Heimilisofbeldi – aðgerðir í þágu þolenda Alma D. Möller og Drífa Jónasdóttir skrifa 8. mars 2025 16:31 Heimilisofbeldi er kynbundið ofbeldi og þar eru konur í flestum tilfellum þolendurnir. Sá staður sem er líklegast að konur verði fyrir líkamsárás af hálfu maka er heimilið. Í dag er alþjóðlegur baráttudagur kvenna og þá er ástæða til að minna á þessa staðreynd. Það er mikilvægt að varpa ljósi á vandann og ræða hvað hægt er að gera til að takast á við þetta alvarlega samfélagsmein og helst að útrýma því. Birtingarmynd heimilisofbeldis er ekki einungis líkamlegir áverkar heldur eru einnig auknar á að þolendur ofbeldisins á glími við þunglyndi, kvíða, áfallastreituröskun og sjálfsvígshugsanir. Ofbeldið hefur neikvæð áhrif á félagslega stöðu þolenda, þeir einangrast, loka gjarnan á vini og fjölskyldu og detta út af vinnumarkaði. Heimilisofbeldi er ekki bundið við einn atburð, heldur er það ítrekað og verður vítahringur ef ekkert er gert. Það sýna tölur Landspítala svart á hvítu þar sem tæp 40% kvenna sem leituðu á bráðamóttökuna vegna heimilisofbeldis á tíu ára tímabili, höfðu komið þangað ítrekað af þeirri ástæðu. Þannig er eðli heimilisofbeldis, það stigmagnast og endirinn getur reynst banvænn. Árið 2023 voru 85.000 konur í heiminum drepnar af körlum, 60% voru drepnar af hendi maka eða fölskyldumeðlimi. Samtals 51.000 konur. Raunar er kynbundið ofbeldi útbreiddasta mannréttindabrot í garð kvenna í heiminum og ein mesta ógn við lýðheilsu þeirra. Hlutverk heilbrigðiskerfisins og samræmt verklag Heilbrigðisstarfsmenn eru lykilaðilar við að greina og bregðast við heimilisofbeldi. Þau eru oft þeir fagaðilar sem eru fyrstir til að fá vitneskju um ofbeldið og oft þeir einu. Ábyrgð þeirra er því mikil, þ.e. að koma þolendum til aðstoðar og málum þeirra í réttan farveg. Þessi mál eru alltaf flókin og mjög margir aðilar sem þurfa að koma að þeim til að bregðast við, veita þolendum nauðsynlega aðstoð og þjónustu og rjúfa vítahring ofbeldisins. Með þetta að leiðarljósi ákvað fyrrverandi heilbrigðisráðherra, Svandís Svavarsdóttir að setja af stað vinnu til að móta og innleiða samræmt verklag heilbrigðisstofnana vegna þjónustu við þolendur heimilisofbeldis. Drífa Jónasdóttir var ráðin til að leiða verkefnið og árið 2021 var skipaður starfshópur í því skyni. Hópurinn vann afar góða vinnu, lagði til skýrt verklag og ferla sem þegar var ráðist í að innleiða. Landspítali fékk þar forystuhlutverk og forveri minn, Willum Þór Þórsson studdi vel við verkefnið. Með auknu fjármagni var spítalanum gert kleift ráða í sex stöðugildi sérfræðinga í heimilisofbeldi sem saman mynda Heimilisofbeldisteymið (HOF). Teymið ber ábyrgð á að fylgja málum þolenda eftir og koma þeim í viðeigandi úrræði innan og utan heilbrigðiskerfisins, svo sem að bjóða aðkomu lögreglu og lögfræðings. Teymið veitir þjónustu á landsvísu því miklu skiptir að þolendur eigi greiðan aðgang að aðstoð og stuðningi, óháð búsetu eða efnahag. Landspítali vinnur nú að innleiðingu verklagsins á öðrum heilbrigðisstofnunum landsins. Með breytingum á lögum um heilbrigðisstarfsmenn vorið 2023 var heimild heilbrigðisstarfsmanna til að hafa samband við lögreglu skýrð. Ef komuástæða á heilbrigðisstofnun er heimilisofbeldi þá hefur heilbrigðisstarfsmaður heimild til að bjóða aðstoð lögreglunnar og miðla upplýsingum um áverka ásamt upplýsingum sem varða ofbeldið og aðstæður sjúklings. Þjónustan í heimilisofbeldisteyminu er gjaldfrjáls og á forsendum þolandans sem gefur samþykki sitt fyrir aðkomu lögreglu og ræður hvaða aðra þjónustu hann vill þiggja. Samræmt verklag vekur áhuga WHO Evrópudeild Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) hefur sýnt áhuga á aðkomu heilbrigðisráðuneytisins að átaki stofnunarinnar til að sporna gegn ofbeldi í garð kvenna og stúlkna. Er þá horft til þess samræmda verklags fyrir þolendur heimilisofbeldis sem við höfum fjallað um hér. Þessi áhugi WHO felur í sér viðurkenningu á þeim árangri sem hér hefur náðst og er hvatning til þess að halda áfram á sömu braut. Þetta er afar mikilvægt verkefni og allir þeir sem að því hafa unnið eiga miklar þakkir skildar. Upplýsingar um hvert er hægt að leita vegna heimilisofbeldis eru birtar á vef Neyðarlínunnar: https://www.112.is/leita-adstodar-vegna-ofbeldis Höfundar eru heilbrigðisráðherra og sérfræðingur á sviði heimilisofbeldis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alma D. Möller Heimilisofbeldi Mest lesið Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Hvar er fyrirsjánaleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir Skoðun Gamla Reykjavíkurhöfn - Vesturbugt – ákall um nýtt skipulag Páll Jakob Líndal Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir Skoðun Þegar hið óhugsanlega gerist Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson Skoðun Stöðvum áætlanir um sjókvíaeldi í Eyjafirði! Harpa Barkardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fíllinn á teikniborði Landsvirkjunar Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Hvar er fyrirsjánaleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir skrifar Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson skrifar Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Frumvarp til ólaga Jón Ásgeir Sigurvinsson skrifar Skoðun Hervirki í höfuðborg - Svefngenglar við stjórnvölinn Örn Sigurðsson skrifar Skoðun „Drifkraftur að óöryggi og óvissu“ Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson skrifar Skoðun Stöðvum áætlanir um sjókvíaeldi í Eyjafirði! Harpa Barkardóttir skrifar Skoðun Gamla Reykjavíkurhöfn - Vesturbugt – ákall um nýtt skipulag Páll Jakob Líndal skrifar Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun Þegar Sjálfstæðisflokkurinn fann málbeinið sitt Ásta Guðrún Helgadóttir skrifar Skoðun Sex hlutir sem þú vissir ekki um húsnæðisfélög Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Þegar hið óhugsanlega gerist Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Ábyrgð og ábyrgðarleysi Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar óttinn er ekki sannur Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Fimm staðreyndir fyrir Gunnþór Ingvason Arnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Sjá meira
Heimilisofbeldi er kynbundið ofbeldi og þar eru konur í flestum tilfellum þolendurnir. Sá staður sem er líklegast að konur verði fyrir líkamsárás af hálfu maka er heimilið. Í dag er alþjóðlegur baráttudagur kvenna og þá er ástæða til að minna á þessa staðreynd. Það er mikilvægt að varpa ljósi á vandann og ræða hvað hægt er að gera til að takast á við þetta alvarlega samfélagsmein og helst að útrýma því. Birtingarmynd heimilisofbeldis er ekki einungis líkamlegir áverkar heldur eru einnig auknar á að þolendur ofbeldisins á glími við þunglyndi, kvíða, áfallastreituröskun og sjálfsvígshugsanir. Ofbeldið hefur neikvæð áhrif á félagslega stöðu þolenda, þeir einangrast, loka gjarnan á vini og fjölskyldu og detta út af vinnumarkaði. Heimilisofbeldi er ekki bundið við einn atburð, heldur er það ítrekað og verður vítahringur ef ekkert er gert. Það sýna tölur Landspítala svart á hvítu þar sem tæp 40% kvenna sem leituðu á bráðamóttökuna vegna heimilisofbeldis á tíu ára tímabili, höfðu komið þangað ítrekað af þeirri ástæðu. Þannig er eðli heimilisofbeldis, það stigmagnast og endirinn getur reynst banvænn. Árið 2023 voru 85.000 konur í heiminum drepnar af körlum, 60% voru drepnar af hendi maka eða fölskyldumeðlimi. Samtals 51.000 konur. Raunar er kynbundið ofbeldi útbreiddasta mannréttindabrot í garð kvenna í heiminum og ein mesta ógn við lýðheilsu þeirra. Hlutverk heilbrigðiskerfisins og samræmt verklag Heilbrigðisstarfsmenn eru lykilaðilar við að greina og bregðast við heimilisofbeldi. Þau eru oft þeir fagaðilar sem eru fyrstir til að fá vitneskju um ofbeldið og oft þeir einu. Ábyrgð þeirra er því mikil, þ.e. að koma þolendum til aðstoðar og málum þeirra í réttan farveg. Þessi mál eru alltaf flókin og mjög margir aðilar sem þurfa að koma að þeim til að bregðast við, veita þolendum nauðsynlega aðstoð og þjónustu og rjúfa vítahring ofbeldisins. Með þetta að leiðarljósi ákvað fyrrverandi heilbrigðisráðherra, Svandís Svavarsdóttir að setja af stað vinnu til að móta og innleiða samræmt verklag heilbrigðisstofnana vegna þjónustu við þolendur heimilisofbeldis. Drífa Jónasdóttir var ráðin til að leiða verkefnið og árið 2021 var skipaður starfshópur í því skyni. Hópurinn vann afar góða vinnu, lagði til skýrt verklag og ferla sem þegar var ráðist í að innleiða. Landspítali fékk þar forystuhlutverk og forveri minn, Willum Þór Þórsson studdi vel við verkefnið. Með auknu fjármagni var spítalanum gert kleift ráða í sex stöðugildi sérfræðinga í heimilisofbeldi sem saman mynda Heimilisofbeldisteymið (HOF). Teymið ber ábyrgð á að fylgja málum þolenda eftir og koma þeim í viðeigandi úrræði innan og utan heilbrigðiskerfisins, svo sem að bjóða aðkomu lögreglu og lögfræðings. Teymið veitir þjónustu á landsvísu því miklu skiptir að þolendur eigi greiðan aðgang að aðstoð og stuðningi, óháð búsetu eða efnahag. Landspítali vinnur nú að innleiðingu verklagsins á öðrum heilbrigðisstofnunum landsins. Með breytingum á lögum um heilbrigðisstarfsmenn vorið 2023 var heimild heilbrigðisstarfsmanna til að hafa samband við lögreglu skýrð. Ef komuástæða á heilbrigðisstofnun er heimilisofbeldi þá hefur heilbrigðisstarfsmaður heimild til að bjóða aðstoð lögreglunnar og miðla upplýsingum um áverka ásamt upplýsingum sem varða ofbeldið og aðstæður sjúklings. Þjónustan í heimilisofbeldisteyminu er gjaldfrjáls og á forsendum þolandans sem gefur samþykki sitt fyrir aðkomu lögreglu og ræður hvaða aðra þjónustu hann vill þiggja. Samræmt verklag vekur áhuga WHO Evrópudeild Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) hefur sýnt áhuga á aðkomu heilbrigðisráðuneytisins að átaki stofnunarinnar til að sporna gegn ofbeldi í garð kvenna og stúlkna. Er þá horft til þess samræmda verklags fyrir þolendur heimilisofbeldis sem við höfum fjallað um hér. Þessi áhugi WHO felur í sér viðurkenningu á þeim árangri sem hér hefur náðst og er hvatning til þess að halda áfram á sömu braut. Þetta er afar mikilvægt verkefni og allir þeir sem að því hafa unnið eiga miklar þakkir skildar. Upplýsingar um hvert er hægt að leita vegna heimilisofbeldis eru birtar á vef Neyðarlínunnar: https://www.112.is/leita-adstodar-vegna-ofbeldis Höfundar eru heilbrigðisráðherra og sérfræðingur á sviði heimilisofbeldis.
Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir Skoðun
Skoðun Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar
Skoðun Réttlæti byggir ekki á rangfærslum – svar við málflutningi þingflokksformanns Samfylkingar um veiðigjaldafrumvarpið Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir Skoðun