Niðurstöðu um ábyrgð ráðherranna vænst í dag 11. september 2010 08:45 Skýrsla þingmannanefndar sem fjallað hefur um ábyrgð fyrrverandi ráðherra á hruninu verður birt kl. 17 í dag. Þá kemur í ljós hvort nefndin mælir með því að fyrrverandi ráðherrar verði dregnir fyrir landsdóm. Mynd/Stefán Karlsson Fréttaskýring : Hvenær kemur í ljós hvort ráðherrar verða dregnir fyrir landsdóm, og hvaða lög gilda um dóminn? Þingnefnd sem Alþingi skipaði til að fjalla um mögulega ábyrgð ráðherra vegna efnahagshrunsins árið 2008 mun skila Alþingi niðurstöðu sinni klukkan 17 í dag. Nefndin getur lagt það til við Alþingi að ákveðnir ráðherrar verði dregnir fyrir landsdóm. Nöfn fjögurra fyrrverandi ráðherra eru oftast nefnd í því samhengi: Geir H. Haarde, fyrrverandi forsætisráðherra, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrrverandi utanríkisráðherra, Árni M. Mathiesen, fyrrverandi fjármálaraðherra, og Björgvin G. Sigurðsson, fyrrverandi viðskiptaráðherra. Ekkert hefur heyrst frá nefndinni um hvort landsdómur verði kallaður saman eða hvort lagt verði til á Alþingi að höfðað verði mál á hendur einhverjum einstaklingum. Landsdómur hefur aldrei verið kallaður saman á Íslandi. Dómurinn hefur það eina hlutverk að dæma í málum sem Alþingi ákveður að höfða gegn ráðherrum vegna embættisreksturs þeirra. Í landsdómi eiga sæti fimm hæstaréttardómarar, lagaprófessor, dómstjórinn í Reykjavík og átta aðrir sem kjörnir eru af Alþingi. Alþingi kaus síðast í landsdóm árið 2005 til sex ára. Ráðherrar bera ábyrgð gagnvart Alþingi vegna embættisstarfa sinna. Ábyrgðin er annars vegar pólitísk en hins vegar lagaleg. Pólitísk ábyrgð lýsir sér þannig að meirihluti Alþingis getur samþykkt vantraust á hendur ráðherra og neytt ráðherrann til að segja af sér. Lagaleg ábyrgð ráðherra lýsir sér þannig að meirihluti Alþingis getur samþykkt að ákæra ráðherra fyrir embættisrekstur hans. Alþingi getur samþykkt að draga ráðherra fyrir landsdóm telji þingmenn að ráðherrann hafi gerst sekur um að fara í bága við stjórnarskrána, landslög eða stofnað hagsmunum ríkisins í fyrirsjáanlega hættu. Til þess þarf ráðherrann að hafa sýnt af sér stórkostlegt hirðuleysi eða ásetning um að brjóta lög. Í lögum um ráðherraábyrgð kemur einnig fram að hægt sé að ákæra ráðherra sem veldur því að eitthvað sé gert sem „stofnar heill ríkisins í fyrirsjáanlega hættu." Það sama á við ef hann lætur farast fyrir að „framkvæma nokkuð það, er gat afstýrt slíkri hættu, eða veldur því að slík framkvæmd ferst fyrir." Þingið tilgreinir sakarefniðÁkvörðun um málshöfðun gegn ráðherra tekur Alþingi með því að samþykkja fram lagða þingsályktunartillögu. Þar á að tilgreina kæruatriðin nákvæmlega. Sókn málsins verður bundin við þau kæruatriði sem tilgreind eru af Alþingi, og því mikilvægt að vandað sé afar vel til verka, segir Sigurður Líndal, lagaprófessor við Háskóla Íslands. Alþingi á einnig að kjósa saksóknara í málinu, auk fimm manna þingnefndar sem vera á saksóknaranum til aðstoðar. Saksóknarinn gefur út formlega ákæru á hendur ráðherrunum, en er bundinn af þeim kæruatriðum sem nefnd eru í þingsályktun Alþingis. Róbert Spanó, lagaprófessor við Háskóla Íslands, segir að ákveði Alþingi að höfða skuli mál á hendur ráðherrum sé mikilvægt að þings-ályktun Alþingis sé eins skýr um ákæruefnin og nokkur sé kostur. Best væri að þingsályktunin væri sett fram eins og hefðbundin ákæra svo sóknin verði skýr strax frá upphafi. Ekki er beinlínis kveðið á um það í lögunum hvernig skuli fara með mál þar sem fleiri en einn er ákærður, segir Róbert. Ákveði Alþingi að höfða mál á hendur fleiri en einum ráðherra mætti gefa út eina ákæru fyrir alla eða sérstaka ákæru fyrir hvern og einn. Róbert og Sigurður eru sammála um að ómögulegt sé að segja fyrir um hversu langan tíma málaferli fyrir landsdómi komi til með að taka. Það velti til dæmis á fjölda ráðherra sem séu ákærðir og hversu flókin ákæruatriðin séu. Sigurður segir þó ljóst að séu ákæruefnin flókin og hörðum vörnum haldið uppi geti málaferlin dregist verulega á langinn. Ekki er kveðið á um það í lögum um landsdóm hvar hann skuli koma saman, utan þess að það á nema í undantekningartilvikum að vera í Reykjavík. Þeir sérfræðingar sem Fréttablaðið ráðfærði sig við í gær töldu líklegast að landsdómur þingaði í húsakynnum Hæstaréttar, verði hann kallaður saman. brjann@frettabladid.is Landsdómur Mest lesið Hvarf fyrir tæpum þrjátíu árum og fannst í hopandi jökli Erlent Fjarlægði nöfnin strax: „Ætlumst ekki til neins af þessu fólki“ Innlent Styttan tekin niður eftir harðar deilur um klúran barm Erlent Tveggja bíla árekstur á Suðurlandi Innlent Öryggismyndavélar í svefnherberginu og fyrsta útgáfa af Lolitu á skrifstofunni Erlent Segir Höllu ekki skilja um hvað málið snýst Innlent Golfbolti hafnaði í manni „eftir óteljandi dæmi um óskiljanlega hegðun“ Innlent Fyrirlestri ísraelsks fræðimanns aflýst eftir skamma stund Innlent Simmi lýsir áralöngu umsáturseinelti: Sat um hann í bílakjallara Innlent Dánarorsök Ozzy Osbourne ljós Erlent Fleiri fréttir Tollarnir tilefni til hvorra tveggja örvæntingar og léttis Simmi lýsir áralöngu umsáturseinelti: Sat um hann í bílakjallara Tveir fluttir með þyrlunni og fjórir með sjúkrabíl Vörðuóðir ferðamenn fremji náttúruspjöll Húsvíkingur á Norðurpólnum segir sögu merkustu landkönnuða 20. aldar Þrýstu á yngsta sakborninginn um að taka á sig alla sök Ákvörðun ráðherra muni seinka viðbragði við faröldrum framtíðar Þyrlan aftur á leið austur vegna umferðarslyss Ekki eigi að gera einstaklinga ábyrga fyrir gerðum ríkisstjórnar Tollahækkanirnar vonbrigði og þrýstir á um fund sem fyrst Forsætisráðherra ósátt með tolla og pólfarar á Húsavík Fyrirlestri ísraelsks fræðimanns aflýst eftir skamma stund Golfbolti hafnaði í manni „eftir óteljandi dæmi um óskiljanlega hegðun“ Tveggja bíla árekstur á Suðurlandi Svartaþoka gerir þyrlusveit í útkalli erfitt fyrir Innkalla sælgæti vegna köfnunarhættu Fjarlægði nöfnin strax: „Ætlumst ekki til neins af þessu fólki“ Öryggissérfræðingur hefur trú á boðuðum aðgerðum í Reynisfjöru Segir Höllu ekki skilja um hvað málið snýst Færa sig í Kringluna vegna bílastæðaskorts og framkvæmda Tollastríð, makríll og flutningur Blóðbankans Greina ekki frá tilkynntum kynferðisbrotum á Þjóðhátíð strax Segja Rafmennt auglýsa nöfn sín í blekkingarskyni Sektaður vegna kýr sem drapst á leið í sláturhús Minnsti þéttleiki makríls síðan 2010 Tveir skjálftar yfir þrír að stærð Hvar á að grípa niður í fækkun innflytjenda? Blóðbankinn á leið í Kringluna Nokkuð um hávaðaútköll Segja upp og draga úr útgáfu: Óvissan í rekstrinum „því miður aukist mikið“ Sjá meira
Fréttaskýring : Hvenær kemur í ljós hvort ráðherrar verða dregnir fyrir landsdóm, og hvaða lög gilda um dóminn? Þingnefnd sem Alþingi skipaði til að fjalla um mögulega ábyrgð ráðherra vegna efnahagshrunsins árið 2008 mun skila Alþingi niðurstöðu sinni klukkan 17 í dag. Nefndin getur lagt það til við Alþingi að ákveðnir ráðherrar verði dregnir fyrir landsdóm. Nöfn fjögurra fyrrverandi ráðherra eru oftast nefnd í því samhengi: Geir H. Haarde, fyrrverandi forsætisráðherra, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, fyrrverandi utanríkisráðherra, Árni M. Mathiesen, fyrrverandi fjármálaraðherra, og Björgvin G. Sigurðsson, fyrrverandi viðskiptaráðherra. Ekkert hefur heyrst frá nefndinni um hvort landsdómur verði kallaður saman eða hvort lagt verði til á Alþingi að höfðað verði mál á hendur einhverjum einstaklingum. Landsdómur hefur aldrei verið kallaður saman á Íslandi. Dómurinn hefur það eina hlutverk að dæma í málum sem Alþingi ákveður að höfða gegn ráðherrum vegna embættisreksturs þeirra. Í landsdómi eiga sæti fimm hæstaréttardómarar, lagaprófessor, dómstjórinn í Reykjavík og átta aðrir sem kjörnir eru af Alþingi. Alþingi kaus síðast í landsdóm árið 2005 til sex ára. Ráðherrar bera ábyrgð gagnvart Alþingi vegna embættisstarfa sinna. Ábyrgðin er annars vegar pólitísk en hins vegar lagaleg. Pólitísk ábyrgð lýsir sér þannig að meirihluti Alþingis getur samþykkt vantraust á hendur ráðherra og neytt ráðherrann til að segja af sér. Lagaleg ábyrgð ráðherra lýsir sér þannig að meirihluti Alþingis getur samþykkt að ákæra ráðherra fyrir embættisrekstur hans. Alþingi getur samþykkt að draga ráðherra fyrir landsdóm telji þingmenn að ráðherrann hafi gerst sekur um að fara í bága við stjórnarskrána, landslög eða stofnað hagsmunum ríkisins í fyrirsjáanlega hættu. Til þess þarf ráðherrann að hafa sýnt af sér stórkostlegt hirðuleysi eða ásetning um að brjóta lög. Í lögum um ráðherraábyrgð kemur einnig fram að hægt sé að ákæra ráðherra sem veldur því að eitthvað sé gert sem „stofnar heill ríkisins í fyrirsjáanlega hættu." Það sama á við ef hann lætur farast fyrir að „framkvæma nokkuð það, er gat afstýrt slíkri hættu, eða veldur því að slík framkvæmd ferst fyrir." Þingið tilgreinir sakarefniðÁkvörðun um málshöfðun gegn ráðherra tekur Alþingi með því að samþykkja fram lagða þingsályktunartillögu. Þar á að tilgreina kæruatriðin nákvæmlega. Sókn málsins verður bundin við þau kæruatriði sem tilgreind eru af Alþingi, og því mikilvægt að vandað sé afar vel til verka, segir Sigurður Líndal, lagaprófessor við Háskóla Íslands. Alþingi á einnig að kjósa saksóknara í málinu, auk fimm manna þingnefndar sem vera á saksóknaranum til aðstoðar. Saksóknarinn gefur út formlega ákæru á hendur ráðherrunum, en er bundinn af þeim kæruatriðum sem nefnd eru í þingsályktun Alþingis. Róbert Spanó, lagaprófessor við Háskóla Íslands, segir að ákveði Alþingi að höfða skuli mál á hendur ráðherrum sé mikilvægt að þings-ályktun Alþingis sé eins skýr um ákæruefnin og nokkur sé kostur. Best væri að þingsályktunin væri sett fram eins og hefðbundin ákæra svo sóknin verði skýr strax frá upphafi. Ekki er beinlínis kveðið á um það í lögunum hvernig skuli fara með mál þar sem fleiri en einn er ákærður, segir Róbert. Ákveði Alþingi að höfða mál á hendur fleiri en einum ráðherra mætti gefa út eina ákæru fyrir alla eða sérstaka ákæru fyrir hvern og einn. Róbert og Sigurður eru sammála um að ómögulegt sé að segja fyrir um hversu langan tíma málaferli fyrir landsdómi komi til með að taka. Það velti til dæmis á fjölda ráðherra sem séu ákærðir og hversu flókin ákæruatriðin séu. Sigurður segir þó ljóst að séu ákæruefnin flókin og hörðum vörnum haldið uppi geti málaferlin dregist verulega á langinn. Ekki er kveðið á um það í lögum um landsdóm hvar hann skuli koma saman, utan þess að það á nema í undantekningartilvikum að vera í Reykjavík. Þeir sérfræðingar sem Fréttablaðið ráðfærði sig við í gær töldu líklegast að landsdómur þingaði í húsakynnum Hæstaréttar, verði hann kallaður saman. brjann@frettabladid.is
Landsdómur Mest lesið Hvarf fyrir tæpum þrjátíu árum og fannst í hopandi jökli Erlent Fjarlægði nöfnin strax: „Ætlumst ekki til neins af þessu fólki“ Innlent Styttan tekin niður eftir harðar deilur um klúran barm Erlent Tveggja bíla árekstur á Suðurlandi Innlent Öryggismyndavélar í svefnherberginu og fyrsta útgáfa af Lolitu á skrifstofunni Erlent Segir Höllu ekki skilja um hvað málið snýst Innlent Golfbolti hafnaði í manni „eftir óteljandi dæmi um óskiljanlega hegðun“ Innlent Fyrirlestri ísraelsks fræðimanns aflýst eftir skamma stund Innlent Simmi lýsir áralöngu umsáturseinelti: Sat um hann í bílakjallara Innlent Dánarorsök Ozzy Osbourne ljós Erlent Fleiri fréttir Tollarnir tilefni til hvorra tveggja örvæntingar og léttis Simmi lýsir áralöngu umsáturseinelti: Sat um hann í bílakjallara Tveir fluttir með þyrlunni og fjórir með sjúkrabíl Vörðuóðir ferðamenn fremji náttúruspjöll Húsvíkingur á Norðurpólnum segir sögu merkustu landkönnuða 20. aldar Þrýstu á yngsta sakborninginn um að taka á sig alla sök Ákvörðun ráðherra muni seinka viðbragði við faröldrum framtíðar Þyrlan aftur á leið austur vegna umferðarslyss Ekki eigi að gera einstaklinga ábyrga fyrir gerðum ríkisstjórnar Tollahækkanirnar vonbrigði og þrýstir á um fund sem fyrst Forsætisráðherra ósátt með tolla og pólfarar á Húsavík Fyrirlestri ísraelsks fræðimanns aflýst eftir skamma stund Golfbolti hafnaði í manni „eftir óteljandi dæmi um óskiljanlega hegðun“ Tveggja bíla árekstur á Suðurlandi Svartaþoka gerir þyrlusveit í útkalli erfitt fyrir Innkalla sælgæti vegna köfnunarhættu Fjarlægði nöfnin strax: „Ætlumst ekki til neins af þessu fólki“ Öryggissérfræðingur hefur trú á boðuðum aðgerðum í Reynisfjöru Segir Höllu ekki skilja um hvað málið snýst Færa sig í Kringluna vegna bílastæðaskorts og framkvæmda Tollastríð, makríll og flutningur Blóðbankans Greina ekki frá tilkynntum kynferðisbrotum á Þjóðhátíð strax Segja Rafmennt auglýsa nöfn sín í blekkingarskyni Sektaður vegna kýr sem drapst á leið í sláturhús Minnsti þéttleiki makríls síðan 2010 Tveir skjálftar yfir þrír að stærð Hvar á að grípa niður í fækkun innflytjenda? Blóðbankinn á leið í Kringluna Nokkuð um hávaðaútköll Segja upp og draga úr útgáfu: Óvissan í rekstrinum „því miður aukist mikið“ Sjá meira