Þetta er tómarúmið ykkar Eva Dögg Jón Kaldal skrifar 25. júní 2024 13:00 Í síðustu viku bárust þau tíðindi að ekki yrðu greidd atkvæði um lagareldisfrumvarp VG fyrir þinglok vegna þess að fulltrúar ríkisstjórnarinnar náðu ekki saman um málið í atvinnuveganefnd. Þetta voru góðar fréttir. Sérstakt var þó að heyra formann atvinnuveganefndar tala um ágreining milli stjórnarflokkanna um „skattheimtu og gjaldtöku“. Um þessa þætti frumvarpsins hefur svo til engin umræða verið í samanburði við harða gagnrýni náttúruverndarsamtaka á fullkominn skort á vernd umhverfis og lífríkis í frumvarpinu og algjört skeytingarleysi gagnvart velferð eldisdýranna. Síðastliðið haust slátruðu og förguðu Arctic Fish og Arnarlax um tveimur milljónum eldislaxa sem litu svona út vegna sára af völdum lúsar og bakteríusmits. Þingflokkur VG vill leyfa áfram þessa hrikalega meðferð eldisdýranna. Myndefnið tók Veiga Grétarsdóttir upp í Tálknafirði í október 2023. Hvað er formaður nefndarinnar þá að tala um? Líklega er það pressa Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) á stjórnarflokkana um að borga enn minna en frumvarpið gerði ráð fyrir af afnotum af auðlindum þjóðarinnar í fjörðum landsins. Frekjan og yfirgangurinn af hálfu SFS hefur verið með ólíkindum í þessu máli og það er algjörlega öruggt að samtökin eru ekki hætt. Hættuleg heimild um framsal og veðsetning á leyfum Það var ekki bara náttúruverndin sem var ónýt í frumvarpinu. Áframhaldandi innleiðing á kvótavæðingu í sjókvíeldi með lax með því að heimila framsal og veðsetning á leyfum, sem er bannað samkvæmt núgildandi lögum, hefði fært aðildarfélögum SFS enn meiri verðmæti að gjöf en hefur þegar verið gert. Ef þetta frumvarp hefði orðið að lögum hefði verið mjög snúið að vinda ofan af þessum skaðlega iðnaði án hárra skaðabóta úr sjóðum landsmanna. Það var staðan sem SFS reyndi að skapa en sem betur fer tókst að afstýra. Um stund að minnsta kosti. Ótrúlegt en satt þá voru það þingmenn VG sem börðust harðast fyrir því á lokadögum þingsins að þetta vonda frumvarp næði fram að ganga. Svo virðist sem þingflokkur VG hafi tapað öllu sambandi við græna stefnu, umhverfisvernd og dýravelferð. Þess í stað er komin óskiljanleg hagsmunagæsla fyrir stóriðnað sem skaðar náttúruna, berst gegn opinberu eftirliti og vill greiða sem allra minnst fyrir afnot af auðlindum þjóðarinnar. Að þingflokkur VG sé búinn að innmúra sig í þetta horn er svo enn furðulegri í ljósi þess að skoðanakannanir hafa ítrekað sýnt að andstaðan við sjókvíaeldi er einna mest meðal þeirra sem segjast hafa kosið VG í síðustu kosningum. Það er ekki að furða að fylgi flokksins er hrunið. (Skoðanakannanir hafa sýnt að andstaðan gegn sjókvíaeldi er skýr meðal kjósenda allra flokka, í öllum kjördæmum og í öllum aldurshópum.) Að kvarta undan eigin gjörðum Í gær skrifar Eva Dögg Davíðsdóttir þingmaður VG grein á Vísi þar sem hún segir að sjókvíaeldi á Íslandi hafi „fengið að vaxa í lagalegu tómarúmi“. Bendir hún réttilega á að „slíkt er sjaldnast til gæfu og sjaldnast samfélaginu eða umhverfinu í hag“ og minnir á að „stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar sýndi með skýrum hætti að lagarammanum og lagaframkvæmdinni var ábótavant.“ Allt er þetta rétt hjá Evu Dögg nema hvað hún hefði betur látið þess getið að þessar aðstæður eru að öllu leyti höfundarverk flokks hennar og samstarfsflokkanna í ríkisstjórninni. Sömu flokkar voru í ríkisstjórn þegar núgildandi lög um fiskeldi voru samþykkt 2019. Var það gert gegn háværum og margítrekuðum viðvörunum náttúruverndarsamtaka. Félagar Evu Daggar hlustuðu ekki á okkur þá. Þau í þingflokki VG virðast ekki heldur ætla að gera það nú. Hitt heyrum við sem stöndum í þessari baráttu, að fólk í þingflokkum Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins er sem betur fer að átta sig á að taka verður miklu þéttar á umgjörðinni um sjókvíeldið en boðað var í þessu vonda lagareldisfrumvarpi VG. Um það hlýtur næsti kafli lagasetningar um þennan iðnað að snúast. Svikin loforð Þegar þáverandi matvælaráðherra, Svandís Svavarsdóttir flokkssystir Evu Daggar, og skrifstofustjóri fiskeldis í matvælaráðuneytinu kynntu áform um breytta löggjöf um sjókvíaeldi á Hilton Nordica hótelinu síðasta haust gerðu þau bæði mikið úr því að hörð viðurlög yrðu við því þegar eldislax sleppur úr sjókvíum. Meðal refsinga sem skrifstofustjórinn nefndi voru minnkun á framleiðslukvóta í laxeldi og afturköllun starfsleyfa. Í frumvarpinu sem fór til Alþingis voru hins vegar engin slík ákvæði. Þá var líka búið að fjarlægja orðin „þegar fiskur sleppur ítrekað“ sem grundvöll sviptingar rekstrarleyfis, en sú heimild er í núgildandi lögum (16. gr). Í stað skerðingar á framleiðslukvóta vegna sleppinga eldisfisks (einsog var boðað) var í frumvarpinu ákvæði um sekt með þaki. Með öðrum orðum þá áttu fyrirtækin fá magnafslátt þegar þau missa frá sér mikinn fjölda fiska. Fyrirheit ráðherra höfðu verið svikin fullkomlega. Dýravelferðarharmleikur Meðferð sjókvíaeldisfyrirtækjanna á eldisdýrunum er martraðarkennd. Eftir tvö ár í kvíunum, 2022 og 2023 höfðu um 40 prósent drepist ef þeim eldislöxum sem fyrirtækin settu í kvíar við Ísland. Flestir laxarnir drepast vegna hræðilegra áverka af völdum lúsar og vetrarsára en þeir kafna líka þegar þörungarblómi verður mikill eða firðir fyllast af marglyttum. Samkvæmt ákvæðum lagareldisfrumvarps VG mega fyrirtækin halda áfram að láta stóran hluta eldislaxanna mæta þessum örlögum samfleytt í allt að átján ár áður en ákvæði um sviptingu leyfa virkjast. Þetta er yfirgengilegt ástand. Í vor spurði Fagráð um velferð dýra, sem starfar fyrir Matvælastofnunar (MAST) hvort sjókvíaeldi á laxi geti átt sér framtíð hér á landi vegna hins mikla dauða eldislaxa sem er í greininni. Í ályktun ráðsins segir orðrétt: „Fagráð um velferð dýra óskar eftir því að fram fari á vegum MAST og Matvælaráðuneytisins mun ítarlegri umræða þegar í stað um hvers konar afföll séu í raun ásættanleg í sjókvíaeldi. Þá verði að fara fram greining á vísindalegum gögnum um hvort slík ásættanleg afföll séu raunhæf við íslenskar aðstæður og hvort greinin eigi sér þá raunverulega framtíð.“ Fróðlegt væri að sjá viðbrögð Evu Daggar og félaga hennar í þingflokki VG við þessum spurningum. Svör norskra samtaka líffræðinga og sérfræðinga á sviði fisksjúkdóma í þessum efnum liggja fyrir. Þau óskuðu eftir því vor að norsk stjórnvöld myndu skikka norsk sjókvíaeldisfyrirtæki til að koma afföllum undir 5 prósent á ári. Í fyrra drápust um 17 prósent eldislaxa í sjókvíum við Noreg. Hér var hlutfallið á sama ári rúmlega 23 prósent (fiskurinn er um tvö ár í kvíunum), eða hátt í fimm sinnum hærra en norsku samtökin krefja stjórnvöld um að verði viðmiðið þar í landi. Meira að segja fyrrum forstjóri MOWI, stærsta sjókvíeldiasfyrirtækis heims og móðurfélags Arctic Fish á Vestfjörðum, segir að dauðinn í sjókvíunum sé óverjandi. Hann segir að fyrirtækin verði að verja eldisdýrin betur. Hans ráð er að hætta hefðbundnu sjókvíaeldi í opnum netapokum. Þingflokkur VG vill hins vegar halda þessari hrikalegu meðferð eldisdýranna áfram. Áfangasigur en harður slagur framundan Í síðustu viku gátum við fagnað áfangasigri fyrir hönd þjóðarinnar þegar staðfest var að lagareldisfrumvarpið yrði ekki að lögum. Öruggt er að SFS mun nú gefa í rándýra áróðursherferð sína til viðbótar því sem samtökin hafa verið að gera bak við tjöldin og með vandræðalegum glansmyndar sjónvarpsauglýsingunum í vor. Það er sérstakt rannsóknarefni að skoða af hverju SFS, lang ríkustu og best tengdu hagsmunagæslusamtök landsins, beita sér af svona mikilli hörku fyrir sjókvíaeldisfyrirtækin. Vísindafólk hefur varað við því að uppeldisstöðvum íslenska þorskstofnsins kunni að vera hætta búin vegna mengunar frá sjókvíaeldi og annarra skaðlegra áhrifa á vistkerfi fjarðanna okkar. Umhverfisvernd ætti að vera í forgangi fyrir íslensk sjávarútvegsfyrirtæki. SFS hefur sagt sig frá því því starfi með því að taka sjókvíaeldið inn samtökin. Það er harður slagur framundan. Athyglisvert er að sjá að þingflokkur VG hyggst stilla sér þar upp við hlið SFS á móti breiðfylkingu samtaka sem berjast fyrir vernd náttúru og lífríki Íslands. Höfundur er talsmaður Íslenska náttúruverndarsjóðsins Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjókvíaeldi Lax Mest lesið D-vítamín mín besta forvörn Auður Elisabet Jóhannsdóttir Skoðun Við vitum alveg upphafið Guðný Níelsen Skoðun Varalitur á skattagrísinum Helgi Brynjarsson Skoðun Leiðréttingin leiðrétt Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson Skoðun Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson Skoðun Hugrekki getur af sér hugrekki Þorbjörg Þorvaldsdóttir Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 3/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Mikilvægt skref til sáttar Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Hvað skiptir okkur mestu máli? Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Orkuöflun á eyjaklösum - Vestmannaeyjar og Orkneyjar Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Hugrekki getur af sér hugrekki Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun D-vítamín mín besta forvörn Auður Elisabet Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Húmanisminn í kærleikanum og kærleikurinn í húmanismanum Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helför gyðinga gegn íbúum Palestínu Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Leiðréttingin leiðrétt Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson skrifar Skoðun Hvað skiptir okkur mestu máli? Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægt skref til sáttar Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Staðið með þjóðinni Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Við vitum alveg upphafið Guðný Níelsen skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 3/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Varalitur á skattagrísinum Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Við eigum ekki efni á vonleysi né uppgjöf Magnús Magnússon skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli eitt: Tómlæti Íslendinga Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þegar líða fer að jólum Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Svansvottaðar íbúðir – fjárfesting í lífsgæðum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun D-vítamín mín besta forvörn Auður Elisabet Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hættulegt tal Sjálfstæðisflokksins og Viðskiptaráðs Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Þetta má ekki gerast aftur! - Álag á útsvar Sveinn Ægir Birgisson skrifar Skoðun Meistaragráða í lífsreynslu Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnvöld, Óskar á heima hér! Þóra Andrésdóttir skrifar Skoðun Dvel þú í draumahöll Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Níðingsverk Jón Daníelsson skrifar Skoðun Umhverfi, heilsa og skólamáltíðir Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Samstaða, kjarkur og þor Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson skrifar Skoðun Yfirfull fangelsi, brostið kerfi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Sjá meira
