Til að fá listamannalaun þarftu að vera í náðinni Jakob Bjarnar skrifar 3. desember 2024 08:02 Halldór Armand segir listamannalaunin útsett fyrir klíkuskap og það sem verra er: Fyrirkomulagið mun ganga frá bókmenntunum dauðum því rithöfundar verði óhjákvæmilega málpípur ríkjandi viðhorfa: „Manufacturing consent-valdastrúktúr“ eins og Chomsky útlistaði svo vel, sem snýst um að viðhalda völdum og óbreyttu ástandi.“ visir/vilhelm Rithöfundurinn Halldór Armand Ásgeirsson er meðal þeirra sem fengu ekki krónu úthlutað í listamannalaun. Hann segir að ekki þyki fínt að kvarta og hann eigi auðvitað ekkert að vera að ræða þessi mál við Vísi. En gerir það samt. Menningarmálaráðuneytið hefur gefið það út að formleg úthlutun listamannalauna 2025 verði birt á vef menningarráðuneytis og Rannís næstkomandi fimmtudag klukkan átta. Hins vegar hefur þeim sem sóttu um verið sent bréf og nú eru allir samfélagsmiðlar fullir af skilaboðum frá svekktum listamönnum sem fengu ekki. Listamannalaunin hafa ávallt verið umdeild. Fréttir af listamannalaunum hafa verið umdeildar. En það þýðir víst lítið að setja hausinn endalaust í sandinn, víst er að undirliggjandi gremju er varla hægt að afgreiða með því að skjóta sendiboðann. Einn þeirra sem ekki fékk að þessu sinni er Halldór Armand. Bækur hans hafa einnig vakið athygli úti í heimi, til að mynda hafa frönsku stórblöðin Le Monde og Le Figaro lofað verk hans í hástert og kallað hann einn eftirtektarverðasta höfund sinnar kynslóðar. Hann var tregur í taumi við að veita viðtal, sagði að það kæmi aldrei vel út en lét tregur til leiðast. „Það er erfitt fyrir mig að kveinka mér, ég hef fengið einhverja mánuði í listamannalaun í mörg ár. Þeir peningar frá skattgreiðendum hafa hjálpað mér mikið við að skrifa mín verk og ég kannski bara nýti tækifærið núna og þakka fyrir það. Ég hef aldrei tekið því sem sjálfsögðum hlut að fá þessi laun. Hins vegar skil ég vel að það séu skiptar skoðanir á þeim.“ Halldór segir það svo að þessi laun skipti rithöfunda öllu máli, það hvort þeir nái að vinna að verkum sínum eða ekki. En þeir eru alltaf í myrkrinu og vita í raun ekkert af hverju þeir eru í náðinni og af hverju ekki? Halldór hlær að þessari spurningu: „Listaheimurinn lýtur alveg sömu lögmálum og allt annað á Íslandi, Jakob, það veit ég að þú veist vel!“ Þarft listamannalaun til að geta lifað af listinni Mjúmmm. En hvað, vandaðirðu þig ekki nóg við umsóknina? Einar Kárason hefur sett út á það að þetta væri orðin keppni í skrifræði en ekki skáldskap? „Jú jú, ég kann alveg að gera umsóknir. En ef þú vilt fá hreinskilið svar, þá er þetta auðvitað allt saman bara svona „Manufacturing consent-valdastrúktúr“ eins og Chomsky útlistaði svo vel, sem snýst um að viðhalda völdum og óbreyttu ástandi.“ Og þú fellur ekki alveg inn í þá formúlu? „Ég veit það ekki, ég þori ekki að segja til um það. Ég tók ákvörðun um að fara út úr þessu hefðbundna kerfi og gefa sjálfur út. Ég veit ekki hvort það hefur áhrif hér. Kannski. En eins og ég segi: Ég hef fengið einhverja mánuði alveg frá 2013, svo ég er nú ekki meira olnbogabarn en svo. Á sama tíma er fullt af spennandi, ögrandi list sem hefur enga styrki fengið. En þetta virkar þannig að ef þú vilt geta lifað sem listamaður, þá þarftu að fá listamannalaun. Og til að eiga öruggt aðgengi að þeim þarftu helst að fá verðlaun og viðurkenningar. Til að fá verðlaun og viðurkenningar þarftu að vera í náðinni.“ Snýst um að komast í tölu heilagra kúa Og þær færðu varla nema þú talir fyrir viðteknum viðhorfum? „Tjahh, til að vera í náðinni er svo auðvitað best að þekkja fólk og helst gagnrýnendur persónulega. Þetta er svona strúktúr sem viðheldur sjálfum sér. Ég get að minnsta kosti sagt þér það að ég þekki vel þekkta og mjög reynslumikla rithöfunda hér, sem eru miklu bölsýnni á þetta en ég, og líta bara svo á að þetta sé eins og allt annað á Íslandi - klíka að keppa við aðrar klíkur um að eiga öruggt aðgengi að peningum almennings. Halldór Armand er ekki viss um að hann eigi að vera að tala við Vísi um listamannalaunin, en hann gerir það nú samt.vísir/rax En ég segi: Er það ekki bara eðlilegt? Af hverju ætti listheimurinn að vera eitthvað öðruvísi en allt annað hér á landi? En svona endarðu auðvitað með umhverfi þar sem annað hvert listaverk „tekst á við loftslagsvandann“.“ Ég held að það sjónarmið að þetta steypi listinni í eitthvað mót hljóti að teljast gilt? „En svo á maður víst að vera kurteis. Það þykir ekki fínt að kvarta ef maður fær ekki laun, svo ég ætti ekkert að vera að tala við þig.“ Jú, það ættirðu einmitt að vera að gera. „Leikurinn hérna snýst um að komast í tölu heilagra kúa. Þar sem þú getur ekki fengið slæman dóm, sama hvað þú sendir frá þér.“ Þetta versnar áður en þetta lagast aftur Óðaverðbólga í stjörnugjöf virðist komin til að vera, eða hvað segir Halldór um það? „Jaaaá, það er kannski eitthvað til í því. En það er samt skýrt stigveldi í stjörnugjöf hér og leikurinn snýst um að komast í hóp þeirra sem fá aldrei minna en fjórar stjörnur, sama þótt þau myndu skeina sér á síðurnar. Halldór Armand segir fyrirkomulagið ekki gott.vísir/rax Aftur: þetta er Manufacturing consent mekanismi. Þetta er ekki 100 prósent svona, en svona sem þumalputtaregla virkar þetta nokkurn veginn svona.“ En kunnum við einhver ráð með að laga þetta kerfi. Bæta við heildarupphæðina? Setja meiri pening í þetta? „Ég hef ekki ráð við þessu, því miður. En mig grunar að í núverandi mynd sé þetta deyjandi bransi. Bóksala hefur gjörsamlega hrunið síðustu 10-15 árin, áhuginn á þessu minnkar og minnkar, og stundum held ég að þetta þurfi að hrynja til grunna áður en bókmenntir koma með kombakk sem raunverulegt þjófélagsafl.“ En þetta er tímabundið ástand að mati Halldórs. „Já, því þær munu koma aftur, því skal ég lofa þér, og ég ætla að spá því að þegar það gerist verði þær mun óþekkari en þær eru í dag. Höfundar verði aftur „villingar“ eins og mér skilst að þeir hafi verið fyrir einhverjum áratugum síðan. En akkúrat núna er þetta rosalega þægileg og kurteis kokteilboðastemmning í bókmenntunum. Höfundarnir eru styrktir, útgefendurnir eru styrktir og ég held að næsta skref verði síðan að styrkja lesendurna sjálfa. Fólk fái borgað frá ríkinu fyrir að lesa Njálu. Þá væri það fullkomnað!“ Listamannalaun Bókmenntir Bókaútgáfa Kjaramál Menning Mest lesið Svona verður dagskráin á Menningarnótt Lífið Bjargaði lífi systur sinnar ellefu ára gömul Lífið Níu ástæður fyrir því að stunda morgunkynlíf Lífið Serena Williams opnar sig um notkun þyngdarstjórnunarlyfja Lífið Woody Allen aðalnúmerið hjá Rússum Bíó og sjónvarp Fréttatía vikunnar: Svíþjóð, sektir og vextir Lífið Stjörnum prýdd dagskrá Bylgjunnar í Hljómskálagarðinum Lífið samstarf Ný viðbygging við Þjóðleikhúsið „langþráður draumur“ Menning Mamman grét, eiginmaðurinn fraus en Veru var létt Lífið Hlynur Pálmason með þrennu í San Sebastian Bíó og sjónvarp Fleiri fréttir Miklar tilfinningar og mikil stemning í Reykjavíkurmaraþoninu Serena Williams opnar sig um notkun þyngdarstjórnunarlyfja Fréttatía vikunnar: Svíþjóð, sektir og vextir Bjargaði lífi systur sinnar ellefu ára gömul Níu ástæður fyrir því að stunda morgunkynlíf Bragðgóðar kalkúnabollur í kókos og límónusósu Hörður Björgvin kom Móeiði á óvart HAF-hjónin breyta vídjóleigu í bakarí Ari og Helga Lilja flytja á milli glæsihúsa í Garðabæ Mamman grét, eiginmaðurinn fraus en Veru var létt Innlit í nýtt svefnhólfahótel við Hverfisgötu Millie Bobby Brown og Bongiovi hafa ættleitt stúlku Fullkomið og fór langt fram úr væntingum Þungarokkstjarna lést í mótorhjólaslysi Lil Nas X handtekinn og vistaður á sjúkrahúsi Fjögurra daga Njáluhátíð sett á Hvolsvelli í kvöld Tvö maraþon eftir af sex: Úr þoku í sól, misörlátir ferðamenn og hálendið kvatt „Sjúllaður“ sítrónu og jarðaberja næturgrautur Draumadís Þórhildar og Hjalta komin í heiminn Svona verður dagskráin á Menningarnótt Breskur auðkýfingur brjálaður og norsku kafararnir of dýrir Nafn sonarins innblásið af Frakklandi Súrrealískt þegar Jay Leno vinkaði fjölskyldunni á Facetime Borgarstjóri fagnaði brúðkaupsafmæli með strætóferð og indverskum mat Svarar samskiptastjóra Trump sem kallaði hann lúser Þetta borðar Lína Birgitta alla morgna „Indælasti dómari í heimi“ er látinn Seiðandi víbrur sem virka í bólinu Þegar Jónas var jarðsettur hundrað árum eftir andlátið Ein frægasta bakrödd landsins gifti sig Sjá meira
Menningarmálaráðuneytið hefur gefið það út að formleg úthlutun listamannalauna 2025 verði birt á vef menningarráðuneytis og Rannís næstkomandi fimmtudag klukkan átta. Hins vegar hefur þeim sem sóttu um verið sent bréf og nú eru allir samfélagsmiðlar fullir af skilaboðum frá svekktum listamönnum sem fengu ekki. Listamannalaunin hafa ávallt verið umdeild. Fréttir af listamannalaunum hafa verið umdeildar. En það þýðir víst lítið að setja hausinn endalaust í sandinn, víst er að undirliggjandi gremju er varla hægt að afgreiða með því að skjóta sendiboðann. Einn þeirra sem ekki fékk að þessu sinni er Halldór Armand. Bækur hans hafa einnig vakið athygli úti í heimi, til að mynda hafa frönsku stórblöðin Le Monde og Le Figaro lofað verk hans í hástert og kallað hann einn eftirtektarverðasta höfund sinnar kynslóðar. Hann var tregur í taumi við að veita viðtal, sagði að það kæmi aldrei vel út en lét tregur til leiðast. „Það er erfitt fyrir mig að kveinka mér, ég hef fengið einhverja mánuði í listamannalaun í mörg ár. Þeir peningar frá skattgreiðendum hafa hjálpað mér mikið við að skrifa mín verk og ég kannski bara nýti tækifærið núna og þakka fyrir það. Ég hef aldrei tekið því sem sjálfsögðum hlut að fá þessi laun. Hins vegar skil ég vel að það séu skiptar skoðanir á þeim.