Misskilningur að einræðisríki séu skilvirkari en lýðræðisríki Kjartan Kjartansson skrifar 29. október 2024 10:50 Valur Gunnarsson, sagnfræðingur, segir lýðræðið versta stjórnarformið en aðeins ef öll önnur eru skilin undan. Stöð 2/Arnar Einræðisríki eru ekki skilvirkari en lýðræðisríki þrátt fyrir að óþol gagnvart lýðræðinu hafi gripið um sig sums staðar, að sögn sagnfræðings. Tjáningarfrelsi sem íbúar lýðræðisríkja njóta valdi því að meiri gagnrýni heyrist á þau en einræðisríki. Spurningunni um hvort lýðræðið sé í hættu verður velt upp á fundi Sagnfræðingafélags Íslands annað kvöld. Valur Gunnarsson, sagnfræðingur, sagði að nú horfðu menn upp á ofboðslegt óþol gagnvart lýðræðinu og að fólk talaði fjálglega um að það væri alveg vonlaust í viðtali í Bítinu á Bylgjunni í morgun. Nýleg skoðanakönnun í Frakklandi leiddi í ljós að meirihluti teldi lýðræðið ekki virka og að fjórðungur teldi það ekki besta stjórnarformið sem væri í boði. Meira en helmingur taldi að það þyrfti „sterkt vald“ til þess að halda uppi lögum og reglum. Í Bandaríkjunum hefur kosningabarátta Donalds Trump haft vaxandi fasíska undirtóna. Fyrrverandi starfsmannastjóri Trump í Hvíta húsinu kom fram opinberlega í þessum mánuði og sagði fyrrverandi forsetann hafa ítrekað lýst yfir aðdáun á Adolf Hitler. Trump hefur ítrekað notað orðfæri í anda Hitlers eins og að tala um andstæðinga sína sem „óvini að innan“ og lýsa innflytjendum sem „meindýrum“ sem „eitri blóð“ Bandaríkjanna. Ásakanir um kosningasvik hafa einnig sett skugga sinn á nýlegar kosningar í Georgíu annars vegar og Moldóvu hins vegar. Versta stjórnarformið fyrir utan öll hin Valur sagði lýðræðið versta hugsanlega stjórnarformið...fyrir utan öll hin því þau væru öll verri. Lýðræðið væri alltaf svolítið óreiðukennt og eðli málsins samkvæmt væri enginn fyllilega ánægður því það kallaði á málamiðlanir og deilur. Þá væri umræðan um lýðræðisríkin annars vegar og einræðisríki hins vegar skekkt af því frelsi sem íbúar lýðræðisríkja njóta til gagnrýni og tjáningar á meðan íbúar einræðisríkja þegðu af ótta við valdhafa. „Lýðræðisríki eru mjög dugleg að gagnrýna sjálf sig og fólk sem býr í lýðræðisríkjum er mjög duglegt að gagnrýna lýðræðisríkin sjálf og þess vegna fær maður stundum þá ímynd að þau séu verri,“ sagði sagnfræðingurinn. Engin ástæða til að rómantísera einræði Þá sagði Valur misskilnings gæta um að einræðisríki væru skilvirkari en lýðræðisríki. „Það sé einhver toppur sem stjórni öllu, það er kannski ekki mikið málfrelsi en allt virkar. En þau er ekki þannig,“ sagði hann. Almenningur í einræðisríkjum væri þannig ekki aðeins kúgaður heldur væri allt annað að líka í slíkum ríkjum. Í einræðisríkjum yrði ennfremur alltaf til spillt smákóngaveldi undir einræðisherranum sem trónaði á toppnum. „Þannig að það er engin ástæða til þess að rómantísera það að hlutirnir virki eitthvað betur þar því þeir gera það ekki. Við sjáum þetta líka alltaf þar sem einræðisstjórnir eru lengi að það verður alger stöðnun, það verður engin framþróun í tækni og vísindum. Það eru bara lýðræðisríki sem eru fær um mikla tækniþróun einmitt af því að það er alltaf verið að þróa sig áfram.“ Donald Trump á kosningafundi með stuðningsmönnum í New York sem vakti umtal, sérstaklega niðrandi ummæli um Púertó Ríkó.Vísir/EPA Hætta á að öll völd færist á hönd forsetans Spurður að því hvort að lýðræðið væri í raunverulegri hættu á vesturlöndum sagði Valur það koma í ljós í næstu og vísaði til bandarísku forsetakosninganna. Helstu hættuna sagði hann felast í því að trúverðugleiki lýðræðisins væri dreginn í efa ef Trump neitar aftur að viðurkenna ósigur. Það gæti leitt til þess að almenningur missti trúna á úrslitum lýðræðislegra kosninga. Færi svo að Trump ynni, sem skoðanakannanir benda til að sé sterkur möguleiki, sagðist Valur telja að í besta falli yrði forsetatíð hans svipuð fyrra kjörtímabilinu. Sjálfur efaðist hann þó um það þar sem Trump hefði þegar komið sínum mönnum að við valdamikinn hæstarétt landsins. Þá væri nánustu bandamenn Trump nú með meira plan um hvernig þeir ætluðu sér að auka völd forsetans. Einn helsti kostur bandaríska stjórnkerfisins sagði Valur dreifingu valds þar sem ekkert eitt embætti væri alrátt. „Ég held að ein mesta hættan sé að þetta kerfi verði tekið úr umferð og það verði þá sennilega forsetaembættið sem fái alger völd,“ sagði Valur. Mannréttindi Forsetakosningar í Bandaríkjunum 2024 Bítið Tjáningarfrelsi Mest lesið Stefnir Hödd vegna ásökunar um nauðgun Innlent Stytta þurfi sumarfrí barna um að lágmarki tvær vikur Innlent Setti byssukúlu í póstkassa: „Næsta kemur ekki í umslagi“ Innlent Lögreglan vill ná tali af þremur mönnum Innlent Leysti út lögmannsréttindin: Fer í sjálfstæðan rekstur en heldur eftirlaununum Innlent Vinstribeygja inn á Bústaðaveg gæti heyrt sögunni til Innlent Sá blóðugan mann hlaupa út og árásarmanninn á eftir honum Innlent Hafði ritað „Breivik“ og „Drepið Trump“ á skotvopnin Erlent Játning á borðinu í umfangsmestu þjófnuðum seinni tíma Innlent Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Friður enn fjarlægur og Trump missir móðinn Erlent Fleiri fréttir Ísjaki stærri en Hallgrímskirkja blasti við Eldur kviknaði út frá glerkúlu í gluggakistu Setti byssukúlu í póstkassa: „Næsta kemur ekki í umslagi“ Hljóðfæraleikarar skrifa undir nýjan kjarasamning Stefnir Hödd vegna ásökunar um nauðgun Rektor rýfur þögnina eftir mótmælin á Þjóðminjasafninu Lögreglan vill ná tali af þremur mönnum Ragna og Rögnvaldur ráðin aðstoðarrektorar Gefur ekkert upp um breytta forgangsröðun jarðgangna Vinstribeygja inn á Bústaðaveg gæti heyrt sögunni til „Augljóst að bæst hefur við íbúa“ Mögulega þúsundir glæpamanna nýtt þjónustuna: „Ísland er misnotað í svona málum“ Alþjóðlegt peningaþvætti á Íslandi, hitakosningar og í beinni frá EM Stytta þurfi sumarfrí barna um að lágmarki tvær vikur Sá blóðugan mann hlaupa út og árásarmanninn á eftir honum Boðar fyrstu samgönguáætlunina í fimm ár á haustþingi Bein útsending: Innviðaþing 2025 - Sterkir innviðir – sterkt samfélag Leysti út lögmannsréttindin: Fer í sjálfstæðan rekstur en heldur eftirlaununum Komu göngumanni til bjargar við Lakagíga Þvættuðu milljarða af illa fenginni rafmynt á Íslandi Játning á borðinu í umfangsmestu þjófnuðum seinni tíma Innbrot og menn til ama á útivistarsvæði Sé hægt að gera byltingu í íslensku heilbrigðiskerfi Skólamál í Kópavogi: Bókun eftir bókun á fundi bæjarstjórnar Hafna „órökstuddum fullyrðingum“ Sigurðar Inga Þyrlan kölluð út vegna slasaðs manns í Gemludal Menningarráðherra skipaði son heilbrigðisráðherra í formannsstörf Vara við svikapóstum í þeirra nafni Bylting framundan en Landspítalinn þurfi að hlaupa hraðar Faðir plokksins kenndi ráðherra að plokka Sjá meira
Spurningunni um hvort lýðræðið sé í hættu verður velt upp á fundi Sagnfræðingafélags Íslands annað kvöld. Valur Gunnarsson, sagnfræðingur, sagði að nú horfðu menn upp á ofboðslegt óþol gagnvart lýðræðinu og að fólk talaði fjálglega um að það væri alveg vonlaust í viðtali í Bítinu á Bylgjunni í morgun. Nýleg skoðanakönnun í Frakklandi leiddi í ljós að meirihluti teldi lýðræðið ekki virka og að fjórðungur teldi það ekki besta stjórnarformið sem væri í boði. Meira en helmingur taldi að það þyrfti „sterkt vald“ til þess að halda uppi lögum og reglum. Í Bandaríkjunum hefur kosningabarátta Donalds Trump haft vaxandi fasíska undirtóna. Fyrrverandi starfsmannastjóri Trump í Hvíta húsinu kom fram opinberlega í þessum mánuði og sagði fyrrverandi forsetann hafa ítrekað lýst yfir aðdáun á Adolf Hitler. Trump hefur ítrekað notað orðfæri í anda Hitlers eins og að tala um andstæðinga sína sem „óvini að innan“ og lýsa innflytjendum sem „meindýrum“ sem „eitri blóð“ Bandaríkjanna. Ásakanir um kosningasvik hafa einnig sett skugga sinn á nýlegar kosningar í Georgíu annars vegar og Moldóvu hins vegar. Versta stjórnarformið fyrir utan öll hin Valur sagði lýðræðið versta hugsanlega stjórnarformið...fyrir utan öll hin því þau væru öll verri. Lýðræðið væri alltaf svolítið óreiðukennt og eðli málsins samkvæmt væri enginn fyllilega ánægður því það kallaði á málamiðlanir og deilur. Þá væri umræðan um lýðræðisríkin annars vegar og einræðisríki hins vegar skekkt af því frelsi sem íbúar lýðræðisríkja njóta til gagnrýni og tjáningar á meðan íbúar einræðisríkja þegðu af ótta við valdhafa. „Lýðræðisríki eru mjög dugleg að gagnrýna sjálf sig og fólk sem býr í lýðræðisríkjum er mjög duglegt að gagnrýna lýðræðisríkin sjálf og þess vegna fær maður stundum þá ímynd að þau séu verri,“ sagði sagnfræðingurinn. Engin ástæða til að rómantísera einræði Þá sagði Valur misskilnings gæta um að einræðisríki væru skilvirkari en lýðræðisríki. „Það sé einhver toppur sem stjórni öllu, það er kannski ekki mikið málfrelsi en allt virkar. En þau er ekki þannig,“ sagði hann. Almenningur í einræðisríkjum væri þannig ekki aðeins kúgaður heldur væri allt annað að líka í slíkum ríkjum. Í einræðisríkjum yrði ennfremur alltaf til spillt smákóngaveldi undir einræðisherranum sem trónaði á toppnum. „Þannig að það er engin ástæða til þess að rómantísera það að hlutirnir virki eitthvað betur þar því þeir gera það ekki. Við sjáum þetta líka alltaf þar sem einræðisstjórnir eru lengi að það verður alger stöðnun, það verður engin framþróun í tækni og vísindum. Það eru bara lýðræðisríki sem eru fær um mikla tækniþróun einmitt af því að það er alltaf verið að þróa sig áfram.“ Donald Trump á kosningafundi með stuðningsmönnum í New York sem vakti umtal, sérstaklega niðrandi ummæli um Púertó Ríkó.Vísir/EPA Hætta á að öll völd færist á hönd forsetans Spurður að því hvort að lýðræðið væri í raunverulegri hættu á vesturlöndum sagði Valur það koma í ljós í næstu og vísaði til bandarísku forsetakosninganna. Helstu hættuna sagði hann felast í því að trúverðugleiki lýðræðisins væri dreginn í efa ef Trump neitar aftur að viðurkenna ósigur. Það gæti leitt til þess að almenningur missti trúna á úrslitum lýðræðislegra kosninga. Færi svo að Trump ynni, sem skoðanakannanir benda til að sé sterkur möguleiki, sagðist Valur telja að í besta falli yrði forsetatíð hans svipuð fyrra kjörtímabilinu. Sjálfur efaðist hann þó um það þar sem Trump hefði þegar komið sínum mönnum að við valdamikinn hæstarétt landsins. Þá væri nánustu bandamenn Trump nú með meira plan um hvernig þeir ætluðu sér að auka völd forsetans. Einn helsti kostur bandaríska stjórnkerfisins sagði Valur dreifingu valds þar sem ekkert eitt embætti væri alrátt. „Ég held að ein mesta hættan sé að þetta kerfi verði tekið úr umferð og það verði þá sennilega forsetaembættið sem fái alger völd,“ sagði Valur.
Mannréttindi Forsetakosningar í Bandaríkjunum 2024 Bítið Tjáningarfrelsi Mest lesið Stefnir Hödd vegna ásökunar um nauðgun Innlent Stytta þurfi sumarfrí barna um að lágmarki tvær vikur Innlent Setti byssukúlu í póstkassa: „Næsta kemur ekki í umslagi“ Innlent Lögreglan vill ná tali af þremur mönnum Innlent Leysti út lögmannsréttindin: Fer í sjálfstæðan rekstur en heldur eftirlaununum Innlent Vinstribeygja inn á Bústaðaveg gæti heyrt sögunni til Innlent Sá blóðugan mann hlaupa út og árásarmanninn á eftir honum Innlent Hafði ritað „Breivik“ og „Drepið Trump“ á skotvopnin Erlent Játning á borðinu í umfangsmestu þjófnuðum seinni tíma Innlent Rýnt í stöðuna í Úkraínu: Friður enn fjarlægur og Trump missir móðinn Erlent Fleiri fréttir Ísjaki stærri en Hallgrímskirkja blasti við Eldur kviknaði út frá glerkúlu í gluggakistu Setti byssukúlu í póstkassa: „Næsta kemur ekki í umslagi“ Hljóðfæraleikarar skrifa undir nýjan kjarasamning Stefnir Hödd vegna ásökunar um nauðgun Rektor rýfur þögnina eftir mótmælin á Þjóðminjasafninu Lögreglan vill ná tali af þremur mönnum Ragna og Rögnvaldur ráðin aðstoðarrektorar Gefur ekkert upp um breytta forgangsröðun jarðgangna Vinstribeygja inn á Bústaðaveg gæti heyrt sögunni til „Augljóst að bæst hefur við íbúa“ Mögulega þúsundir glæpamanna nýtt þjónustuna: „Ísland er misnotað í svona málum“ Alþjóðlegt peningaþvætti á Íslandi, hitakosningar og í beinni frá EM Stytta þurfi sumarfrí barna um að lágmarki tvær vikur Sá blóðugan mann hlaupa út og árásarmanninn á eftir honum Boðar fyrstu samgönguáætlunina í fimm ár á haustþingi Bein útsending: Innviðaþing 2025 - Sterkir innviðir – sterkt samfélag Leysti út lögmannsréttindin: Fer í sjálfstæðan rekstur en heldur eftirlaununum Komu göngumanni til bjargar við Lakagíga Þvættuðu milljarða af illa fenginni rafmynt á Íslandi Játning á borðinu í umfangsmestu þjófnuðum seinni tíma Innbrot og menn til ama á útivistarsvæði Sé hægt að gera byltingu í íslensku heilbrigðiskerfi Skólamál í Kópavogi: Bókun eftir bókun á fundi bæjarstjórnar Hafna „órökstuddum fullyrðingum“ Sigurðar Inga Þyrlan kölluð út vegna slasaðs manns í Gemludal Menningarráðherra skipaði son heilbrigðisráðherra í formannsstörf Vara við svikapóstum í þeirra nafni Bylting framundan en Landspítalinn þurfi að hlaupa hraðar Faðir plokksins kenndi ráðherra að plokka Sjá meira