Meira um Landsdóm og réttlætiskennd 9. október 2010 06:00 Settur saksóknari komst að þeirri niðurstöðu eftir að skýrsla RNA lá fyrir að ekki væri „að svo stöddu tilefni til að efna til sakamálarannsóknar“ á hendur þremur fyrrv. bankastjórum Seðlabankans né forstjóra FME. Þessir virðast því vera lausir allra mála. Ráðherrarnir þrír sátu þá eftir til afgreiðslu hjá þingmannanefndinni. Einhverra hluta vegna og án útskýringa kaus hún að takmarka verkefni sitt við það „að móta afstöðu til ábyrgðar í málinu“ við ákvæði laga um ráðherraábyrgð og þar með þriggja ára fyrningarreglur þeirra. Í bókun fulltrúa Sjálfstæðisflokksins er að vísu að finna tvær fullyrðingar er að þessu lúta, sem hvorug fær staðist. Önnur er sú að það falli utan verksviðs þingmannanefndarinnar „að fjalla um mögulega ábyrgð annarra en þeirra sem ráðaherraábyrgðarlögin taka til“, sem er rangt (þó það sé annarra að fjalla um vanrækslubrot bankastjóranna og forstjórans). Og svo hin, að þingmannanefndinni hafi „skv. 6. mgr. 15. gr. laganna um rannsóknarnefndina sérstaklega verið falið að móta afstöðu til hugsanlegrar ábyrgðar í málinu á grundvelli laga um ráðherraábyrgð, nr. 4/1963.“ Tilvísuð 6. mgr. 15. gr. geymir ekki ákvæði um neitt annað en fyrningu, þar sem segir að kosning þingmannanefndarinnar hafi sömu réttaráhrif og kosning rannsóknarnefndar skv. 39. gr. stjórnarskrárinnar til athugunar á störfum ráðherra. Það er þessi þrenging nefndarinnar á verksviði sínu, sem ég tel vera önnur megin „mistök“ Alþingis í þessu máli. Ef raunverulegur vilji var til heiðarlegs uppgjörs gagnvart þjóðinni þá var rangt af nefndinni að takmarka þær tillögur sem hún lagði fyrir Alþingi við þá sem hún áleit að bæru ábyrgð og „sök“ samkvæmt ráðherraábyrgðarlögunum einum. Þegar af þeirri ástæðu að þær aðstæður sem ollu hruninu áttu sér aðdraganda í fyrri gerðum og ákvörðunum, a.m.k. allt frá því að ráðist var í einkavæðingu bankanna eins og gerð er grein fyrir í skýrslu rannsóknarnefndarinnar. Því hefði það verið bæði sanngjarnara og réttlátara og í anda jafnræðis að viðbrögð Alþingis hefðu náð til allra þeirra þátta sem skýrsla rannsóknarnefndarinnar fjallar um. Nefndin gat að sjálfsögðu rannsakað og ályktað um þátt fleiri aðila í hruninu og gefið þeim kost á að koma athugasemdum sínum á framfæri. Hún gat síðan eftir avikum lagt til við þingheim að þeir sem hún teldi ábyrga/seka sættu ámæli eða vítum – eins og bent hefur verið á að tíðkast m.a. í Damörku – í stað eða samhliða tillögum um ákærur á grundvelli ráðherraábyrgðarlaganna. Þriðju „mistök“ Alþingis leiða af hinum tveimur, það er atkvæðagreiðslan sjálf um ákærurnar á hendur fyrrv. fjórum ráðherrum. Á Alþingi sitja enn fyrrum samstarfsmenn þeirra ráðherra, sem þingmannanefndin lagði til að yrðu ákærðir og fyrirfram mátti vera ljóst að þeir gætu varla annað en samsamað sig þeim. Auk þessa komu meira að segja nokkrir hinna fyrrnefndu sjálfir til álita sem vanrækslukandidatar. Sumum þeirra ber – enn til viðbótar – heldur ekki saman um ýmis atvik og atburði í undanfara hrunsins við þá sem þingmannanefndin lagði til að yrðu ákærðir. Ég ætla eins og málum er háttað að tvennt brjóti gegn réttlætiskennd almennings. Annars vegar að einn maður skuli standa eftir sem sökunautur fyrir allt sem aflaga fór í stjórnsýslunni um langt árabil og hins vegar að það ráðist af atkvæðagreiðslu samverkamanna, jafnvel venslamanns, hverjir sæta saksókn fyrir Landsdómi og hverjir ekki. Ekki síst fyrir það að sáralítill munur var á sakargiftum þeirra sem þingsályktunartillagan tók til. Vitaskuld áttu samráðherrar þeirra sem tillagan um ákæru tók til að sitja hjá eða víkja sæti, eðli málsins samkvæmt þó ekki væri beinni lagaskyldu til að dreifa. Hvað varðar „sakir“ þess eina fyrrv. ráðherra, sem að óbreyttu mun brátt standa frammi fyrir Landsdómi, þá finnst mér vert að árétta að rannsóknarnefnd Alþingis kvað ekki upp úr um vanrækslu hans skv. lögum um ráðherraábyrgð. Nefndin tók það sérstaklega fram að mat hennar væri aðeins í skilningi ákvæða laganna um rannsóknarnefndina sjálfa „og ekki sambærilegt við mat samkvæmt ákvæðum laga um ráðherraábyrgð“ og ekki dómur, „hún færi ekki með dómsvald“. Ráðherraábyrgðarlögin krefjast þess til sakfellis að sýnt sé fram á ásetning eða stórkostlegt gáleysi og það eru vissulega mikil áhöld um hvort refsiheimildir laganna séu nægilega skýrar. Þó jafna megi Landsdómi til danska ríkisréttarins við mat á því hvort hann fái staðist skv. Mannréttindasáttmála Evrópu er hitt ljóst að málsatvikum og sakarefni Tamila-málsins danska verður ekki jafnað til þeirra sem við stöndum frammi fyrir – og að mínu mati og margra annarra yfirgnæfandi líkur á sýknu Landsdóms. Ber þá enginn ábyrgð á hruninu? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen Skoðun Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson Skoðun Sönnun um framlag hælisleitanda til íslensks samfélags Toshiki Toma Skoðun Skoðun Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Sjá meira
Settur saksóknari komst að þeirri niðurstöðu eftir að skýrsla RNA lá fyrir að ekki væri „að svo stöddu tilefni til að efna til sakamálarannsóknar“ á hendur þremur fyrrv. bankastjórum Seðlabankans né forstjóra FME. Þessir virðast því vera lausir allra mála. Ráðherrarnir þrír sátu þá eftir til afgreiðslu hjá þingmannanefndinni. Einhverra hluta vegna og án útskýringa kaus hún að takmarka verkefni sitt við það „að móta afstöðu til ábyrgðar í málinu“ við ákvæði laga um ráðherraábyrgð og þar með þriggja ára fyrningarreglur þeirra. Í bókun fulltrúa Sjálfstæðisflokksins er að vísu að finna tvær fullyrðingar er að þessu lúta, sem hvorug fær staðist. Önnur er sú að það falli utan verksviðs þingmannanefndarinnar „að fjalla um mögulega ábyrgð annarra en þeirra sem ráðaherraábyrgðarlögin taka til“, sem er rangt (þó það sé annarra að fjalla um vanrækslubrot bankastjóranna og forstjórans). Og svo hin, að þingmannanefndinni hafi „skv. 6. mgr. 15. gr. laganna um rannsóknarnefndina sérstaklega verið falið að móta afstöðu til hugsanlegrar ábyrgðar í málinu á grundvelli laga um ráðherraábyrgð, nr. 4/1963.“ Tilvísuð 6. mgr. 15. gr. geymir ekki ákvæði um neitt annað en fyrningu, þar sem segir að kosning þingmannanefndarinnar hafi sömu réttaráhrif og kosning rannsóknarnefndar skv. 39. gr. stjórnarskrárinnar til athugunar á störfum ráðherra. Það er þessi þrenging nefndarinnar á verksviði sínu, sem ég tel vera önnur megin „mistök“ Alþingis í þessu máli. Ef raunverulegur vilji var til heiðarlegs uppgjörs gagnvart þjóðinni þá var rangt af nefndinni að takmarka þær tillögur sem hún lagði fyrir Alþingi við þá sem hún áleit að bæru ábyrgð og „sök“ samkvæmt ráðherraábyrgðarlögunum einum. Þegar af þeirri ástæðu að þær aðstæður sem ollu hruninu áttu sér aðdraganda í fyrri gerðum og ákvörðunum, a.m.k. allt frá því að ráðist var í einkavæðingu bankanna eins og gerð er grein fyrir í skýrslu rannsóknarnefndarinnar. Því hefði það verið bæði sanngjarnara og réttlátara og í anda jafnræðis að viðbrögð Alþingis hefðu náð til allra þeirra þátta sem skýrsla rannsóknarnefndarinnar fjallar um. Nefndin gat að sjálfsögðu rannsakað og ályktað um þátt fleiri aðila í hruninu og gefið þeim kost á að koma athugasemdum sínum á framfæri. Hún gat síðan eftir avikum lagt til við þingheim að þeir sem hún teldi ábyrga/seka sættu ámæli eða vítum – eins og bent hefur verið á að tíðkast m.a. í Damörku – í stað eða samhliða tillögum um ákærur á grundvelli ráðherraábyrgðarlaganna. Þriðju „mistök“ Alþingis leiða af hinum tveimur, það er atkvæðagreiðslan sjálf um ákærurnar á hendur fyrrv. fjórum ráðherrum. Á Alþingi sitja enn fyrrum samstarfsmenn þeirra ráðherra, sem þingmannanefndin lagði til að yrðu ákærðir og fyrirfram mátti vera ljóst að þeir gætu varla annað en samsamað sig þeim. Auk þessa komu meira að segja nokkrir hinna fyrrnefndu sjálfir til álita sem vanrækslukandidatar. Sumum þeirra ber – enn til viðbótar – heldur ekki saman um ýmis atvik og atburði í undanfara hrunsins við þá sem þingmannanefndin lagði til að yrðu ákærðir. Ég ætla eins og málum er háttað að tvennt brjóti gegn réttlætiskennd almennings. Annars vegar að einn maður skuli standa eftir sem sökunautur fyrir allt sem aflaga fór í stjórnsýslunni um langt árabil og hins vegar að það ráðist af atkvæðagreiðslu samverkamanna, jafnvel venslamanns, hverjir sæta saksókn fyrir Landsdómi og hverjir ekki. Ekki síst fyrir það að sáralítill munur var á sakargiftum þeirra sem þingsályktunartillagan tók til. Vitaskuld áttu samráðherrar þeirra sem tillagan um ákæru tók til að sitja hjá eða víkja sæti, eðli málsins samkvæmt þó ekki væri beinni lagaskyldu til að dreifa. Hvað varðar „sakir“ þess eina fyrrv. ráðherra, sem að óbreyttu mun brátt standa frammi fyrir Landsdómi, þá finnst mér vert að árétta að rannsóknarnefnd Alþingis kvað ekki upp úr um vanrækslu hans skv. lögum um ráðherraábyrgð. Nefndin tók það sérstaklega fram að mat hennar væri aðeins í skilningi ákvæða laganna um rannsóknarnefndina sjálfa „og ekki sambærilegt við mat samkvæmt ákvæðum laga um ráðherraábyrgð“ og ekki dómur, „hún færi ekki með dómsvald“. Ráðherraábyrgðarlögin krefjast þess til sakfellis að sýnt sé fram á ásetning eða stórkostlegt gáleysi og það eru vissulega mikil áhöld um hvort refsiheimildir laganna séu nægilega skýrar. Þó jafna megi Landsdómi til danska ríkisréttarins við mat á því hvort hann fái staðist skv. Mannréttindasáttmála Evrópu er hitt ljóst að málsatvikum og sakarefni Tamila-málsins danska verður ekki jafnað til þeirra sem við stöndum frammi fyrir – og að mínu mati og margra annarra yfirgnæfandi líkur á sýknu Landsdóms. Ber þá enginn ábyrgð á hruninu?
Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson Skoðun
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Fyrirtæki og stofnanir á Íslandi mega lögum samkvæmt ekki eiga viðskipti við Rapyd Björn B Björnsson Skoðun