“ Halldór segir það svo að þessi laun skipti rithöfunda öllu máli, það hvort þeir nái að vinna að verkum sínum eða ekki. En þeir eru alltaf í myrkrinu og vita í raun ekkert af hverju þeir eru í náðinni og af hverju ekki? Halldór hlær að þessari spurningu: „Listaheimurinn lýtur alveg sömu lögmálum og allt annað á Íslandi, Jakob, það veit ég að þú veist vel!“ Þarft listamannalaun til að geta lifað af listinni Mjúmmm. En hvað, vandaðirðu þig ekki nóg við umsóknina? Einar Kárason hefur sett út á það að þetta væri orðin keppni í skrifræði en ekki skáldskap? „Jú jú, ég kann alveg að gera umsóknir. En ef þú vilt fá hreinskilið svar, þá er þetta auðvitað allt saman bara svona „Manufacturing consent-valdastrúktúr“ eins og Chomsky útlistaði svo vel, sem snýst um að viðhalda völdum og óbreyttu ástandi.“ Og þú fellur ekki alveg inn í þá formúlu? „Ég veit það ekki, ég þori ekki að segja til um það. Ég tók ákvörðun um að fara út úr þessu hefðbundna kerfi og gefa sjálfur út. Ég veit ekki hvort það hefur áhrif hér. Kannski. En eins og ég segi: Ég hef fengið einhverja mánuði alveg frá 2013, svo ég er nú ekki meira olnbogabarn en svo. Á sama tíma er fullt af spennandi, ögrandi list sem hefur enga styrki fengið. En þetta virkar þannig að ef þú vilt geta lifað sem listamaður, þá þarftu að fá listamannalaun. Og til að eiga öruggt aðgengi að þeim þarftu helst að fá verðlaun og viðurkenningar. Til að fá verðlaun og viðurkenningar þarftu að vera í náðinni.“ Snýst um að komast í tölu heilagra kúa Og þær færðu varla nema þú talir fyrir viðteknum viðhorfum? „Tjahh, til að vera í náðinni er svo auðvitað best að þekkja fólk og helst gagnrýnendur persónulega. Þetta er svona strúktúr sem viðheldur sjálfum sér. Ég get að minnsta kosti sagt þér það að ég þekki vel þekkta og mjög reynslumikla rithöfunda hér, sem eru miklu bölsýnni á þetta en ég, og líta bara svo á að þetta sé eins og allt annað á Íslandi - klíka að keppa við aðrar klíkur um að eiga öruggt aðgengi að peningum almennings. Halldór Armand er ekki viss um að hann eigi að vera að tala við Vísi um listamannalaunin, en hann gerir það nú samt.vísir/rax En ég segi: Er það ekki bara eðlilegt? Af hverju ætti listheimurinn að vera eitthvað öðruvísi en allt annað hér á landi? En svona endarðu auðvitað með umhverfi þar sem annað hvert listaverk „tekst á við loftslagsvandann“.“ Ég held að það sjónarmið að þetta steypi listinni í eitthvað mót hljóti að teljast gilt? „En svo á maður víst að vera kurteis. Það þykir ekki fínt að kvarta ef maður fær ekki laun, svo ég ætti ekkert að vera að tala við þig.“ Jú, það ættirðu einmitt að vera að gera. „Leikurinn hérna snýst um að komast í tölu heilagra kúa. Þar sem þú getur ekki fengið slæman dóm, sama hvað þú sendir frá þér.“ Þetta versnar áður en þetta lagast aftur Óðaverðbólga í stjörnugjöf virðist komin til að vera, eða hvað segir Halldór um það? „Jaaaá, það er kannski eitthvað til í því. En það er samt skýrt stigveldi í stjörnugjöf hér og leikurinn snýst um að komast í hóp þeirra sem fá aldrei minna en fjórar stjörnur, sama þótt þau myndu skeina sér á síðurnar. Halldór Armand segir fyrirkomulagið ekki gott.vísir/rax Aftur: þetta er Manufacturing consent mekanismi. Þetta er ekki 100 prósent svona, en svona sem þumalputtaregla virkar þetta nokkurn veginn svona.“ En kunnum við einhver ráð með að laga þetta kerfi. Bæta við heildarupphæðina? Setja meiri pening í þetta? „Ég hef ekki ráð við þessu, því miður. En mig grunar að í núverandi mynd sé þetta deyjandi bransi. Bóksala hefur gjörsamlega hrunið síðustu 10-15 árin, áhuginn á þessu minnkar og minnkar, og stundum held ég að þetta þurfi að hrynja til grunna áður en bókmenntir koma með kombakk sem raunverulegt þjófélagsafl.“ En þetta er tímabundið ástand að mati Halldórs. „Já, því þær munu koma aftur, því skal ég lofa þér, og ég ætla að spá því að þegar það gerist verði þær mun óþekkari en þær eru í dag. Höfundar verði aftur „villingar“ eins og mér skilst að þeir hafi verið fyrir einhverjum áratugum síðan. En akkúrat núna er þetta rosalega þægileg og kurteis kokteilboðastemmning í bókmenntunum. Höfundarnir eru styrktir, útgefendurnir eru styrktir og ég held að næsta skref verði síðan að styrkja lesendurna sjálfa. Fólk fái borgað frá ríkinu fyrir að lesa Njálu. Þá væri það fullkomnað!“
Listamannalaun Bókmenntir Bókaútgáfa Kjaramál Menning Mest lesið Svona verður dagskráin á Menningarnótt Lífið Bjargaði lífi systur sinnar ellefu ára gömul Lífið Níu ástæður fyrir því að stunda morgunkynlíf Lífið Serena Williams opnar sig um notkun þyngdarstjórnunarlyfja Lífið Woody Allen aðalnúmerið hjá Rússum Bíó og sjónvarp Fréttatía vikunnar: Svíþjóð, sektir og vextir Lífið Stjörnum prýdd dagskrá Bylgjunnar í Hljómskálagarðinum Lífið samstarf Ný viðbygging við Þjóðleikhúsið „langþráður draumur“ Menning Mamman grét, eiginmaðurinn fraus en Veru var létt Lífið Hlynur Pálmason með þrennu í San Sebastian Bíó og sjónvarp Fleiri fréttir Miklar tilfinningar og mikil stemning í Reykjavíkurmaraþoninu Serena Williams opnar sig um notkun þyngdarstjórnunarlyfja Fréttatía vikunnar: Svíþjóð, sektir og vextir Bjargaði lífi systur sinnar ellefu ára gömul Níu ástæður fyrir því að stunda morgunkynlíf Bragðgóðar kalkúnabollur í kókos og límónusósu Hörður Björgvin kom Móeiði á óvart HAF-hjónin breyta vídjóleigu í bakarí Ari og Helga Lilja flytja á milli glæsihúsa í Garðabæ Mamman grét, eiginmaðurinn fraus en Veru var létt Innlit í nýtt svefnhólfahótel við Hverfisgötu Millie Bobby Brown og Bongiovi hafa ættleitt stúlku Fullkomið og fór langt fram úr væntingum Þungarokkstjarna lést í mótorhjólaslysi Lil Nas X handtekinn og vistaður á sjúkrahúsi Fjögurra daga Njáluhátíð sett á Hvolsvelli í kvöld Tvö maraþon eftir af sex: Úr þoku í sól, misörlátir ferðamenn og hálendið kvatt „Sjúllaður“ sítrónu og jarðaberja næturgrautur Draumadís Þórhildar og Hjalta komin í heiminn Svona verður dagskráin á Menningarnótt Breskur auðkýfingur brjálaður og norsku kafararnir of dýrir Nafn sonarins innblásið af Frakklandi Súrrealískt þegar Jay Leno vinkaði fjölskyldunni á Facetime Borgarstjóri fagnaði brúðkaupsafmæli með strætóferð og indverskum mat Svarar samskiptastjóra Trump sem kallaði hann lúser Þetta borðar Lína Birgitta alla morgna „Indælasti dómari í heimi“ er látinn Seiðandi víbrur sem virka í bólinu Þegar Jónas var jarðsettur hundrað árum eftir andlátið Ein frægasta bakrödd landsins gifti sig Sjá meira