Afreksíþróttamenn á Íslandi fái aðstoð við að leggja skóna á hilluna Hjalti Þór Hreinsson skrifar 18. maí 2010 15:00 Sunna Gestsdóttir hélt opinn fyrirlestur um niðurstöður sínar í Háskólanum á Akureyri. HÞH Íþróttahreyfingin þarf að koma betur að aðstoð afreksíþróttamanna sem eru að leggja skóna á hilluna og íþróttamenn ganga sér svo nærri að þeir kljást við átröskun bæði á ferlinum og eftir að honum lýkur. Þetta kemur fram í niðurstöðum Sunnu Gestsdóttur, frjálsíþróttadrottningu og meistaranema við heilbrigðisvísindasvið Háskólans á Akureyri. Sunna gerði rannsókn fyrir lokaverkefni sitt þar sem reynsla fyrrum afreksíþróttafólks í einstaklingsíþróttum af afreksíþróttamennskunni var könnuð. Sunna keppti sjálf í frjálsum íþróttum í mörg ár en þátttakendur hennar voru tíu og kepptu áður í sundi, fimleikum, frjálsum íþróttum, golfi eða á skíðum. "Ég valdi þátttakendur í þessa rannsókn sem voru íþróttamenn sem höfðu helgað íþróttinni líf sitt í mörg ár og fórnað nánast öllu fyrir hana. Það má kalla þetta atvinnumenn þrátt fyrir að þau hafi ekki alltaf verið á launum," sagði Sunna. Niðurstöður voru þær að drifkrafturinn í íþróttunum var í lang flestum tilvikum innri þættir eins og áhugi, ánægjan af því að bæta sig, læra nýja hluti, vera í góðum félagsskap og metnaður. Ytri þættir höfðu einnig áhrif á drifkraftinn. Langflestum fannst reynslan úr íþróttunum jákvæð þó svo að margar brekkurnar hafi verið þeim erfiðar og voru þátttakendur þakklátir fyrir reynsluna og tækifærin sem íþróttirnar veittu þeim. Þó var einn þátttakandi sem alls ekki myndi vilja ganga í gegnum sama ferli aftur. "Hann lýsti því þegar hann fór í ofþjálfun og hreinlega brann út. Hann var rosalegur keppnismaður, með mikið keppnisskap. Það var mikið álag á hann og hann fann að það voru ytri þættir sem knúðu hann áfram þegar hann var á hátindi ferilsins. Það var ekki af eigin áhuga," sagði Sunna. Neikvæðir þættir íþróttanna voru einvera, sjálfhverfa, meiðsli, ofþjálfun og tómleikinn sem tók við þegar skórnir voru lagðir á hilluna. Þátttakendur lýstu þörf fyrir mun meiri félagslegan, faglegan og fjárhagslegan stuðning en völ var á og töldu að aukinn stuðningur hefði getað létt þeim róðurinn að markmiðum sínum. En af hverju gerði Sunna rannsókn á þessu? "Ég á sjálf langan feril að baki í íþróttum og þegar ég hætti fannst mér það bæði erfitt og skrýtið. Ég var forvitin að vita hvort aðrir íþróttamenn hefðu upplifað sömu tilfinningar," sagði Sunna sem byrjaði að keppa í fullorðinsflokki tólf ára gömul en síðasta mótið hennar var árið 2006. Hún keppti því í 18 ár, með einu barneignahléi. Það sem kom Sunnu mest á óvart var hve íþróttamennirnir gengu nálægt sér til að ná markmiðum sínum. "Það er bæði andlega og líkamlega, þar get ég nefnt átröskun og fólk sem þurfti að nota svefnpillur. Sumt leiddi meira að segja til áfengisneyslu eftir að ferlinum lauk. Þó að álagið hafi verið svona mikið fannst mörgum þetta gefandi og lærdómsríkt." Sunna segir að ekki geri sér allir grein fyrir því hvað íþróttamenn geri mikið til að ná markmiðum sínum. "Fólk fer á ystu brún og reynir á sig andlega og líkamlega. Margir af þátttakendunum litu til baka og áttuðu sig hreinlega ekki á því sem þeir lögðu á sig." "Erfiðleikarnir við að hætta var einnig mjög athyglisvert að skoða. Margir grétu og fannst eins og þeir hefðu misst vin. Það er mjög mikilvægt að íþróttamenn séu í umhverfi þar sem þeim er sýndur skilningur, og þeir þurfa líka stuðning til þess að afleiðingarnar verði ekki alvarlegar þegar íþróttamennirnir hætta." "Ég vil sjá frekari úrbætur á þessu hér heima. Í rannsókninni sem ég las til að undirbúa mig þá komst ég að því að nokkur lönd eru komin með sérstakt fólk í því að leggja skóna á hilluna. Þetta er mikil breyting. Sérstaklega hjá fólki sem þekkir ekkert annað og hefur byggt lífsmyndina sína alfarið á íþróttinni." "Rannsóknir sýna að fyrir þá er erfiðast að leggja skóna á hilluna. Margir fórna miklu og eru kannski ekki með menntun eða hafa ræktað önnur áhugamál," sagði Sunna sem sá sjálfa sig í mörgum aðstæðum sem hún skoðaði hjá öðrum. "Það er mikilvægt að það komi fram að þegar maður fer af stað í svona rannsókn þá byrjar maður á að setjast niður og skrifa eigin upplifun á hlutunum. Það litar þá ekki niðurstöðurnar frá öðrum og maður heyrir eitthvað nýtt frá öllum." "Þess vegna var það margt sem kom mér á óvart þrátt fyrir að ég kannaðist við bæði marga jákvæða og neikvæða hluti," sagði Sunna sem útskrifast í sumar. Innlendar Mest lesið Spaun steig ekki feilspor en stór nöfn í brasi Golf Borga fimm milljarða fyrir táning Enski boltinn Ekki spilað á Þjóðhátíð og meistararnir á heimavelli Íslenski boltinn Blikar hentu nágrönnunum út og gripu síðasta farseðilinn Íslenski boltinn Sló heimsmet og sagði annað vera tímasóun Sport Man. Utd með í slaginn um Ekitike Enski boltinn Funduðu á eyju um kaup Arsenal á Gyökeres Enski boltinn Sjáðu Reed ná afar fágætum albatross með mögnuðu höggi Golf Daninn orðinn stjóri Tottenham Enski boltinn „Ég valdi bara bestu gelluna, hún gæti reyndar verið mamma mín“ Sport Fleiri fréttir Spaun steig ekki feilspor en stór nöfn í brasi Borga fimm milljarða fyrir táning Ekki spilað á Þjóðhátíð og meistararnir á heimavelli Blikar hentu nágrönnunum út og gripu síðasta farseðilinn Sló heimsmet og sagði annað vera tímasóun Sjáðu Reed ná afar fágætum albatross með mögnuðu höggi Man. Utd með í slaginn um Ekitike Daninn orðinn stjóri Tottenham Flug FH heldur áfram inn í undanúrslit Funduðu á eyju um kaup Arsenal á Gyökeres Bíða eftir gúmmíi og spila á Þórsvelli eins og stelpurnar Þrjár erlendar til nýliðanna á Akureyri Freyr missir stjörnuleikmann í marga mánuði „Ennþá bjartsýnn en tapið á föstudaginn var þungt högg“ Draumur Cunha rættist Lindex-mótið á dagskrá í kvöld Morata og fjölskylda hans fékk morðhótanir Sané mættur til Tyrklands Sigtryggur Arnar framlengdi við Tindastól Mótherjar Íslands urðu fyrir áfalli rétt fyrir EM Forsetinn gaf öllum nýja bíla Bað þjóðina um að fyrirgefa þeim Lífsferill íþróttamannsins: Að vera eða ekki vera afreks Setti heimsmet og gaf síðan ungum aðdáenda medalíuna sína „Stress og spenningur að flytja einn út og þurfa læra á uppþvottavél“ Þær sem láta frysta eggin sín halda stöðu sinni á heimslistanum Tannlæknir keppir á opna bandaríska Íslensku konurnar niður um eitt sæti á FIFA-listanum Tryggði sig á heimsleikana en endaði á sjúkrahúsi tveimur dögum síðar Pólski þjálfarinn segir af sér eftir deilurnar við Lewandowski Sjá meira
Íþróttahreyfingin þarf að koma betur að aðstoð afreksíþróttamanna sem eru að leggja skóna á hilluna og íþróttamenn ganga sér svo nærri að þeir kljást við átröskun bæði á ferlinum og eftir að honum lýkur. Þetta kemur fram í niðurstöðum Sunnu Gestsdóttur, frjálsíþróttadrottningu og meistaranema við heilbrigðisvísindasvið Háskólans á Akureyri. Sunna gerði rannsókn fyrir lokaverkefni sitt þar sem reynsla fyrrum afreksíþróttafólks í einstaklingsíþróttum af afreksíþróttamennskunni var könnuð. Sunna keppti sjálf í frjálsum íþróttum í mörg ár en þátttakendur hennar voru tíu og kepptu áður í sundi, fimleikum, frjálsum íþróttum, golfi eða á skíðum. "Ég valdi þátttakendur í þessa rannsókn sem voru íþróttamenn sem höfðu helgað íþróttinni líf sitt í mörg ár og fórnað nánast öllu fyrir hana. Það má kalla þetta atvinnumenn þrátt fyrir að þau hafi ekki alltaf verið á launum," sagði Sunna. Niðurstöður voru þær að drifkrafturinn í íþróttunum var í lang flestum tilvikum innri þættir eins og áhugi, ánægjan af því að bæta sig, læra nýja hluti, vera í góðum félagsskap og metnaður. Ytri þættir höfðu einnig áhrif á drifkraftinn. Langflestum fannst reynslan úr íþróttunum jákvæð þó svo að margar brekkurnar hafi verið þeim erfiðar og voru þátttakendur þakklátir fyrir reynsluna og tækifærin sem íþróttirnar veittu þeim. Þó var einn þátttakandi sem alls ekki myndi vilja ganga í gegnum sama ferli aftur. "Hann lýsti því þegar hann fór í ofþjálfun og hreinlega brann út. Hann var rosalegur keppnismaður, með mikið keppnisskap. Það var mikið álag á hann og hann fann að það voru ytri þættir sem knúðu hann áfram þegar hann var á hátindi ferilsins. Það var ekki af eigin áhuga," sagði Sunna. Neikvæðir þættir íþróttanna voru einvera, sjálfhverfa, meiðsli, ofþjálfun og tómleikinn sem tók við þegar skórnir voru lagðir á hilluna. Þátttakendur lýstu þörf fyrir mun meiri félagslegan, faglegan og fjárhagslegan stuðning en völ var á og töldu að aukinn stuðningur hefði getað létt þeim róðurinn að markmiðum sínum. En af hverju gerði Sunna rannsókn á þessu? "Ég á sjálf langan feril að baki í íþróttum og þegar ég hætti fannst mér það bæði erfitt og skrýtið. Ég var forvitin að vita hvort aðrir íþróttamenn hefðu upplifað sömu tilfinningar," sagði Sunna sem byrjaði að keppa í fullorðinsflokki tólf ára gömul en síðasta mótið hennar var árið 2006. Hún keppti því í 18 ár, með einu barneignahléi. Það sem kom Sunnu mest á óvart var hve íþróttamennirnir gengu nálægt sér til að ná markmiðum sínum. "Það er bæði andlega og líkamlega, þar get ég nefnt átröskun og fólk sem þurfti að nota svefnpillur. Sumt leiddi meira að segja til áfengisneyslu eftir að ferlinum lauk. Þó að álagið hafi verið svona mikið fannst mörgum þetta gefandi og lærdómsríkt." Sunna segir að ekki geri sér allir grein fyrir því hvað íþróttamenn geri mikið til að ná markmiðum sínum. "Fólk fer á ystu brún og reynir á sig andlega og líkamlega. Margir af þátttakendunum litu til baka og áttuðu sig hreinlega ekki á því sem þeir lögðu á sig." "Erfiðleikarnir við að hætta var einnig mjög athyglisvert að skoða. Margir grétu og fannst eins og þeir hefðu misst vin. Það er mjög mikilvægt að íþróttamenn séu í umhverfi þar sem þeim er sýndur skilningur, og þeir þurfa líka stuðning til þess að afleiðingarnar verði ekki alvarlegar þegar íþróttamennirnir hætta." "Ég vil sjá frekari úrbætur á þessu hér heima. Í rannsókninni sem ég las til að undirbúa mig þá komst ég að því að nokkur lönd eru komin með sérstakt fólk í því að leggja skóna á hilluna. Þetta er mikil breyting. Sérstaklega hjá fólki sem þekkir ekkert annað og hefur byggt lífsmyndina sína alfarið á íþróttinni." "Rannsóknir sýna að fyrir þá er erfiðast að leggja skóna á hilluna. Margir fórna miklu og eru kannski ekki með menntun eða hafa ræktað önnur áhugamál," sagði Sunna sem sá sjálfa sig í mörgum aðstæðum sem hún skoðaði hjá öðrum. "Það er mikilvægt að það komi fram að þegar maður fer af stað í svona rannsókn þá byrjar maður á að setjast niður og skrifa eigin upplifun á hlutunum. Það litar þá ekki niðurstöðurnar frá öðrum og maður heyrir eitthvað nýtt frá öllum." "Þess vegna var það margt sem kom mér á óvart þrátt fyrir að ég kannaðist við bæði marga jákvæða og neikvæða hluti," sagði Sunna sem útskrifast í sumar.
Innlendar Mest lesið Spaun steig ekki feilspor en stór nöfn í brasi Golf Borga fimm milljarða fyrir táning Enski boltinn Ekki spilað á Þjóðhátíð og meistararnir á heimavelli Íslenski boltinn Blikar hentu nágrönnunum út og gripu síðasta farseðilinn Íslenski boltinn Sló heimsmet og sagði annað vera tímasóun Sport Man. Utd með í slaginn um Ekitike Enski boltinn Funduðu á eyju um kaup Arsenal á Gyökeres Enski boltinn Sjáðu Reed ná afar fágætum albatross með mögnuðu höggi Golf Daninn orðinn stjóri Tottenham Enski boltinn „Ég valdi bara bestu gelluna, hún gæti reyndar verið mamma mín“ Sport Fleiri fréttir Spaun steig ekki feilspor en stór nöfn í brasi Borga fimm milljarða fyrir táning Ekki spilað á Þjóðhátíð og meistararnir á heimavelli Blikar hentu nágrönnunum út og gripu síðasta farseðilinn Sló heimsmet og sagði annað vera tímasóun Sjáðu Reed ná afar fágætum albatross með mögnuðu höggi Man. Utd með í slaginn um Ekitike Daninn orðinn stjóri Tottenham Flug FH heldur áfram inn í undanúrslit Funduðu á eyju um kaup Arsenal á Gyökeres Bíða eftir gúmmíi og spila á Þórsvelli eins og stelpurnar Þrjár erlendar til nýliðanna á Akureyri Freyr missir stjörnuleikmann í marga mánuði „Ennþá bjartsýnn en tapið á föstudaginn var þungt högg“ Draumur Cunha rættist Lindex-mótið á dagskrá í kvöld Morata og fjölskylda hans fékk morðhótanir Sané mættur til Tyrklands Sigtryggur Arnar framlengdi við Tindastól Mótherjar Íslands urðu fyrir áfalli rétt fyrir EM Forsetinn gaf öllum nýja bíla Bað þjóðina um að fyrirgefa þeim Lífsferill íþróttamannsins: Að vera eða ekki vera afreks Setti heimsmet og gaf síðan ungum aðdáenda medalíuna sína „Stress og spenningur að flytja einn út og þurfa læra á uppþvottavél“ Þær sem láta frysta eggin sín halda stöðu sinni á heimslistanum Tannlæknir keppir á opna bandaríska Íslensku konurnar niður um eitt sæti á FIFA-listanum Tryggði sig á heimsleikana en endaði á sjúkrahúsi tveimur dögum síðar Pólski þjálfarinn segir af sér eftir deilurnar við Lewandowski Sjá meira