Segir Sigurjón Kjartansson ekki ofbjóða sér Jakob Bjarnar skrifar 2. september 2024 16:36 Eiríkur Örn tekur upp hanskann fyrir Sigurjón Kjartansson og persónulega trúbadorinn hans. Hann segir grín ekki einhliða fyrirbæri. vísir/vilhelm Eiríkur Örn Norðdahl rithöfundur fettir fingur út í það sem honum þykir einfeldningsleg nálgun á gríni. Hann segist hafa rekið augu í að enn og aftur sé hún hafin umræðan um hvort gera megi grín að hræðilegum hlutum. Eiríkur er augljóslega að vísa til greinar Guðnýjar S. Bjarnadóttur stjórnarformanns Hagsmunasamtaka brotaþola sem segir grín að nauðgunum í öllu falli ýta undir kynbundið ofbeldi. Og hún tekur til dæmi af gríni sem Patrik Atlason, Spaugstofan, Fóstbræður og Tvíhöfði hafa haft í frammi. Eiríkur segir hér ekki um einfalda umræðu að ræða, það skipti ekki bara máli hvernig grínið sé heldur líka hver flytur það. Hann segist reka minni til þess að hafa lesið fyrir löngu ritgerð um helförina þar sem fram kom að fórnarlömbin í útrýmingarbúðunum hafi sagt sömu brandara og kvalararnir. En þá hafi grínið augljóslega fengið aðra merkingu, annan tilgang. „En mér finnst í öllu falli fráleitt að ræða þetta út frá þeim forsendum að maður geti bara bent og sagt „hann gerði grín að nauðgun“ og sagt að það sé þess vegna siðferðislega rangt – allt grín um harm sé rangt – einmitt vegna þess að grín er líka listform, grín er líka tilraun til þess að setja hlutina í listrænt og siðferðislegt samhengi, sem er kraftmesta aðferð sem við eigum til þess að skilja okkur sjálf, skilja aðra og skilja þjóðfélagið í kringum okkur. Og við þurfum að skilja harm, ofbeldi, hrottaskap, tráma,“ segir Eiríkur í pistli sem hann birtir á vefsvæði sínu Fjallabaksleiðinni. Allt fer þetta eftir samhenginu Eiríkur segir að þetta þýði ekki að grín geti ekki verið ósmekklegt eins og önnur list. Og hann spyr sig líka, ef menn taka þá stefnu að fordæma fortakslaust grín um hræðilega hluti, hvers vegna eða hvort megi þá gera „drama“ eða „hrylling“ um hræðilega hluti, því hryllingur sé oft fyrst og fremst afþreying og alls ekki ástæða til að ætlaað það veki göfugar tilfinningar. „Það fer bara eftir verkinu. Mér þykir oft hræðilega smekklaust þegar fólk t.d. treður inn nauðgun í dramatískt verk í þeim einum tilgangi að búa til ofsafengna samúð – að kreista út tár lesandans. Ég man ekki hver það var sem sagði það en það var áreiðanlega einhver rithöfundur í einhverjum þætti á BBC Books sem sagði að versta synd sem rithöfundur gæti framið væri að biðja lesandann um að gráta án þess að vinna fyrir því fyrst.“ Að sögn Eiríks eru nauðganir og þess lags hrottaskapur, sérstaklega gegn minnimáttar, ódýrustu leiðina til að heimta slík tár. „Sem þýðir ekki að hrottaskapur eigi ekki heima í drama eða hryllingi – það fer bara eftir meðferðinni í verkinu.“ Smekklaus dyggðaskreyting Eiríkur segir að endingu það persónubundið hvað ofbjóði fólki. „Ég þoli t.d. ágætlega Persónulega trúbadorinn – eða þannig, ég þjáist yfir honum, hann er hræðilegur, persónulegi trúbadúrinn ofbýður mér, en grínið um persónulega trúbadúrinn gerir það ekki, Fóstbræður gera það ekki, Sigurjón Kjartansson gerir það ekki.“ Það sem Eiríki ofbjóði hins vegar séu áhrifavaldar sem ekki standast freistinguna að gera sjálfa sig og sína samúð að miðpunkti almenningsathyglinnar í einum og öllum harmleikjum. „Mér finnst það smekklaust. En slíkt virðist vera öðrum meira að skapi og ég get alveg unnt þeim þess. Ég er hins vegar ekki viss um að það standist „tímans tönn“.“ Grín og gaman Kynferðisofbeldi Heimilisofbeldi Mest lesið Hús varð fyrir tjóni vegna eldingar Innlent Írar undirbúa sig fyrir mesta óveður í manna minnum Erlent Lögbann sett á tilskipun Trumps Erlent „Við erum algjörlega komin á endastöð“ Innlent Mikið reiðarslag fyrir réttindi bandarískra borgara Erlent Viss um sigurinn en óviss um að komast inn á landsfundinn Innlent „Enn einn áfellisdómurinn yfir stjórnsýslu borgarinnar“ Innlent Sindri grunaður um fjárdrátt Innlent Að minnsta kosti þrettán milljónir og „einbeittur brotavilji“ Innlent Sakleysi dætranna hafi gufað upp Innlent Fleiri fréttir Hús varð fyrir tjóni vegna eldingar Viss um sigurinn en óviss um að komast inn á landsfundinn „Við erum algjörlega komin á endastöð“ „Enn einn áfellisdómurinn yfir stjórnsýslu borgarinnar“ Staðfestir niðurfellingu rannsóknar á blaðamönnunum Áfellisdómur á stjórnsýslu borgarinnar og meintur fjárdráttur Að minnsta kosti þrettán milljónir og „einbeittur brotavilji“ Fleiri skora á Guðrúnu Þau munu vinna úr hagræðingartillögunum Skilorðsbundið fangelsi fyrir að áreita dreng í sturtuklefa Borgarstjóri vill ekki mikinn fjölda hælisleitenda í JL húsið Frestur til að skila inn tillögum rennur út í dag Fíkniefni í bala og milljónir í skúffu Spyr hvort foreldrarnir muni geta horft í augun á kennurum barnanna Vél frá Dubai lenti í Keflavík með veikan farþega Dæmdur fyrir höfuðhögg sem leiddi til dauða Ítreka að næringarráðleggingar fela ekki í sér boð og bönn Sjálfstæðisfélög skora á Guðrúnu Tóku börnin inn óháð mönnun og fara frekar í fáliðun Ætla að kæra Sindra Þór fyrir áralangan fjárdrátt „Lausa skrúfan“ seld á Akureyri Þórdís Kolbrún gefur ekki kost á sér Foreldrar stefna Kennarasambandinu vegna verkfallsaðgerða „Draumahúsið“ sem hefði getað sparað stórfé Sindri grunaður um fjárdrátt Hælisleitendur fá ekki inni í JL eftir allt saman Ærandi þögn og klukkan tifar Halla vill leiða VR áfram Strætó fær sérakrein á Kringlumýrarbraut Leyfið heyrir sögunni til Sjá meira
Eiríkur er augljóslega að vísa til greinar Guðnýjar S. Bjarnadóttur stjórnarformanns Hagsmunasamtaka brotaþola sem segir grín að nauðgunum í öllu falli ýta undir kynbundið ofbeldi. Og hún tekur til dæmi af gríni sem Patrik Atlason, Spaugstofan, Fóstbræður og Tvíhöfði hafa haft í frammi. Eiríkur segir hér ekki um einfalda umræðu að ræða, það skipti ekki bara máli hvernig grínið sé heldur líka hver flytur það. Hann segist reka minni til þess að hafa lesið fyrir löngu ritgerð um helförina þar sem fram kom að fórnarlömbin í útrýmingarbúðunum hafi sagt sömu brandara og kvalararnir. En þá hafi grínið augljóslega fengið aðra merkingu, annan tilgang. „En mér finnst í öllu falli fráleitt að ræða þetta út frá þeim forsendum að maður geti bara bent og sagt „hann gerði grín að nauðgun“ og sagt að það sé þess vegna siðferðislega rangt – allt grín um harm sé rangt – einmitt vegna þess að grín er líka listform, grín er líka tilraun til þess að setja hlutina í listrænt og siðferðislegt samhengi, sem er kraftmesta aðferð sem við eigum til þess að skilja okkur sjálf, skilja aðra og skilja þjóðfélagið í kringum okkur. Og við þurfum að skilja harm, ofbeldi, hrottaskap, tráma,“ segir Eiríkur í pistli sem hann birtir á vefsvæði sínu Fjallabaksleiðinni. Allt fer þetta eftir samhenginu Eiríkur segir að þetta þýði ekki að grín geti ekki verið ósmekklegt eins og önnur list. Og hann spyr sig líka, ef menn taka þá stefnu að fordæma fortakslaust grín um hræðilega hluti, hvers vegna eða hvort megi þá gera „drama“ eða „hrylling“ um hræðilega hluti, því hryllingur sé oft fyrst og fremst afþreying og alls ekki ástæða til að ætlaað það veki göfugar tilfinningar. „Það fer bara eftir verkinu. Mér þykir oft hræðilega smekklaust þegar fólk t.d. treður inn nauðgun í dramatískt verk í þeim einum tilgangi að búa til ofsafengna samúð – að kreista út tár lesandans. Ég man ekki hver það var sem sagði það en það var áreiðanlega einhver rithöfundur í einhverjum þætti á BBC Books sem sagði að versta synd sem rithöfundur gæti framið væri að biðja lesandann um að gráta án þess að vinna fyrir því fyrst.“ Að sögn Eiríks eru nauðganir og þess lags hrottaskapur, sérstaklega gegn minnimáttar, ódýrustu leiðina til að heimta slík tár. „Sem þýðir ekki að hrottaskapur eigi ekki heima í drama eða hryllingi – það fer bara eftir meðferðinni í verkinu.“ Smekklaus dyggðaskreyting Eiríkur segir að endingu það persónubundið hvað ofbjóði fólki. „Ég þoli t.d. ágætlega Persónulega trúbadorinn – eða þannig, ég þjáist yfir honum, hann er hræðilegur, persónulegi trúbadúrinn ofbýður mér, en grínið um persónulega trúbadúrinn gerir það ekki, Fóstbræður gera það ekki, Sigurjón Kjartansson gerir það ekki.“ Það sem Eiríki ofbjóði hins vegar séu áhrifavaldar sem ekki standast freistinguna að gera sjálfa sig og sína samúð að miðpunkti almenningsathyglinnar í einum og öllum harmleikjum. „Mér finnst það smekklaust. En slíkt virðist vera öðrum meira að skapi og ég get alveg unnt þeim þess. Ég er hins vegar ekki viss um að það standist „tímans tönn“.“
Grín og gaman Kynferðisofbeldi Heimilisofbeldi Mest lesið Hús varð fyrir tjóni vegna eldingar Innlent Írar undirbúa sig fyrir mesta óveður í manna minnum Erlent Lögbann sett á tilskipun Trumps Erlent „Við erum algjörlega komin á endastöð“ Innlent Mikið reiðarslag fyrir réttindi bandarískra borgara Erlent Viss um sigurinn en óviss um að komast inn á landsfundinn Innlent „Enn einn áfellisdómurinn yfir stjórnsýslu borgarinnar“ Innlent Sindri grunaður um fjárdrátt Innlent Að minnsta kosti þrettán milljónir og „einbeittur brotavilji“ Innlent Sakleysi dætranna hafi gufað upp Innlent Fleiri fréttir Hús varð fyrir tjóni vegna eldingar Viss um sigurinn en óviss um að komast inn á landsfundinn „Við erum algjörlega komin á endastöð“ „Enn einn áfellisdómurinn yfir stjórnsýslu borgarinnar“ Staðfestir niðurfellingu rannsóknar á blaðamönnunum Áfellisdómur á stjórnsýslu borgarinnar og meintur fjárdráttur Að minnsta kosti þrettán milljónir og „einbeittur brotavilji“ Fleiri skora á Guðrúnu Þau munu vinna úr hagræðingartillögunum Skilorðsbundið fangelsi fyrir að áreita dreng í sturtuklefa Borgarstjóri vill ekki mikinn fjölda hælisleitenda í JL húsið Frestur til að skila inn tillögum rennur út í dag Fíkniefni í bala og milljónir í skúffu Spyr hvort foreldrarnir muni geta horft í augun á kennurum barnanna Vél frá Dubai lenti í Keflavík með veikan farþega Dæmdur fyrir höfuðhögg sem leiddi til dauða Ítreka að næringarráðleggingar fela ekki í sér boð og bönn Sjálfstæðisfélög skora á Guðrúnu Tóku börnin inn óháð mönnun og fara frekar í fáliðun Ætla að kæra Sindra Þór fyrir áralangan fjárdrátt „Lausa skrúfan“ seld á Akureyri Þórdís Kolbrún gefur ekki kost á sér Foreldrar stefna Kennarasambandinu vegna verkfallsaðgerða „Draumahúsið“ sem hefði getað sparað stórfé Sindri grunaður um fjárdrátt Hælisleitendur fá ekki inni í JL eftir allt saman Ærandi þögn og klukkan tifar Halla vill leiða VR áfram Strætó fær sérakrein á Kringlumýrarbraut Leyfið heyrir sögunni til Sjá meira