Í síðustu viku bárust þau tíðindi að ekki yrðu greidd atkvæði um lagareldisfrumvarp VG fyrir þinglok vegna þess að fulltrúar ríkisstjórnarinnar náðu ekki saman um málið í atvinnuveganefnd. Þetta voru góðar fréttir. Sérstakt var þó að heyra formann atvinnuveganefndar tala um ágreining milli stjórnarflokkanna um „skattheimtu og gjaldtöku“. Um þessa þætti frumvarpsins hefur svo til engin umræða verið í samanburði við harða gagnrýni náttúruverndarsamtaka á fullkominn skort á vernd umhverfis og lífríkis í frumvarpinu og algjört skeytingarleysi gagnvart velferð eldisdýranna. Síðastliðið haust slátruðu og förguðu Arctic Fish og Arnarlax um tveimur milljónum eldislaxa sem litu svona út vegna sára af völdum lúsar og bakteríusmits. Þingflokkur VG vill leyfa áfram þessa hrikalega meðferð eldisdýranna. Myndefnið tók Veiga Grétarsdóttir upp í Tálknafirði í október 2023. Hvað er formaður nefndarinnar þá að tala um? Líklega er það pressa Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) á stjórnarflokkana um að borga enn minna en frumvarpið gerði ráð fyrir af afnotum af auðlindum þjóðarinnar í fjörðum landsins. Frekjan og yfirgangurinn af hálfu SFS hefur verið með ólíkindum í þessu máli og það er algjörlega öruggt að samtökin eru ekki hætt. Hættuleg heimild um framsal og veðsetning á leyfum Það var ekki bara náttúruverndin sem var ónýt í frumvarpinu. Áframhaldandi innleiðing á kvótavæðingu í sjókvíeldi með lax með því að heimila framsal og veðsetning á leyfum, sem er bannað samkvæmt núgildandi lögum, hefði fært aðildarfélögum SFS enn meiri verðmæti að gjöf en hefur þegar verið gert. Ef þetta frumvarp hefði orðið að lögum hefði verið mjög snúið að vinda ofan af þessum skaðlega iðnaði án hárra skaðabóta úr sjóðum landsmanna. Það var staðan sem SFS reyndi að skapa en sem betur fer tókst að afstýra. Um stund að minnsta kosti. Ótrúlegt en satt þá voru það þingmenn VG sem börðust harðast fyrir því á lokadögum þingsins að þetta vonda frumvarp næði fram að ganga. Svo virðist sem þingflokkur VG hafi tapað öllu sambandi við græna stefnu, umhverfisvernd og dýravelferð. Þess í stað er komin óskiljanleg hagsmunagæsla fyrir stóriðnað sem skaðar náttúruna, berst gegn opinberu eftirliti og vill greiða sem allra minnst fyrir afnot af auðlindum þjóðarinnar. Að þingflokkur VG sé búinn að innmúra sig í þetta horn er svo enn furðulegri í ljósi þess að skoðanakannanir hafa ítrekað sýnt að andstaðan við sjókvíaeldi er einna mest meðal þeirra sem segjast hafa kosið VG í síðustu kosningum. Það er ekki að furða að fylgi flokksins er hrunið. (Skoðanakannanir hafa sýnt að andstaðan gegn sjókvíaeldi er skýr meðal kjósenda allra flokka, í öllum kjördæmum og í öllum aldurshópum.) Að kvarta undan eigin gjörðum Í gær skrifar Eva Dögg Davíðsdóttir þingmaður VG grein á Vísi þar sem hún segir að sjókvíaeldi á Íslandi hafi „fengið að vaxa í lagalegu tómarúmi“. Bendir hún réttilega á að „slíkt er sjaldnast til gæfu og sjaldnast samfélaginu eða umhverfinu í hag“ og minnir á að „stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar sýndi með skýrum hætti að lagarammanum og lagaframkvæmdinni var ábótavant.“ Allt er þetta rétt hjá Evu Dögg nema hvað hún hefði betur látið þess getið að þessar aðstæður eru að öllu leyti höfundarverk flokks hennar og samstarfsflokkanna í ríkisstjórninni. Sömu flokkar voru í ríkisstjórn þegar núgildandi lög um fiskeldi voru samþykkt 2019. Var það gert gegn háværum og margítrekuðum viðvörunum náttúruverndarsamtaka. Félagar Evu Daggar hlustuðu ekki á okkur þá. Þau í þingflokki VG virðast ekki heldur ætla að gera það nú. Hitt heyrum við sem stöndum í þessari baráttu, að fólk í þingflokkum Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins er sem betur fer að átta sig á að taka verður miklu þéttar á umgjörðinni um sjókvíeldið en boðað var í þessu vonda lagareldisfrumvarpi VG. Um það hlýtur næsti kafli lagasetningar um þennan iðnað að snúast. Svikin loforð Þegar þáverandi matvælaráðherra, Svandís Svavarsdóttir flokkssystir Evu Daggar, og skrifstofustjóri fiskeldis í matvælaráðuneytinu kynntu áform um breytta löggjöf um sjókvíaeldi á Hilton Nordica hótelinu síðasta haust gerðu þau bæði mikið úr því að hörð viðurlög yrðu við því þegar eldislax sleppur úr sjókvíum. Meðal refsinga sem skrifstofustjórinn nefndi voru minnkun á framleiðslukvóta í laxeldi og afturköllun starfsleyfa. Í frumvarpinu sem fór til Alþingis voru hins vegar engin slík ákvæði. Þá var líka búið að fjarlægja orðin „þegar fiskur sleppur ítrekað“ sem grundvöll sviptingar rekstrarleyfis, en sú heimild er í núgildandi lögum (16. gr). Í stað skerðingar á framleiðslukvóta vegna sleppinga eldisfisks (einsog var boðað) var í frumvarpinu ákvæði um sekt með þaki. Með öðrum orðum þá áttu fyrirtækin fá magnafslátt þegar þau missa frá sér mikinn fjölda fiska. Fyrirheit ráðherra höfðu verið svikin fullkomlega. Dýravelferðarharmleikur Meðferð sjókvíaeldisfyrirtækjanna á eldisdýrunum er martraðarkennd. Eftir tvö ár í kvíunum, 2022 og 2023 höfðu um 40 prósent drepist ef þeim eldislöxum sem fyrirtækin settu í kvíar við Ísland. Flestir laxarnir drepast vegna hræðilegra áverka af völdum lúsar og vetrarsára en þeir kafna líka þegar þörungarblómi verður mikill eða firðir fyllast af marglyttum. Samkvæmt ákvæðum lagareldisfrumvarps VG mega fyrirtækin halda áfram að láta stóran hluta eldislaxanna mæta þessum örlögum samfleytt í allt að átján ár áður en ákvæði um sviptingu leyfa virkjast. Þetta er yfirgengilegt ástand. Í vor spurði Fagráð um velferð dýra, sem starfar fyrir Matvælastofnunar (MAST) hvort sjókvíaeldi á laxi geti átt sér framtíð hér á landi vegna hins mikla dauða eldislaxa sem er í greininni. Í ályktun ráðsins segir orðrétt: „Fagráð um velferð dýra óskar eftir því að fram fari á vegum MAST og Matvælaráðuneytisins mun ítarlegri umræða þegar í stað um hvers konar afföll séu í raun ásættanleg í sjókvíaeldi. Þá verði að fara fram greining á vísindalegum gögnum um hvort slík ásættanleg afföll séu raunhæf við íslenskar aðstæður og hvort greinin eigi sér þá raunverulega framtíð.“ Fróðlegt væri að sjá viðbrögð Evu Daggar og félaga hennar í þingflokki VG við þessum spurningum. Svör norskra samtaka líffræðinga og sérfræðinga á sviði fisksjúkdóma í þessum efnum liggja fyrir. Þau óskuðu eftir því vor að norsk stjórnvöld myndu skikka norsk sjókvíaeldisfyrirtæki til að koma afföllum undir 5 prósent á ári. Í fyrra drápust um 17 prósent eldislaxa í sjókvíum við Noreg. Hér var hlutfallið á sama ári rúmlega 23 prósent (fiskurinn er um tvö ár í kvíunum), eða hátt í fimm sinnum hærra en norsku samtökin krefja stjórnvöld um að verði viðmiðið þar í landi. Meira að segja fyrrum forstjóri MOWI, stærsta sjókvíeldiasfyrirtækis heims og móðurfélags Arctic Fish á Vestfjörðum, segir að dauðinn í sjókvíunum sé óverjandi. Hann segir að fyrirtækin verði að verja eldisdýrin betur. Hans ráð er að hætta hefðbundnu sjókvíaeldi í opnum netapokum. Þingflokkur VG vill hins vegar halda þessari hrikalegu meðferð eldisdýranna áfram. Áfangasigur en harður slagur framundan Í síðustu viku gátum við fagnað áfangasigri fyrir hönd þjóðarinnar þegar staðfest var að lagareldisfrumvarpið yrði ekki að lögum. Öruggt er að SFS mun nú gefa í rándýra áróðursherferð sína til viðbótar því sem samtökin hafa verið að gera bak við tjöldin og með vandræðalegum glansmyndar sjónvarpsauglýsingunum í vor. Það er sérstakt rannsóknarefni að skoða af hverju SFS, lang ríkustu og best tengdu hagsmunagæslusamtök landsins, beita sér af svona mikilli hörku fyrir sjókvíaeldisfyrirtækin. Vísindafólk hefur varað við því að uppeldisstöðvum íslenska þorskstofnsins kunni að vera hætta búin vegna mengunar frá sjókvíaeldi og annarra skaðlegra áhrifa á vistkerfi fjarðanna okkar. Umhverfisvernd ætti að vera í forgangi fyrir íslensk sjávarútvegsfyrirtæki. SFS hefur sagt sig frá því því starfi með því að taka sjókvíaeldið inn samtökin. Það er harður slagur framundan. Athyglisvert er að sjá að þingflokkur VG hyggst stilla sér þar upp við hlið SFS á móti breiðfylkingu samtaka sem berjast fyrir vernd náttúru og lífríki Íslands. Höfundur er talsmaður Íslenska náttúruverndarsjóðsins
Skoðun Húmanisminn í kærleikanum og kærleikurinn í húmanismanum Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar