Áhrif Íslands á alþjóðavettvangi (í baráttunni gegn kynb. ofbeldi) Pétur Hjörvar Þorkelsson skrifar 7. desember 2024 09:01 Á Íslandi og víðsvegar um heiminn hefur baráttufólk fyrir jafnrétti kynjanna unnið fjölda sigra. Það er í raun alveg magnað að hugsa til þess hversu mikið hefur breyst. Það birtist manni kannski best þegar gömul skrif eða myndbönd eru grafin upp og komast í umræðuna. Þess vegna er svo sláandi að heyra staðreyndir á borð við þá að tíundu hverja mínútu er kona myrt af einhverjum sem hún þekkir. Þrátt fyrir að jafnréttisbaráttan sé ekki eintómir sigrar skilja fleiri hvernig hugmyndin um jafnrétti virkar og menningin og viðmiðin sem við notum til þess að meta hegðun fólks og gangverk samfélagsins hafa óneitanlega breyst líka. Við erum eftir allt ákveðnir leiðtogar í jafnrétti á heimsvísu, og getum nýtt það til góðs innlendis sem erlendis. Þessi jafnréttismenning hefur djúp áhrif á stefnu íslenskrar þróunarsamvinnu en utanríkisstefna stjórnvalda leggur höfuðáherslu á jafnrétti kynjanna, m.a. með verðmætum stuðningi við frjáls félagasamtök og stofnanir Sþ sem berjast fyrir jafnrétti kynjanna. Þarna gerum við vel í samanburði við önnur OECD ríki, og höfum gert í fjölda ára, með áþreifanlegum, lífsbjargandi áhrifum. Stjórnvöld geta þó gert mun betur með því að veita 0,7% af vergum þjóðartekjum til þróunarsamvinnu, rétt eins og þau hafa skuldbundið sig til. Fyrir rúmum tveimur árum fékk ég í hendurnar eitt stærsta tækifæri lífs míns og fékk að taka virkan þátt í þróunarsamvinnu. Um mitt ár 2022 sótti ég um starf ungliða hjá UNICEF, Barnahjálp Sameinuðu Þjóðanna í Kenía. Við tók smá bras og stuttu seinna vorum við fjölskyldan komin til Nairóbí, Kenía þar sem ég átti eftir að starfa næstu tvö árin. Ástandið í landinu var slæmt sökum söglegra þurrka sem ógnuðu landi og lífi. Vatnið er lífið fékk ég oft að heyra. Dýrin deyja fyrst og svo ... sem betur fer rigndi á endanum. Vatnið er lífið sagði fólk þá aftur, en það fékk nýja meiningu. Saurgerlar og aðrar bakteríur dafna vel þegar ofsarigning flæðir yfir þéttbyggð hverfi með lélegum innviðum og lítilli sem engri hreinlætisaðstöðu. Í fátækrahverfum (sem sumir íbúar slíkra hverfa kjósa að kalla óformlega byggð) í Kenía og víðar býr fólk sem heimurinn hefur gleymt. Þau vantar tækifæri til betri framtíðar og reyndar vantar þau sárlega klósett, rennandi vatn og sápu og þar lá mín vinna – í forvörnum gegn kóleru og öðrum smitsjúkdómum sem berast með vatni. Fljótt á litið kann það að virka einfalt að gera eitthvað í málinu en gæðum heimsins er misskipt og fyrir vikið eru ennþá börn sem glíma við Kóleru og niðurgang sem geta dregið þau til dauða. Reyndar deyja um 400.000 börn árlega því þau hafa ekki aðgang að hreinu vatni. Stjórnvöld fátækra landa og hjálparsamtök gera sitt besta með takmörkuðu fjármagni. lítinn starfshóp sem hannaði verkefni með börnum og kennurum í tíu skólum og sótti síðan fjármagn. Framkvæmdir og fræðslustörf áttu eftir að stórbæta hreinlætisaðstöðu fyrir hátt í 10.000 manns á litlum bút í Mathare hverfinu í Nairóbíborg. Niðurstöðurnar voru merkilegar en mér er eftirminnilegast snemma í ferlinu þegar ég heimsótti skóla sem hluta af undirbúningsvinnuni. Það þarf að vanda vel til verka í svona vinnu og því nauðsynlegt að vinna náið með þeim sem njóta góðs af. Þá er mikilvægt að rýna í hvernig áhrifin geta verið kynjuð og hvernig verkefni geta haft jákvæð áhrif út fyrir sitt afmarkaða svið. Hvernig getur t.d. vatns- og hreinlætis verkefni nýst í baráttunni gegn kynbundu ofbeldi. Í heimsókninni ætluðum við að rýna í verkefnið með kvenkyns kennara og unglingsstelpum. Í þessum rúmlega 600 barna skóla fundum við hinsvegar ekki eina unglingsstelpu. Kennarinn tjáði okkur það að eldri stelpurnar kæmu lítið í skólann þegar nálgaðist mánaðamót, enda þyrftu þær að vinna. Þarna var ekki um vinnu í bakaríi eða ísbúð að ræða heldur líkamlega og andlega erfið störf, t.d. að bera vatn, sinna heimilisstörfum utan eigin heimilis eða elda og selja mat fjölförnum götuhornum. Óréttlætið er ótrúlegt, og kennarinn sagði okkur næst að þetta væri ekki hættulaus iðja, því þekkt væri að stelpurnar yrðu fyrir kynferðislegu, líkamlegu og andlegu ofbeldi. Rannsóknir styðja þessu fullyðringu. Auk þess missa þessar sömu stelpur af skóla þegar þær eru á blæðingum því þær eiga engar tíðavörur. Verkefnið okkar tók mið af þessum niðurstöðum og valdefldi ungt fólk til þess að vinna gegn þessu. En skólarnir sem glíma við vandamálin eru mun fleiri en tíu og veruleiki og vandamál stúlkna og kvenna í þróunarríkjum verða ekki leyst í einni svipan. Á Íslandi höfum við náð langt hvað varðar jafnrétti kynjanna en eigum þó enn langt í land, ekki síst hvað kynbundið ofbeldi varðar. Við þurfum að gera betur og meira. Gefa í en ekki eftir. Jafnrétti er samvinnuverkefni sem má ekki afvegaleiða. Við getum öll tekið afstöðu gegn kynbundu ofbeldi. Margt smátt gerir eitt stórt og staðbundinn árangur getur rutt veginn fyrir árangur hinum megin á hnettinum. Höfundur er verkefnastjóri hjá Félagi Sameinuðu þjóðanna á Íslandi Greinin er birt í tengslum við alþjóðlegt 16 daga átak gegn kynbundnu ofbeldi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein 16 daga átak gegn kynbundnu ofbeldi Kynferðisofbeldi Sameinuðu þjóðirnar Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Á Íslandi og víðsvegar um heiminn hefur baráttufólk fyrir jafnrétti kynjanna unnið fjölda sigra. Það er í raun alveg magnað að hugsa til þess hversu mikið hefur breyst. Það birtist manni kannski best þegar gömul skrif eða myndbönd eru grafin upp og komast í umræðuna. Þess vegna er svo sláandi að heyra staðreyndir á borð við þá að tíundu hverja mínútu er kona myrt af einhverjum sem hún þekkir. Þrátt fyrir að jafnréttisbaráttan sé ekki eintómir sigrar skilja fleiri hvernig hugmyndin um jafnrétti virkar og menningin og viðmiðin sem við notum til þess að meta hegðun fólks og gangverk samfélagsins hafa óneitanlega breyst líka. Við erum eftir allt ákveðnir leiðtogar í jafnrétti á heimsvísu, og getum nýtt það til góðs innlendis sem erlendis. Þessi jafnréttismenning hefur djúp áhrif á stefnu íslenskrar þróunarsamvinnu en utanríkisstefna stjórnvalda leggur höfuðáherslu á jafnrétti kynjanna, m.a. með verðmætum stuðningi við frjáls félagasamtök og stofnanir Sþ sem berjast fyrir jafnrétti kynjanna. Þarna gerum við vel í samanburði við önnur OECD ríki, og höfum gert í fjölda ára, með áþreifanlegum, lífsbjargandi áhrifum. Stjórnvöld geta þó gert mun betur með því að veita 0,7% af vergum þjóðartekjum til þróunarsamvinnu, rétt eins og þau hafa skuldbundið sig til. Fyrir rúmum tveimur árum fékk ég í hendurnar eitt stærsta tækifæri lífs míns og fékk að taka virkan þátt í þróunarsamvinnu. Um mitt ár 2022 sótti ég um starf ungliða hjá UNICEF, Barnahjálp Sameinuðu Þjóðanna í Kenía. Við tók smá bras og stuttu seinna vorum við fjölskyldan komin til Nairóbí, Kenía þar sem ég átti eftir að starfa næstu tvö árin. Ástandið í landinu var slæmt sökum söglegra þurrka sem ógnuðu landi og lífi. Vatnið er lífið fékk ég oft að heyra. Dýrin deyja fyrst og svo ... sem betur fer rigndi á endanum. Vatnið er lífið sagði fólk þá aftur, en það fékk nýja meiningu. Saurgerlar og aðrar bakteríur dafna vel þegar ofsarigning flæðir yfir þéttbyggð hverfi með lélegum innviðum og lítilli sem engri hreinlætisaðstöðu. Í fátækrahverfum (sem sumir íbúar slíkra hverfa kjósa að kalla óformlega byggð) í Kenía og víðar býr fólk sem heimurinn hefur gleymt. Þau vantar tækifæri til betri framtíðar og reyndar vantar þau sárlega klósett, rennandi vatn og sápu og þar lá mín vinna – í forvörnum gegn kóleru og öðrum smitsjúkdómum sem berast með vatni. Fljótt á litið kann það að virka einfalt að gera eitthvað í málinu en gæðum heimsins er misskipt og fyrir vikið eru ennþá börn sem glíma við Kóleru og niðurgang sem geta dregið þau til dauða. Reyndar deyja um 400.000 börn árlega því þau hafa ekki aðgang að hreinu vatni. Stjórnvöld fátækra landa og hjálparsamtök gera sitt besta með takmörkuðu fjármagni. lítinn starfshóp sem hannaði verkefni með börnum og kennurum í tíu skólum og sótti síðan fjármagn. Framkvæmdir og fræðslustörf áttu eftir að stórbæta hreinlætisaðstöðu fyrir hátt í 10.000 manns á litlum bút í Mathare hverfinu í Nairóbíborg. Niðurstöðurnar voru merkilegar en mér er eftirminnilegast snemma í ferlinu þegar ég heimsótti skóla sem hluta af undirbúningsvinnuni. Það þarf að vanda vel til verka í svona vinnu og því nauðsynlegt að vinna náið með þeim sem njóta góðs af. Þá er mikilvægt að rýna í hvernig áhrifin geta verið kynjuð og hvernig verkefni geta haft jákvæð áhrif út fyrir sitt afmarkaða svið. Hvernig getur t.d. vatns- og hreinlætis verkefni nýst í baráttunni gegn kynbundu ofbeldi. Í heimsókninni ætluðum við að rýna í verkefnið með kvenkyns kennara og unglingsstelpum. Í þessum rúmlega 600 barna skóla fundum við hinsvegar ekki eina unglingsstelpu. Kennarinn tjáði okkur það að eldri stelpurnar kæmu lítið í skólann þegar nálgaðist mánaðamót, enda þyrftu þær að vinna. Þarna var ekki um vinnu í bakaríi eða ísbúð að ræða heldur líkamlega og andlega erfið störf, t.d. að bera vatn, sinna heimilisstörfum utan eigin heimilis eða elda og selja mat fjölförnum götuhornum. Óréttlætið er ótrúlegt, og kennarinn sagði okkur næst að þetta væri ekki hættulaus iðja, því þekkt væri að stelpurnar yrðu fyrir kynferðislegu, líkamlegu og andlegu ofbeldi. Rannsóknir styðja þessu fullyðringu. Auk þess missa þessar sömu stelpur af skóla þegar þær eru á blæðingum því þær eiga engar tíðavörur. Verkefnið okkar tók mið af þessum niðurstöðum og valdefldi ungt fólk til þess að vinna gegn þessu. En skólarnir sem glíma við vandamálin eru mun fleiri en tíu og veruleiki og vandamál stúlkna og kvenna í þróunarríkjum verða ekki leyst í einni svipan. Á Íslandi höfum við náð langt hvað varðar jafnrétti kynjanna en eigum þó enn langt í land, ekki síst hvað kynbundið ofbeldi varðar. Við þurfum að gera betur og meira. Gefa í en ekki eftir. Jafnrétti er samvinnuverkefni sem má ekki afvegaleiða. Við getum öll tekið afstöðu gegn kynbundu ofbeldi. Margt smátt gerir eitt stórt og staðbundinn árangur getur rutt veginn fyrir árangur hinum megin á hnettinum. Höfundur er verkefnastjóri hjá Félagi Sameinuðu þjóðanna á Íslandi Greinin er birt í tengslum við alþjóðlegt 16 daga átak gegn kynbundnu ofbeldi.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun