Stjórnarandstaða í grímulausri sérhagsmunagæzlu Ólafur Stephensen skrifar 18. júní 2025 14:30 Frá löggjafarsamkundunni við Austurvöll berast þær fregnir að stjórnarandstöðuflokkarnir þrír reyni með öllum ráðum að koma í veg fyrir samþykkt frumvarps atvinnuvegaráðherra um að afnema þær breytingar, sem gerðar voru á búvörulögum í fyrravor. Með þeirri lagasetningu var afurðastöðvum í kjötiðnaði veitt víðtæk undanþága frá samkeppnislögum, meðal annars til að sameinast hver annarri eins og þeim sýnist án nokkurs atbeina samkeppnisyfirvalda. Vond vinnubrögð við lagasetningu Full ástæða er til að rifja upp vinnubrögðin við lagasetninguna í marz 2024. Þáverandi meirihluti atvinnuveganefndar gjörbreytti upprunalegu frumvarpi matvælaráðherra, sem gekk út frá að félögum í eigu og undir stjórn bænda yrðu veittar ákveðnar undanþágur. Hið nýja frumvarp gekk miklu lengra og veitti öllum afurðastöðvum víðtæka undanþágu frá samkeppnislögunum, alveg óháð stjórn og eignarhaldi. Þeim ósannindum hefur ítrekað verið haldið fram af hálfu stuðningsmanna löggjafarinnar að með þessu hafi íslenzk lög eingöngu verið færð til samræmis við það sem gerist í nágrannalöndunum. Það er alrangt; gengið er miklu lengra og t.d. samrunaeftirlit samkeppnisyfirvalda tekið úr sambandi, sem nágrannaríkjunum hefur skiljanlega ekki dottið í hug. Fjöldi dæma - sumra nýlegra - er um að samkeppnisyfirvöld í ESB-ríkjunum og Noregi stöðvi eða setji skilyrði fyrir samrunum fyrirtækja í landbúnaði, m.a. til að vernda hagsmuni neytenda og bænda. Þáverandi stjórnarmeirihluti tók ekkert mál á andmælum Samkeppniseftirlitsins, samtaka fyrirtækja í verzlun, Neytendasamtakanna og verkalýðshreyfingannar, sem vöruðu við samþykkt frumvarpsins og töldu að afleiðingarnar fyrir samkeppni á matvörumarkaði og hagsmuni neytenda yrðu alvarlegar. Meirihlutinn hlustaði ekki heldur á starfsmenn Alþingis, sem lögðu til að lagt yrði fram nýtt frumvarp, sem færi í nýtt samráðsferli enda væri málið gjörbreytt. Eini hagsmunaaðilinn sem haft var samráð við voru Samtök fyrirtækja í landbúnaði (SAFL) en þáverandi formaður atvinnuveganefndar staðfesti opinberlega að lögmenn þeirra hefðu aðstoðað nefndarmeirihlutann við að semja nýja frumvarpstextann, sem síðan var keyrður í gegnum Alþingi á nokkrum dögum án þess að hlustað væri eftir öðrum sjónarmiðum. Hræsnisfullur og hlægilegur málflutningur stjórnarandstöðuflokka Ekkert mat var unnið á áhrifum hins nýja frumvarps. Hversu óvönduð vinnubrögðin voru má ráða af því að talsmenn þriggja af fjórum flokkum, sem studdu lagasetninguna, hafa síðan viðurkennt að möguleg áhrif hennar hafi komið þeim á óvart og mögulega hafi verið gengið of langt. Það breytir ekki því að þeir þrír af þessum flokkum sem enn eru innan þings, vilja nú endilega að löggjöfin fái að standa óbreytt og það sé „óeðlilegt“ að afgreiða frumvarp atvinnuvegaráðherra fyrir þinglok. Talsmönnum stjórnarandstöðunnar verður tíðrætt um það þessa dagana að tafaleikir þeirra í þingstörfunum séu nú bara til að tryggja að mál séu almennilega unnin, áhrif þeirra greind o.s.frv. Í samhengi þessa máls er sá málflutningur alveg sérstaklega hræsnisfullur og hlægilegur, eins og af ofangreindu má ráða. Kapphlaup um að klára sameiningar Ef löggjöfin fær að standa óbreytt um sinn mun það án nokkurs vafa þýða að afurðastöðvarnar munu leggja ofurkapp á að klára alls konar sameiningar og samstarfssamninga áður en þing getur komið saman að nýju til að loka þeim glugga. Afleiðingarnar fyrir samkeppni á matvörumarkaðnum og buddu neytenda geta orðið alvarlegar og óafturkræfar. Hvar yrði það til dæmis látið gerast - eins og er fyllilega mögulegt að óbreyttum lögum - að fyrirtæki í eigu tveggja sterkefnaðra fjölskyldna á höfuðborgarsvæðinu, sem í sameiningu eru með meirihluta bæði innlendrar svínakjötsframleiðslu og innflutnings svínakjöts, fengju að renna saman án atbeina samkeppnisyfirvalda? Ábyrgð þingmanna Erinda slíkra þröngra sérhagsmuna ganga stjórnarandstöðuflokkarnir þrír nú alveg grímulaust og neita að hlusta á sameiginleg tilmæli samtaka verzlunarfyrirtækja, verkalýðshreyfingarinnar og Neytendasamtakanna um að Alþingi samþykki frumvarp atvinnuvegaráðherra hið fyrsta. Ábyrgð stjórnarmeirihlutans í þessu máli er líka mikil. Það má ekki gerast að samþykkt þessa máls verði gefin eftir í samningum við stjórnarandstöðuna um þinglok. Með því væri almannahagsmunum unninn mikill skaði, en sérhagsmunum hampað. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Búvörusamningar Alþingi Undanþága kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Frá löggjafarsamkundunni við Austurvöll berast þær fregnir að stjórnarandstöðuflokkarnir þrír reyni með öllum ráðum að koma í veg fyrir samþykkt frumvarps atvinnuvegaráðherra um að afnema þær breytingar, sem gerðar voru á búvörulögum í fyrravor. Með þeirri lagasetningu var afurðastöðvum í kjötiðnaði veitt víðtæk undanþága frá samkeppnislögum, meðal annars til að sameinast hver annarri eins og þeim sýnist án nokkurs atbeina samkeppnisyfirvalda. Vond vinnubrögð við lagasetningu Full ástæða er til að rifja upp vinnubrögðin við lagasetninguna í marz 2024. Þáverandi meirihluti atvinnuveganefndar gjörbreytti upprunalegu frumvarpi matvælaráðherra, sem gekk út frá að félögum í eigu og undir stjórn bænda yrðu veittar ákveðnar undanþágur. Hið nýja frumvarp gekk miklu lengra og veitti öllum afurðastöðvum víðtæka undanþágu frá samkeppnislögunum, alveg óháð stjórn og eignarhaldi. Þeim ósannindum hefur ítrekað verið haldið fram af hálfu stuðningsmanna löggjafarinnar að með þessu hafi íslenzk lög eingöngu verið færð til samræmis við það sem gerist í nágrannalöndunum. Það er alrangt; gengið er miklu lengra og t.d. samrunaeftirlit samkeppnisyfirvalda tekið úr sambandi, sem nágrannaríkjunum hefur skiljanlega ekki dottið í hug. Fjöldi dæma - sumra nýlegra - er um að samkeppnisyfirvöld í ESB-ríkjunum og Noregi stöðvi eða setji skilyrði fyrir samrunum fyrirtækja í landbúnaði, m.a. til að vernda hagsmuni neytenda og bænda. Þáverandi stjórnarmeirihluti tók ekkert mál á andmælum Samkeppniseftirlitsins, samtaka fyrirtækja í verzlun, Neytendasamtakanna og verkalýðshreyfingannar, sem vöruðu við samþykkt frumvarpsins og töldu að afleiðingarnar fyrir samkeppni á matvörumarkaði og hagsmuni neytenda yrðu alvarlegar. Meirihlutinn hlustaði ekki heldur á starfsmenn Alþingis, sem lögðu til að lagt yrði fram nýtt frumvarp, sem færi í nýtt samráðsferli enda væri málið gjörbreytt. Eini hagsmunaaðilinn sem haft var samráð við voru Samtök fyrirtækja í landbúnaði (SAFL) en þáverandi formaður atvinnuveganefndar staðfesti opinberlega að lögmenn þeirra hefðu aðstoðað nefndarmeirihlutann við að semja nýja frumvarpstextann, sem síðan var keyrður í gegnum Alþingi á nokkrum dögum án þess að hlustað væri eftir öðrum sjónarmiðum. Hræsnisfullur og hlægilegur málflutningur stjórnarandstöðuflokka Ekkert mat var unnið á áhrifum hins nýja frumvarps. Hversu óvönduð vinnubrögðin voru má ráða af því að talsmenn þriggja af fjórum flokkum, sem studdu lagasetninguna, hafa síðan viðurkennt að möguleg áhrif hennar hafi komið þeim á óvart og mögulega hafi verið gengið of langt. Það breytir ekki því að þeir þrír af þessum flokkum sem enn eru innan þings, vilja nú endilega að löggjöfin fái að standa óbreytt og það sé „óeðlilegt“ að afgreiða frumvarp atvinnuvegaráðherra fyrir þinglok. Talsmönnum stjórnarandstöðunnar verður tíðrætt um það þessa dagana að tafaleikir þeirra í þingstörfunum séu nú bara til að tryggja að mál séu almennilega unnin, áhrif þeirra greind o.s.frv. Í samhengi þessa máls er sá málflutningur alveg sérstaklega hræsnisfullur og hlægilegur, eins og af ofangreindu má ráða. Kapphlaup um að klára sameiningar Ef löggjöfin fær að standa óbreytt um sinn mun það án nokkurs vafa þýða að afurðastöðvarnar munu leggja ofurkapp á að klára alls konar sameiningar og samstarfssamninga áður en þing getur komið saman að nýju til að loka þeim glugga. Afleiðingarnar fyrir samkeppni á matvörumarkaðnum og buddu neytenda geta orðið alvarlegar og óafturkræfar. Hvar yrði það til dæmis látið gerast - eins og er fyllilega mögulegt að óbreyttum lögum - að fyrirtæki í eigu tveggja sterkefnaðra fjölskyldna á höfuðborgarsvæðinu, sem í sameiningu eru með meirihluta bæði innlendrar svínakjötsframleiðslu og innflutnings svínakjöts, fengju að renna saman án atbeina samkeppnisyfirvalda? Ábyrgð þingmanna Erinda slíkra þröngra sérhagsmuna ganga stjórnarandstöðuflokkarnir þrír nú alveg grímulaust og neita að hlusta á sameiginleg tilmæli samtaka verzlunarfyrirtækja, verkalýðshreyfingarinnar og Neytendasamtakanna um að Alþingi samþykki frumvarp atvinnuvegaráðherra hið fyrsta. Ábyrgð stjórnarmeirihlutans í þessu máli er líka mikil. Það má ekki gerast að samþykkt þessa máls verði gefin eftir í samningum við stjórnarandstöðuna um þinglok. Með því væri almannahagsmunum unninn mikill skaði, en sérhagsmunum hampað. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun