum og öðrum vörum sem ál er notað til framleiðslu á. Fyrir vikið getur ný kreppa í Evrópu haft alvarleg áhrif á útflutningstekjur okkar. Almenn vantrú á getu ríkja til að standa við skuldbindingar sínar hefur líka áhrif á Ísland. Við vorum í hópi þeirra ríkja sem hvað mest vantrú var á, allt fram á þetta ár. Okkur hefur nú tekist að auka tiltrú á íslenskt efnahagslíf og hagstjórn, eins og sést best í þeim góðu kjörum sem fengust í alþjóðlegu skuldabréfaútboði ríkisins í júnímánuði. Ekkert er sjálfgefið við þann árangur. Hann byggir á skynsamlegri efnahagsstefnu og aga í ríkisútgjöldum. Við þessar aðstæður skiptir öllu að standa vörð um þann mikla árangur sem þegar hefur náðst í efnahagsstjórninni frá hruni. Halli á ríkisútgjöldum er kominn úr 200 milljörðum í um 50 milljarða. Við förum nærri því að ná jöfnuði í ríkisútgjöldum, án tillits til fjármagnskostnaðar, á yfirstandandi ári og höfum stefnt að því að ná jöfnuði á ríkisútgjöldum á árinu 2013. Það sem skilur á milli Íslands og annarra landa sem átt hafa við erfiðleika að stríða í yfirstandandi efnahagskreppu er sú staðreynd að Ísland hefur rekið trúverðuga áætlun um jafnvægi í ríkisbúskap og staðið við þau metnaðarfullu markmið sem þar hafa verið sett. Þessi áætlun var mótuð út frá íslenskum hagsmunum og þörfum, en unnin og þróuð í samvinnu við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn. Það er mjög mikilvægt að við sýnum áfram getu og dug til að reka ríkissjóð í jafnvægi, þótt samstarf okkar við AGS taki breytingum. Stefnubreyting nú væri skilaboð um að Íslendingum væri fyrirmunað að sýna þann sjálfsaga í ríkisrekstri sem nauðsynlegur er til að komast af hættusvæði ofskuldsetningar og lítils hagvaxtar og þyrftu til langframa á utanaðkomandi aðstoð að halda til að hafa skikk á innlendri hagstjórn. Leiðin framFramundan er glíma við fjárlög fyrir árin 2012 og 2013. Ljóst er að enn þarf að skera niður í ríkisrekstri til að koma jafnvægi á ríkisfjármálin. Ekki er auðvelt að auka skattlagningu og víða komið að þolmörkum þar. Ekki er auðvelt að minnka frekar fjárveitingar til óbreytts ríkisrekstrar. Framundan er því að taka annars konar ákvarðanir – ákvarðanir um að breyta umgjörð ríkisrekstrar og því þjónustuframboði sem ríkið ábyrgist og stendur skil á úr sameiginlegum sjóðum. Við þurfum að hugsa upp á nýtt hvert umfang ríkisrekstrar á að vera og skilgreina þrengra þau grundvallarverkefni sem við viljum að ríkið sinni. Dæmi eru um að stofnanir fái framlög á fjárlögum, þótt þær sinni ekki lögbundinni grundvallarþjónustu ríkisins og aðrar stofnanir sinni sambærilegri þjónustu án nokkurs ríkisframlags. Getum við náð utan um þetta? Við þurfum líka að tryggja samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs. Mörg ríki í skuldavanda glíma líka við skort á samkeppnishæfni og heilbrigðum framtíðarhorfum. Við höfum forskot þar, en getum gert enn betur. Við þurfum sjálfbæra orkunýtingu í sátt við náttúru og í takt við hagsveiflu. Landsvirkjun hefur nýlega sett fram athyglisverðar og metnaðarfullar hugmyndir í þessu efni. Markmiðið hlýtur að vera að orkuauðlindir skili hámarksarði, en séu ekki nýttar til að ná skammtímamarkmiðum um uppbyggingu á byggðapólitískum forsendum. Sama grundvallarviðmið hlýtur að ráða um framtíðarþróun sjávarútvegsins. Hann þarf að reka með arðsemissjónarmið að leiðarljósi, en ætla honum jafnframt að standa undir háu auðlindagjaldi í sameiginlega sjóði. Arðbært og samkeppnishæft atvinnulíf er nauðsynleg forsenda opins hagkerfis og afnáms gjaldeyrishafta. Við höfum náð miklum árangri og meiri en mörg önnur lönd geta státað af. Framundan er baráttan um að tryggja þann árangur í sessi. Okkar bíður að sanna að við ráðum við það verkefni sem mörg önnur ríki eru nú að heykjast á – að tryggja samkeppnishæfni atvinnulífs, laga útgjöld að tekjum og takast á við sérhagsmuni og kyrrstöðuöfl í hverri grein. Er það á okkar færi? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Páll Árnason Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Eftir efnahagshrun og langvinnt samdráttarskeið sjáum við sprota nýs vaxtar gægjast fram. Um allan hinn vestræna heim er enn mikil óvissa um efnahagsþróun. Stjórnvöld evruríkja þurfa að finna trúverðuga lausn á skuldavanda þeirra evruríkja sem skuldsettust eru. Lausnin mun til skemmri tíma fela í sér einhvers konar endurfjármögnum og mögulega endurmat á skuldum til að gera skuldugustu ríkjunum kleift að standa í skilum, án þess að leggja með því óbærilegar byrðar á þjóðirnar sem að baki standa. Til lengri tíma munu evruríkin þróa agaðri umgjörð um ríkisfjármál, til að tryggja að einstök ríki geti ekki skuldsett sig úr hófi og grafið þannig undan efnahagslegum stöðugleika á svæðinu öllu. Í Bandaríkjunum glíma menn við stjórnarfarslega lömun, þar sem öfgamenn úr hópi repúblíkana berjast af trúarlegri sannfæringu gegn öllum hækkunum á sköttum og eru tilbúnir að beita öllum brögðum í þeirri viðureign. Ísland í variÞessi staða hefur áhrif á Ísland. Neikvæð efnahagsþróun á mikilvægustu útflutningsmörkuðum okkar hefur áhrif á okkur. Mikilvægustu útflutningsafurðir okkar eru allar mjög viðkvæmar fyrir kaupmáttarþróun almennings. Ef harðnar á dalnum neitar fólk sér frekar um fisk og kaupir ódýrari mat og frestar kaupum á bílum, ísskápum og öðrum vörum sem ál er notað til framleiðslu á. Fyrir vikið getur ný kreppa í Evrópu haft alvarleg áhrif á útflutningstekjur okkar. Almenn vantrú á getu ríkja til að standa við skuldbindingar sínar hefur líka áhrif á Ísland. Við vorum í hópi þeirra ríkja sem hvað mest vantrú var á, allt fram á þetta ár. Okkur hefur nú tekist að auka tiltrú á íslenskt efnahagslíf og hagstjórn, eins og sést best í þeim góðu kjörum sem fengust í alþjóðlegu skuldabréfaútboði ríkisins í júnímánuði. Ekkert er sjálfgefið við þann árangur. Hann byggir á skynsamlegri efnahagsstefnu og aga í ríkisútgjöldum. Við þessar aðstæður skiptir öllu að standa vörð um þann mikla árangur sem þegar hefur náðst í efnahagsstjórninni frá hruni. Halli á ríkisútgjöldum er kominn úr 200 milljörðum í um 50 milljarða. Við förum nærri því að ná jöfnuði í ríkisútgjöldum, án tillits til fjármagnskostnaðar, á yfirstandandi ári og höfum stefnt að því að ná jöfnuði á ríkisútgjöldum á árinu 2013. Það sem skilur á milli Íslands og annarra landa sem átt hafa við erfiðleika að stríða í yfirstandandi efnahagskreppu er sú staðreynd að Ísland hefur rekið trúverðuga áætlun um jafnvægi í ríkisbúskap og staðið við þau metnaðarfullu markmið sem þar hafa verið sett. Þessi áætlun var mótuð út frá íslenskum hagsmunum og þörfum, en unnin og þróuð í samvinnu við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn. Það er mjög mikilvægt að við sýnum áfram getu og dug til að reka ríkissjóð í jafnvægi, þótt samstarf okkar við AGS taki breytingum. Stefnubreyting nú væri skilaboð um að Íslendingum væri fyrirmunað að sýna þann sjálfsaga í ríkisrekstri sem nauðsynlegur er til að komast af hættusvæði ofskuldsetningar og lítils hagvaxtar og þyrftu til langframa á utanaðkomandi aðstoð að halda til að hafa skikk á innlendri hagstjórn. Leiðin framFramundan er glíma við fjárlög fyrir árin 2012 og 2013. Ljóst er að enn þarf að skera niður í ríkisrekstri til að koma jafnvægi á ríkisfjármálin. Ekki er auðvelt að auka skattlagningu og víða komið að þolmörkum þar. Ekki er auðvelt að minnka frekar fjárveitingar til óbreytts ríkisrekstrar. Framundan er því að taka annars konar ákvarðanir – ákvarðanir um að breyta umgjörð ríkisrekstrar og því þjónustuframboði sem ríkið ábyrgist og stendur skil á úr sameiginlegum sjóðum. Við þurfum að hugsa upp á nýtt hvert umfang ríkisrekstrar á að vera og skilgreina þrengra þau grundvallarverkefni sem við viljum að ríkið sinni. Dæmi eru um að stofnanir fái framlög á fjárlögum, þótt þær sinni ekki lögbundinni grundvallarþjónustu ríkisins og aðrar stofnanir sinni sambærilegri þjónustu án nokkurs ríkisframlags. Getum við náð utan um þetta? Við þurfum líka að tryggja samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs. Mörg ríki í skuldavanda glíma líka við skort á samkeppnishæfni og heilbrigðum framtíðarhorfum. Við höfum forskot þar, en getum gert enn betur. Við þurfum sjálfbæra orkunýtingu í sátt við náttúru og í takt við hagsveiflu. Landsvirkjun hefur nýlega sett fram athyglisverðar og metnaðarfullar hugmyndir í þessu efni. Markmiðið hlýtur að vera að orkuauðlindir skili hámarksarði, en séu ekki nýttar til að ná skammtímamarkmiðum um uppbyggingu á byggðapólitískum forsendum. Sama grundvallarviðmið hlýtur að ráða um framtíðarþróun sjávarútvegsins. Hann þarf að reka með arðsemissjónarmið að leiðarljósi, en ætla honum jafnframt að standa undir háu auðlindagjaldi í sameiginlega sjóði. Arðbært og samkeppnishæft atvinnulíf er nauðsynleg forsenda opins hagkerfis og afnáms gjaldeyrishafta. Við höfum náð miklum árangri og meiri en mörg önnur lönd geta státað af. Framundan er baráttan um að tryggja þann árangur í sessi. Okkar bíður að sanna að við ráðum við það verkefni sem mörg önnur ríki eru nú að heykjast á – að tryggja samkeppnishæfni atvinnulífs, laga útgjöld að tekjum og takast á við sérhagsmuni og kyrrstöðuöfl í hverri grein. Er það á okkar færi?
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun