Byrlunar- og símamálið: þáttur blaðamanna féll á fyrningu Eva Hauksdóttir skrifar 5. febrúar 2025 12:32 Ráðherra fór á veitingahús og gleymdi þar spjaldtölvu. Enginn setti svefnlyf í bjórinn hennar, hún bara gleymdi henni. Ekki á náttborðinu heima hjá sér, heldur á almannafæri. Hún er ekkert sú eina sem sem hefur lent í því. Hver sem einhverntíma hefur gleymt skilríkjunum sínum, veskinu, lyklunum, gleraugunum eða hvað það annars er sem við getum ekki verið án, á það á hættu að missa sjónar af tölvu eða síma. Það þarf ekki einu sinni lyfjabyrlun til, bara andartaks hugsunarleysi. Einkalíf og almannahagsmunir Áslaug Arna gleymdi ekki "aðal-vinnutölvunni" heldur tölvu sem hún hafði helst til einkanota. Hún var reyndar að vinna á umræddri einkatölvu þann daginn, eitthvað svona smá. Mörg okkar gera það. Páll Steingrímsson notaði t.d. einkasímann sinn til þess að spjalla við kollega sína um hluti sem tengdust vinnunni. Nánar tiltekið "skæruliðadeild Samherja" eins og þau kölluðu sig í hálfkæringi. En það var ekki "aðal-vinnusíminn" hans sem var gripinn af náttborðinu hans — þegar hann var liðinn út af — og afritaður á meðan hann lá á gjörgæslu. Það var bara einkasíminn hans þar sem hann geymdi allt einkalíf sitt, eins og t.d. samtöl við börnin sín og myndir úr svefnherberginu. Hafi hann á annað borð átt eitthvað djúsí stöff um Samherja þá var það ekki vistað á einkasímanum hans. Ráðherra gleymdi tölvunni sinni á bar. Hún var svo heppin að starfsmaður geymdi tölvuna og skilaði henni. Vonandi án þess að hnýsast í messenger-samtöl eða önnur einkagögn. Þessi heiðarlegi starfsmaður hefði ekkert þurft að skila tölvunni. Hann hefði getað farið með hana í Útvarpshúsið við Efstaleiti, eða á Útvarp Sögu, og látið blaðamann fá hana. Og blaðamaðurinn hefði svo getað látið afrita tölvuna, allt heila draslið, og afhent það kollegum sínum, í von um að finna kannski eitthvað djúsí stöff. Hvað gerist ef tölva í eigu ráðherra lendir í höndum blaðamanns? Kannski tölva með myndum úr svefnherberginu. Nú eða þá gögnum sem varða öryggismál ríkisins, sem eru undanþegin upplýsingarétti almennings. Má blaðamaðurinn láta afrita tölvu eða síma ráðherra, bara svona til að tékka á því hvort þar leynist eitthvað áhugavert? Við eigum því miður ekki von á að fá svar dómstóla við því alveg á næstunni. Ríkissaksóknari staðfesti nefnilega nýverið niðurfellingu lögreglustjórans á Norðurlandi eystra á kærum gegn blaðamönnum sem komust yfir síma Páls Steingrímssonar og þar með aðgang að öllu hans einkalífi. Lögreglan telur sakborninga ekki saklausa Skiljanlega fagna blaðamenn þessari niðurstöðu. Blaðamenn vilja að sjálfsögðu hafa sem ríflegastar heimildir til að afla gagna. En niðurstaðan er nú samt sem áður ekki sú að blaðamönnum sé frjálst að skoða síma eða önnur tæki í von um að finna djúsi stöff, án þess að hafa hugmynd um að hverju þeir eru að leita. Hvað blaðamennina varðar féll málið nefnilega niður vegna fyrningar. Þegar lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra ákvað að hætta rannsókn, birti embættið greinargerð á Facebook, þar sem sjónarmið lögreglunnar voru reifuð og rök færð fyrir niðurfellingu. Þar segir m.a. Sakarefni samkvæmt 228. og 229. gr. alm. hgl. lýtur að brotum á friðhelgi einkalífs meðal annars með því að hnýsast í, afrita, sýna, skýra frá, birta eða dreifa í heimildarleysi skjölum, gögnum, myndefni, upplýsingum eða sambærilegu efni um einkamálefni viðkomandi. Þar er afstaða Lögreglustjóraembættisins á Norðurlandi eystra að allir sakborningar í málinu gætu hafa sýnt af sér atferli sem getur flokkast undir brot á framangreindum ákvæðum. Af hálfu brotaþola var ákvörðun lögreglu kærð til Ríkissaksóknara sem kallaði eftir rökstuðningi lögreglu fyrir niðurfellingu málsins. Í greinargerð lögreglu til Ríkissaksóknara kemur fram að tafir sem orðið hafi á rannsókn málsins, m.a. vegna aðgerða sakborninga, hafi valdið því að brot gegn friðhelgi einkalífs fyrndust. Um þá hegðun sakborninga að afla sér fréttaefnis á þann hátt sem gert var, segir m.a.: Þessar fréttir sem skrifaðar voru upp úr spjallþráðum og öðru innihaldi símans voru að mati embættisins á engan hátt þannig að þessi hegðun væri réttlætanleg með tilliti til almanna eða einkahagsmuna. [...] Þessir aðilar sem þarna voru í samskiptum virðist á engan hátt hafa verið að skipuleggja neinar ólögmætar aðgerðir gegn einum eða neinum og í rauninni ekki að tala um neitt sem var ólöglegt. Lögreglan taldi aftur á móti að þar sem ekki hefði tekist að sanna hver hefði afritað símann og vegna fyrningar væru ekki forsendur til að halda rannsókninni áfram. Ríkissaksóknari gerir engar athugasemdir við þessar röksemdir lögreglu. Niðurstaðan er alls ekki sú blaðamönnum sé heimilt að brjótast inn í síma eða önnur tæki til þess að leita að bara einhverju. Málið var ekki fellt niður gagnvart blaðamönnum með þeim rökum að blaðamenn hafi lögum samkvæmt ríkari rannsóknarheimildir en lögregla, heldur féll það á fyrningu. Fyrningu sem sakborningar stuðluðu sjálfir að. Málið féll á formsatriði. Alveg eins og mál Seðlabankans gegn Samherja. Höfundur er réttargæslumaður Páls Steingrímssonar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eva Hauksdóttir Byrlunar- og símastuldarmálið Mest lesið Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Skoðun Fæðing Ísraels - Líkum misþyrmt BIrgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Við eigum allt. Af hverju finnst okkur samt vanta eitthvað? Valentina Klaas skrifar Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Tíðaheilbrigði er lykilatriði í jafnrétti kynjanna Berit Mueller skrifar Sjá meira
Ráðherra fór á veitingahús og gleymdi þar spjaldtölvu. Enginn setti svefnlyf í bjórinn hennar, hún bara gleymdi henni. Ekki á náttborðinu heima hjá sér, heldur á almannafæri. Hún er ekkert sú eina sem sem hefur lent í því. Hver sem einhverntíma hefur gleymt skilríkjunum sínum, veskinu, lyklunum, gleraugunum eða hvað það annars er sem við getum ekki verið án, á það á hættu að missa sjónar af tölvu eða síma. Það þarf ekki einu sinni lyfjabyrlun til, bara andartaks hugsunarleysi. Einkalíf og almannahagsmunir Áslaug Arna gleymdi ekki "aðal-vinnutölvunni" heldur tölvu sem hún hafði helst til einkanota. Hún var reyndar að vinna á umræddri einkatölvu þann daginn, eitthvað svona smá. Mörg okkar gera það. Páll Steingrímsson notaði t.d. einkasímann sinn til þess að spjalla við kollega sína um hluti sem tengdust vinnunni. Nánar tiltekið "skæruliðadeild Samherja" eins og þau kölluðu sig í hálfkæringi. En það var ekki "aðal-vinnusíminn" hans sem var gripinn af náttborðinu hans — þegar hann var liðinn út af — og afritaður á meðan hann lá á gjörgæslu. Það var bara einkasíminn hans þar sem hann geymdi allt einkalíf sitt, eins og t.d. samtöl við börnin sín og myndir úr svefnherberginu. Hafi hann á annað borð átt eitthvað djúsí stöff um Samherja þá var það ekki vistað á einkasímanum hans. Ráðherra gleymdi tölvunni sinni á bar. Hún var svo heppin að starfsmaður geymdi tölvuna og skilaði henni. Vonandi án þess að hnýsast í messenger-samtöl eða önnur einkagögn. Þessi heiðarlegi starfsmaður hefði ekkert þurft að skila tölvunni. Hann hefði getað farið með hana í Útvarpshúsið við Efstaleiti, eða á Útvarp Sögu, og látið blaðamann fá hana. Og blaðamaðurinn hefði svo getað látið afrita tölvuna, allt heila draslið, og afhent það kollegum sínum, í von um að finna kannski eitthvað djúsí stöff. Hvað gerist ef tölva í eigu ráðherra lendir í höndum blaðamanns? Kannski tölva með myndum úr svefnherberginu. Nú eða þá gögnum sem varða öryggismál ríkisins, sem eru undanþegin upplýsingarétti almennings. Má blaðamaðurinn láta afrita tölvu eða síma ráðherra, bara svona til að tékka á því hvort þar leynist eitthvað áhugavert? Við eigum því miður ekki von á að fá svar dómstóla við því alveg á næstunni. Ríkissaksóknari staðfesti nefnilega nýverið niðurfellingu lögreglustjórans á Norðurlandi eystra á kærum gegn blaðamönnum sem komust yfir síma Páls Steingrímssonar og þar með aðgang að öllu hans einkalífi. Lögreglan telur sakborninga ekki saklausa Skiljanlega fagna blaðamenn þessari niðurstöðu. Blaðamenn vilja að sjálfsögðu hafa sem ríflegastar heimildir til að afla gagna. En niðurstaðan er nú samt sem áður ekki sú að blaðamönnum sé frjálst að skoða síma eða önnur tæki í von um að finna djúsi stöff, án þess að hafa hugmynd um að hverju þeir eru að leita. Hvað blaðamennina varðar féll málið nefnilega niður vegna fyrningar. Þegar lögreglustjórinn á Norðurlandi eystra ákvað að hætta rannsókn, birti embættið greinargerð á Facebook, þar sem sjónarmið lögreglunnar voru reifuð og rök færð fyrir niðurfellingu. Þar segir m.a. Sakarefni samkvæmt 228. og 229. gr. alm. hgl. lýtur að brotum á friðhelgi einkalífs meðal annars með því að hnýsast í, afrita, sýna, skýra frá, birta eða dreifa í heimildarleysi skjölum, gögnum, myndefni, upplýsingum eða sambærilegu efni um einkamálefni viðkomandi. Þar er afstaða Lögreglustjóraembættisins á Norðurlandi eystra að allir sakborningar í málinu gætu hafa sýnt af sér atferli sem getur flokkast undir brot á framangreindum ákvæðum. Af hálfu brotaþola var ákvörðun lögreglu kærð til Ríkissaksóknara sem kallaði eftir rökstuðningi lögreglu fyrir niðurfellingu málsins. Í greinargerð lögreglu til Ríkissaksóknara kemur fram að tafir sem orðið hafi á rannsókn málsins, m.a. vegna aðgerða sakborninga, hafi valdið því að brot gegn friðhelgi einkalífs fyrndust. Um þá hegðun sakborninga að afla sér fréttaefnis á þann hátt sem gert var, segir m.a.: Þessar fréttir sem skrifaðar voru upp úr spjallþráðum og öðru innihaldi símans voru að mati embættisins á engan hátt þannig að þessi hegðun væri réttlætanleg með tilliti til almanna eða einkahagsmuna. [...] Þessir aðilar sem þarna voru í samskiptum virðist á engan hátt hafa verið að skipuleggja neinar ólögmætar aðgerðir gegn einum eða neinum og í rauninni ekki að tala um neitt sem var ólöglegt. Lögreglan taldi aftur á móti að þar sem ekki hefði tekist að sanna hver hefði afritað símann og vegna fyrningar væru ekki forsendur til að halda rannsókninni áfram. Ríkissaksóknari gerir engar athugasemdir við þessar röksemdir lögreglu. Niðurstaðan er alls ekki sú blaðamönnum sé heimilt að brjótast inn í síma eða önnur tæki til þess að leita að bara einhverju. Málið var ekki fellt niður gagnvart blaðamönnum með þeim rökum að blaðamenn hafi lögum samkvæmt ríkari rannsóknarheimildir en lögregla, heldur féll það á fyrningu. Fyrningu sem sakborningar stuðluðu sjálfir að. Málið féll á formsatriði. Alveg eins og mál Seðlabankans gegn Samherja. Höfundur er réttargæslumaður Páls Steingrímssonar.
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Skoðun Um spretthóp og lestrarkennslu. Hvatning til mennta- og barnamálaráðherra um faglega starfshætti Auður Soffíu Björgvinsdóttir skrifar