Sálfélagslegt öryggi – lykillinn að árangri og hagkvæmni Andri Hauksteinn Oddsson skrifar 6. mars 2025 09:33 Hvað kemur í hugann þegar þú heyrir talað um sálfélagslegt öryggi? Það getur verið gott að horfa þar til afstöðu okkar og viðhorfa áður en við höldum lengra en ég vona að lesturinn muni vekja þig til umhugsunar um andlega líðan og öryggi starfsfólks á þínum vinnustað. Byrjaðu á því að spyrja þig að þessum lykilspurningum: Er unnið eftir skýrum starfslýsingum á þínum vinnustað? Er til skýr viðbragðsáætlun við einelti, kynbundinni áreitni, kynferðislegri áreitni og ofbeldi (EKKO) á þínum vinnustað? Þykir það sjálfsagt að starfsfólk leiti í stuðning ef það þarf á því að halda? Er almenn vitneskja um einkenni streitu, kvíða og þunglyndis og er vinnustaðurinn meðvitaður um forvarnir gagnvart þessum þáttum? Ganga stjórnendur í takt varðandi ábyrgðardreifingu og skýr fyrirmæli? Sýna stjórnendur gott fordæmi í samskiptum og þegar kemur að vinnulagi? Þetta er sannarlega ekki tæmandi listi en ef einhverjum af þessum atriðum er ábótavant þá liggja fyrir spennandi sóknartækifæri. Sálfélagslegt öryggi skapast þegar starfsfólk upplifir að það geti verið opið og heiðarlegt án ótta við afleiðingar, ímynd eða stöðu sína á vinnustaðnum. Það að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað getur bæði verið kostnaðarsamt og tímafrekt. En þá er vert að hafa í huga að kostnaðurinn sem hlýst af uppbyggingu á sálfélagslegu öryggi er mun minni en þegar vinnustaðir þurfa að fara í viðgerðarferli þegar áhættuþættir gera vart við sig. Það er nefnilega ekki hægt að tryggja öryggi og vellíðan eftir á. Sálfélagslegt öryggi er lykilþáttur í því að byggja upp heilbrigt, árangursríkt og sjálfbært vinnuumhverfi. Þegar starfsfólk upplifir öryggi, virðingu og sanngjarnt viðmót á vinnustað, hefur það jákvæð áhrif á bæði starfsfólkið og vinnustaðinn. Rannsóknir sýna að vinnustaðir sem leggja áherslu á heilbrigðan starfsanda og öflugar forvarnir gegn einelti, áreitni og streitu sjá minni starfsmannaveltu, færri veikindafjarvistir og aukna framleiðni. Starfsánægja eykst og samskipti verða betri sem eykur líkur á jákvæðum áhrifum á alla þætti starfseminnar. Á móti kemur þá sýna rannsóknir að streita, samskiptavandi og vanlíðan á vinnustað getur haft verulegan kostnað í för með sér vegna skertrar starfsgetu, tíðari mistaka, lakari frammistöðu starfsfólks og jafnvel veikindaleyfa. Með því að fjárfesta í sálfélagslegu öryggi og virkja þannig eftirlitskerfi aukast líkur á að koma auga á falinn kostnað sem fylgir langvinnri streitu, starfsmannaveltu, lögfræðilegum deilum og starfsóánægju. Heilbrigt og jákvætt vinnuumhverfi eykur tryggð starfsfólks, sem skilar sér í minni þjálfunarkostnaði og meiri skilvirkni. Að hlúa að öryggi er því ekki eingöngu siðferðilega rétt, það er líka arðbær fjárfesting. En hver er ávinningurinn? Minni starfsmannavelta og veikindafjarvistir Streita og vanlíðan á vinnustað eru algengar ástæður fyrir veikindaleyfum og uppsögnum. Öruggt starfsumhverfi eykur starfsánægju, sem dregur úr brotthvarfi og sparar kostnað við nýráðningar og þjálfun. Aukinn árangur og framleiðni Þegar starfsfólk finnur fyrir trausti og öryggi er það líklegra til að leggja sig fram og skila betri vinnu. Minni áhyggjur af samskiptum og árekstrum þýðir að starfsfólk getur einbeitt sér betur að verkefnum sínum og afköstin aukast. Betri samskipti og góð vinnustaðamenning Öryggi í samskiptum stuðlar að opinskárri og heiðarlegri umræðu. Þegar fólk þorir að tjá sig án ótta við neikvæðar afleiðingar skapast lausnamiðað vinnuumhverfi. Minni streita og minni líkur á kulnun Að vinna í umhverfi þar sem stjórnendur láta sig hugarfar, tilfinningar og samskipti varða, má draga úr líkum á skaðlegri streitu og mögulegri kulnun. Það að skapa jafnvægi milli vinnu og einkalífs, skilar sér í ánægðara og heilbrigðara starfsfólki. Skýrari ábyrgð og meira traust Þegar starfsfólk veit að á það er hlustað og að markvisst er unnið gegn neikvæðum samskiptum eykst traust gagnvart stjórnendum og vinnustaðnum. Skýrir verkferlar og ábyrgðarsvið draga úr óvissu og lágmarka árekstra. Fjárhagslegur ávinningur Minni starfsmannavelta, færri veikindaleyfi og aukin framleiðni spara fyrirtækjum háar upphæðir. Fyrirtæki með sterka vinnustaðamenningu eiga auðveldara með að laða að og halda í hæfileikaríkt starfsfólk. Eftir þessa yfirferð þá kann að hljóma flókið og yfirgripsmikið verkefni að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Og raunin er að vissulega getur það verið það. Innan sálfélagslegra þátta eru mjög margar breytur sem erfitt getur verið að hafa stjórn á, hugsanir, hegðun og tilfinningar sem og ýmsar ytri breytur. En hugsanlega liggur svarið þar. Ef við þekkjum ytri breytur í starfsumhverfi erum við betur í stakk búin til að tryggja öryggi starfsfólks með réttum inngripum. Þekkingin kemur til með markvissum greiningum þar sem áhættuþættir sem kunna að leynast á vinnustaðnum eru metnir. Með þekkingu á ytri breytum, eða áhættuþáttum, verða inngrip markvissari og hægt er að mæta fólki og styðja það til vellíðunar. Það er því mikilvægt að efla sálfélagslegt öryggi með greiningum, til dæmis í formi áhættumats sem er til þess fallið að meta stöðu og bæta sálfélagslega þætti í vinnuumhverfinu. Áhættumat felur í sér ítarlega greiningu á samskiptum, stjórnun, vinnuskipulagi og öðrum þáttum sem hafa áhrif á andlega og félagslega líðan starfsfólks. Með því að kortleggja þessa þætti er ljósi varpað á mögulegar hættur og lausnir skoðaðar sem stuðla að betri vinnustaðamenningu. Þetta ferli er ekki aðeins nauðsynlegt til að uppfylla lagalegar kröfur, heldur einnig til að skapa umhverfi þar sem starfsfólki líður vel. Þegar starfsfólk upplifir sálfélagslegt öryggi á vinnustað og hefur þekkingu á sínum þörfum, þá hafi það jákvæð áhrif á árangur vinnustaðar og áhugahvöt og hamingju starfsfólks. Með okkar sérsniðna áhættumati og ráðgjöf hjálpum við fyrirtækjum að ná þessum markmiðum og tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Það er lykillinn að langtímaárangri í nútíma vinnuumhverfi. Eru þitt fyrirtæki tilbúið að taka næsta skref í átt að betri og öruggari vinnustað? Höfundur er sálfræðingur hjá Auðnast. Heimildir: Verkuil, B., Atasayi, S., & Molendijk, M. L. (2015). Workplace bullying and mental health: A meta-analysis on cross-sectional and longitudinal data. PLOS ONE, 10(8), e0135225. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0135225 Chen, B., Wang, L., & Li, B. (2022). Work stress, mental health, and employee performance. Frontiers in Psychology, 13, 1006580. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1006580 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnustaðurinn Mest lesið Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Sjá meira
Hvað kemur í hugann þegar þú heyrir talað um sálfélagslegt öryggi? Það getur verið gott að horfa þar til afstöðu okkar og viðhorfa áður en við höldum lengra en ég vona að lesturinn muni vekja þig til umhugsunar um andlega líðan og öryggi starfsfólks á þínum vinnustað. Byrjaðu á því að spyrja þig að þessum lykilspurningum: Er unnið eftir skýrum starfslýsingum á þínum vinnustað? Er til skýr viðbragðsáætlun við einelti, kynbundinni áreitni, kynferðislegri áreitni og ofbeldi (EKKO) á þínum vinnustað? Þykir það sjálfsagt að starfsfólk leiti í stuðning ef það þarf á því að halda? Er almenn vitneskja um einkenni streitu, kvíða og þunglyndis og er vinnustaðurinn meðvitaður um forvarnir gagnvart þessum þáttum? Ganga stjórnendur í takt varðandi ábyrgðardreifingu og skýr fyrirmæli? Sýna stjórnendur gott fordæmi í samskiptum og þegar kemur að vinnulagi? Þetta er sannarlega ekki tæmandi listi en ef einhverjum af þessum atriðum er ábótavant þá liggja fyrir spennandi sóknartækifæri. Sálfélagslegt öryggi skapast þegar starfsfólk upplifir að það geti verið opið og heiðarlegt án ótta við afleiðingar, ímynd eða stöðu sína á vinnustaðnum. Það að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað getur bæði verið kostnaðarsamt og tímafrekt. En þá er vert að hafa í huga að kostnaðurinn sem hlýst af uppbyggingu á sálfélagslegu öryggi er mun minni en þegar vinnustaðir þurfa að fara í viðgerðarferli þegar áhættuþættir gera vart við sig. Það er nefnilega ekki hægt að tryggja öryggi og vellíðan eftir á. Sálfélagslegt öryggi er lykilþáttur í því að byggja upp heilbrigt, árangursríkt og sjálfbært vinnuumhverfi. Þegar starfsfólk upplifir öryggi, virðingu og sanngjarnt viðmót á vinnustað, hefur það jákvæð áhrif á bæði starfsfólkið og vinnustaðinn. Rannsóknir sýna að vinnustaðir sem leggja áherslu á heilbrigðan starfsanda og öflugar forvarnir gegn einelti, áreitni og streitu sjá minni starfsmannaveltu, færri veikindafjarvistir og aukna framleiðni. Starfsánægja eykst og samskipti verða betri sem eykur líkur á jákvæðum áhrifum á alla þætti starfseminnar. Á móti kemur þá sýna rannsóknir að streita, samskiptavandi og vanlíðan á vinnustað getur haft verulegan kostnað í för með sér vegna skertrar starfsgetu, tíðari mistaka, lakari frammistöðu starfsfólks og jafnvel veikindaleyfa. Með því að fjárfesta í sálfélagslegu öryggi og virkja þannig eftirlitskerfi aukast líkur á að koma auga á falinn kostnað sem fylgir langvinnri streitu, starfsmannaveltu, lögfræðilegum deilum og starfsóánægju. Heilbrigt og jákvætt vinnuumhverfi eykur tryggð starfsfólks, sem skilar sér í minni þjálfunarkostnaði og meiri skilvirkni. Að hlúa að öryggi er því ekki eingöngu siðferðilega rétt, það er líka arðbær fjárfesting. En hver er ávinningurinn? Minni starfsmannavelta og veikindafjarvistir Streita og vanlíðan á vinnustað eru algengar ástæður fyrir veikindaleyfum og uppsögnum. Öruggt starfsumhverfi eykur starfsánægju, sem dregur úr brotthvarfi og sparar kostnað við nýráðningar og þjálfun. Aukinn árangur og framleiðni Þegar starfsfólk finnur fyrir trausti og öryggi er það líklegra til að leggja sig fram og skila betri vinnu. Minni áhyggjur af samskiptum og árekstrum þýðir að starfsfólk getur einbeitt sér betur að verkefnum sínum og afköstin aukast. Betri samskipti og góð vinnustaðamenning Öryggi í samskiptum stuðlar að opinskárri og heiðarlegri umræðu. Þegar fólk þorir að tjá sig án ótta við neikvæðar afleiðingar skapast lausnamiðað vinnuumhverfi. Minni streita og minni líkur á kulnun Að vinna í umhverfi þar sem stjórnendur láta sig hugarfar, tilfinningar og samskipti varða, má draga úr líkum á skaðlegri streitu og mögulegri kulnun. Það að skapa jafnvægi milli vinnu og einkalífs, skilar sér í ánægðara og heilbrigðara starfsfólki. Skýrari ábyrgð og meira traust Þegar starfsfólk veit að á það er hlustað og að markvisst er unnið gegn neikvæðum samskiptum eykst traust gagnvart stjórnendum og vinnustaðnum. Skýrir verkferlar og ábyrgðarsvið draga úr óvissu og lágmarka árekstra. Fjárhagslegur ávinningur Minni starfsmannavelta, færri veikindaleyfi og aukin framleiðni spara fyrirtækjum háar upphæðir. Fyrirtæki með sterka vinnustaðamenningu eiga auðveldara með að laða að og halda í hæfileikaríkt starfsfólk. Eftir þessa yfirferð þá kann að hljóma flókið og yfirgripsmikið verkefni að tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Og raunin er að vissulega getur það verið það. Innan sálfélagslegra þátta eru mjög margar breytur sem erfitt getur verið að hafa stjórn á, hugsanir, hegðun og tilfinningar sem og ýmsar ytri breytur. En hugsanlega liggur svarið þar. Ef við þekkjum ytri breytur í starfsumhverfi erum við betur í stakk búin til að tryggja öryggi starfsfólks með réttum inngripum. Þekkingin kemur til með markvissum greiningum þar sem áhættuþættir sem kunna að leynast á vinnustaðnum eru metnir. Með þekkingu á ytri breytum, eða áhættuþáttum, verða inngrip markvissari og hægt er að mæta fólki og styðja það til vellíðunar. Það er því mikilvægt að efla sálfélagslegt öryggi með greiningum, til dæmis í formi áhættumats sem er til þess fallið að meta stöðu og bæta sálfélagslega þætti í vinnuumhverfinu. Áhættumat felur í sér ítarlega greiningu á samskiptum, stjórnun, vinnuskipulagi og öðrum þáttum sem hafa áhrif á andlega og félagslega líðan starfsfólks. Með því að kortleggja þessa þætti er ljósi varpað á mögulegar hættur og lausnir skoðaðar sem stuðla að betri vinnustaðamenningu. Þetta ferli er ekki aðeins nauðsynlegt til að uppfylla lagalegar kröfur, heldur einnig til að skapa umhverfi þar sem starfsfólki líður vel. Þegar starfsfólk upplifir sálfélagslegt öryggi á vinnustað og hefur þekkingu á sínum þörfum, þá hafi það jákvæð áhrif á árangur vinnustaðar og áhugahvöt og hamingju starfsfólks. Með okkar sérsniðna áhættumati og ráðgjöf hjálpum við fyrirtækjum að ná þessum markmiðum og tryggja sálfélagslegt öryggi á vinnustað. Það er lykillinn að langtímaárangri í nútíma vinnuumhverfi. Eru þitt fyrirtæki tilbúið að taka næsta skref í átt að betri og öruggari vinnustað? Höfundur er sálfræðingur hjá Auðnast. Heimildir: Verkuil, B., Atasayi, S., & Molendijk, M. L. (2015). Workplace bullying and mental health: A meta-analysis on cross-sectional and longitudinal data. PLOS ONE, 10(8), e0135225. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0135225 Chen, B., Wang, L., & Li, B. (2022). Work stress, mental health, and employee performance. Frontiers in Psychology, 13, 1006580. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1006580
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun