Tilgangslausar kvalafullar hvalveiðar Tómas Guðbjartsson skrifar 30. ágúst 2023 11:30 Þegar ég var strákur var oft hvalkjöt í matinn og í minningunni fannst mér það bara allt í lagi matur. Pabbi hafði ungur unnið í Hvalstöðinni og heima hjá okkur þóttu hvalveiðar sjálfsagðar. Meðfram læknanámi vann ég sem leiðsögumaður fyrir erlenda ferðamenn um hálendi Íslands, en um svipað leyti var sett á alþjóðlegt hvalveiðibann. Stuttu síðar man ég vel hversu hneykslaðir erlendu ferðamennirnir voru þegar við Íslendingar tókum upp svokallaðar vísindaveiðar á hvölum, þvert á alþjóða samþykktir. Sem verðandi vísindamaður hélt ég í einfeldni minni að slíkar veiðar hlytu að hafa göfugan tilgang þar sem leitað væri að staðreyndum og tilfinningar settar til hliðar. Ég átti því til að verja þessar veiðar gagnvart erlendum gestum mínum - þær væru jú stundaðar í okkar eigin lögsögu og engir segðu okkur fyrir verkum. Auk þess væru hvalirnir jú að éta upp fiskistofnana og sjálfsagt að nýta syndandi kjötið sem væri svo eftirsótt erlendis. Sannleikurinn um hvalveiðar átti hins vegar eftir að elta mig uppi í 12 ára sérnámi í Svíþjóð og Bandaríkjunum, þar sem ég náði að víkka sjóndeildarhring minn. Þar sá ég hvalveiðar frá hinni hliðinni og hversu mikilvæg samstaða þjóða er til að vernda náttúruna gegn ágangi mannsins og rányrkju. Ég flutti síðan heim fyrir tæpum tveimur áratugum en á þeim tíma hefur afstaða mín gegn hvalveiðum aðeins styrkts. Enda hrannast staðreyndirnar upp, margar studdar vísindalegum rökum á meðan aðrar höfða til mannúðar og ekki síst heilbrigðrar skynsemi. Fyrir mér eru helstu rökin gegn hvalveiðum þessi: Hvalir eru með tignarlegustu og stærstu skepnum jarðar. Þeir eru mikilvægur hluti af heilbrigðu vistkerfi hafsins þar sem þeir binda kolefni. Langflestar hvalategundir í heiminum eru í útrýmingarhættu og hlýnun jarðar af mannavöldum er ógn við tilvist þeirra. Í gegnum aldirnar hafa hvalir verið ofveiddir og Íslendingar hafa tekið drjúgan þátt í þeirri rányrkju. Það var ekki að ástæðulausu sem hvalveiðar voru bannaðar árið 1986 - en af óskiljanlegum ástæðum þráuðust Íslendingar, Norðmenn og Japanir við veiðar, í trássi við alþjóða samþykktir sem lönd um allan heim samþykktu. Þessi veiðar voru því á skjön við það samflot sem við Íslendingar höfum ávallt reynt að hafa að leiðarljósi í ýmsum mikilvægum málum, eins og mannréttindamálum, dýravelferð, mengunarmálum og tóbaksvörnum. Af hverju á annað að gilda um hvalveiðar? Veiðarnar geta varla talist sjálfbærar og dýrin drepin með kvalafullum aðferðum sem engan veginn standast skoðun í dag. Efnahagleg þýðing hvalveiða er algjörlega hverfandi fyrir Íslendinga. Á hinn bóginn er hvalaskoðun hratt vaxandi atvinnugrein, veitir fjölda starfa (ekki síst úti á landi), og veltir milljörðum. Augljóslega fara hvalveiðar illa saman við þjóðhagslega mikilvæga starfsemi hvalaskoðunarfyrirtækja Áhugi á hvalaafurðum er hverfandi og Japanir eina landið sem hefur keypt þær, með semingi reyndar. Þannig virðist þurfa styrki til að liðka fyrir sölunni og Hvalur hf. þurft að setja á fót eigið innflutningsfyrirtæki í Japan. Áhugi Japana á hvalkjöti fer ört dvínandi, ekki síst vegna andstöðu yngra fólks við hvalveiðar. Ljóst er að hluti afurðanna fer í japanskt dýrafóður og lýsi sem hægt er að afla með öðrum hætti. Íslensku hvalveiðibátarnir eru löngu úreltir og mengunarvaldar sem trauðla uppfylla nútíma öryggiskröfur. Sama á við Hvalstöðina í Hvalfirði sem varla stenst nútíma kröfur um hreinlæti við matvælaframleiðslu. Skammt frá heimili mínu í Ketildölum við Arnarfjörð halda hnúfubakar til stóran hluta ársins. Þetta er þriðju stærstu skepnur jarðar og gleðja augu allra sem þá berja augum. Á síðustu öld var gengið mjög nærri hnúfubakastofninum, ekki síst hér við land, en með friðun þeirra 1955 á heimsvísu hefur stofninn náð sér aftur á strik, Vestfirðingum og öllu mannkyni reyndar til mikillar gleði. TG Ég er yfirleitt stoltur af því að vera Íslendingur en þegar kemur að hvalveiðum hér við land skammast ég mín. Það var vissulega högg fyrir 120 starfsmenn Hvals hf. þegar hvalveiðar voru stöðvaðar tímabundið með nær engum fyrir fyrirvara fyrr í sumar. Starfsmennirnir hafa þó nær allir haldið launum sínum, í störfum sem í langflestum tilvikum eru tímabundin, eða fengið aðra vinnu. Tekjutapið er því óverulegt. Ekki má heldur gleymast að Hvalur hf. hefur áður blásið af hvalavertíð með næstum engum fyrirvara. Það yrði saga til næsta bæjar ef hvalveiðar næðu að verða orsök stjórnarslita, jafnvel þótt ákvörðun matvælaráðherra um tímabundna stöðvun veiða hafi verið umdeild. Til grundvallar ákvörðuninni lágu sterk rök um dýravelferð, sem rakin voru í eftirlitsskýrslu Matvælastofnunar sem barst ráðherra í vor og niðurstöðu fagráðs um velferð dýra sem barst í júní, stuttu áður en veiðar áttu að hefjast. Ráðherra gat því ekki annað en brugðist við, en þess má geta að Hvalur hf. vissi af þessu ferli öllu og hafði áður fengið að bregðast við niðurstöðum skýrslunnar. Stöðvunin átti því ekki að koma fyrirtækinu á óvart. Þrátt fyrir upphrópanir sumra þingmanna undanfarna daga og hótanir um vantrausttillögu, vona ég að ráðherra standi í lappirnar og beygi ekki af leið vegna þrýstings. Enda mikilvægt að hafa í huga að meirihluti þjóðarinnar styður ákvörðun hennar. Vafasamar hvalveiðar okkar Íslendinga snúast nefnilega í grunninn ekki um tekjur og störf, heldur miklu frekar um dýravelferð og verndun lífríkis hafsins. Veiðarnar eru bæði ósjálfbærar og tilgangslausar og stríða gegn heilbrigðri skynsemi – sem eru nægileg rök til þess að hætta þeim fyrir fullt og allt. Höfundur er læknir, prófessor og náttúruverndarsinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tómas Guðbjartsson Hvalveiðar Mest lesið Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Stuldur um hábjartan dag Herdís Dröfn Fjeldsted Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Kæru ungu foreldrar Jóna Þórey Pétursdóttir Skoðun 7.500 íbúðir á Reykjavíkurflugvelli? Ásdís Kristjánsdóttir Skoðun Ný og fersk örmyndskýrsla um hvalveiðar Rán Flygenring Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson Skoðun Frambjóðendur, gerið betur Steinunn Þórðardóttir Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Skoðun Skoðun Vegferð í þágu barna skilar árangri Ásmundur Einar Daðason skrifar Skoðun Þjóðarátak í sölu á klósettpappír Bjarki Hjörleifsson skrifar Skoðun Skínandi skær í skammdeginu Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rasismi Einar Helgason skrifar Skoðun Kæru ungu foreldrar Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson skrifar Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Orðfimi ungra menningarsinna Klara Nótt Egilson skrifar Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar Skoðun Frambjóðendur, gerið betur Steinunn Þórðardóttir skrifar Skoðun Greiðar samgöngur í Norðvesturkjördæmi Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Ný og fersk örmyndskýrsla um hvalveiðar Rán Flygenring skrifar Skoðun Stuldur um hábjartan dag Herdís Dröfn Fjeldsted skrifar Skoðun 7.500 íbúðir á Reykjavíkurflugvelli? Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að kreista mjólkurkúna Björg Ágústsdóttir skrifar Skoðun Efnahagsmál eru loftslagsmál Steinunn Kristín Guðnadóttir skrifar Skoðun Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Flug til framtíðar Arnheiður Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn boðar jafnvægi, forgangsröðun og ábyrgð Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir skrifar Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Sjá meira
Þegar ég var strákur var oft hvalkjöt í matinn og í minningunni fannst mér það bara allt í lagi matur. Pabbi hafði ungur unnið í Hvalstöðinni og heima hjá okkur þóttu hvalveiðar sjálfsagðar. Meðfram læknanámi vann ég sem leiðsögumaður fyrir erlenda ferðamenn um hálendi Íslands, en um svipað leyti var sett á alþjóðlegt hvalveiðibann. Stuttu síðar man ég vel hversu hneykslaðir erlendu ferðamennirnir voru þegar við Íslendingar tókum upp svokallaðar vísindaveiðar á hvölum, þvert á alþjóða samþykktir. Sem verðandi vísindamaður hélt ég í einfeldni minni að slíkar veiðar hlytu að hafa göfugan tilgang þar sem leitað væri að staðreyndum og tilfinningar settar til hliðar. Ég átti því til að verja þessar veiðar gagnvart erlendum gestum mínum - þær væru jú stundaðar í okkar eigin lögsögu og engir segðu okkur fyrir verkum. Auk þess væru hvalirnir jú að éta upp fiskistofnana og sjálfsagt að nýta syndandi kjötið sem væri svo eftirsótt erlendis. Sannleikurinn um hvalveiðar átti hins vegar eftir að elta mig uppi í 12 ára sérnámi í Svíþjóð og Bandaríkjunum, þar sem ég náði að víkka sjóndeildarhring minn. Þar sá ég hvalveiðar frá hinni hliðinni og hversu mikilvæg samstaða þjóða er til að vernda náttúruna gegn ágangi mannsins og rányrkju. Ég flutti síðan heim fyrir tæpum tveimur áratugum en á þeim tíma hefur afstaða mín gegn hvalveiðum aðeins styrkts. Enda hrannast staðreyndirnar upp, margar studdar vísindalegum rökum á meðan aðrar höfða til mannúðar og ekki síst heilbrigðrar skynsemi. Fyrir mér eru helstu rökin gegn hvalveiðum þessi: Hvalir eru með tignarlegustu og stærstu skepnum jarðar. Þeir eru mikilvægur hluti af heilbrigðu vistkerfi hafsins þar sem þeir binda kolefni. Langflestar hvalategundir í heiminum eru í útrýmingarhættu og hlýnun jarðar af mannavöldum er ógn við tilvist þeirra. Í gegnum aldirnar hafa hvalir verið ofveiddir og Íslendingar hafa tekið drjúgan þátt í þeirri rányrkju. Það var ekki að ástæðulausu sem hvalveiðar voru bannaðar árið 1986 - en af óskiljanlegum ástæðum þráuðust Íslendingar, Norðmenn og Japanir við veiðar, í trássi við alþjóða samþykktir sem lönd um allan heim samþykktu. Þessi veiðar voru því á skjön við það samflot sem við Íslendingar höfum ávallt reynt að hafa að leiðarljósi í ýmsum mikilvægum málum, eins og mannréttindamálum, dýravelferð, mengunarmálum og tóbaksvörnum. Af hverju á annað að gilda um hvalveiðar? Veiðarnar geta varla talist sjálfbærar og dýrin drepin með kvalafullum aðferðum sem engan veginn standast skoðun í dag. Efnahagleg þýðing hvalveiða er algjörlega hverfandi fyrir Íslendinga. Á hinn bóginn er hvalaskoðun hratt vaxandi atvinnugrein, veitir fjölda starfa (ekki síst úti á landi), og veltir milljörðum. Augljóslega fara hvalveiðar illa saman við þjóðhagslega mikilvæga starfsemi hvalaskoðunarfyrirtækja Áhugi á hvalaafurðum er hverfandi og Japanir eina landið sem hefur keypt þær, með semingi reyndar. Þannig virðist þurfa styrki til að liðka fyrir sölunni og Hvalur hf. þurft að setja á fót eigið innflutningsfyrirtæki í Japan. Áhugi Japana á hvalkjöti fer ört dvínandi, ekki síst vegna andstöðu yngra fólks við hvalveiðar. Ljóst er að hluti afurðanna fer í japanskt dýrafóður og lýsi sem hægt er að afla með öðrum hætti. Íslensku hvalveiðibátarnir eru löngu úreltir og mengunarvaldar sem trauðla uppfylla nútíma öryggiskröfur. Sama á við Hvalstöðina í Hvalfirði sem varla stenst nútíma kröfur um hreinlæti við matvælaframleiðslu. Skammt frá heimili mínu í Ketildölum við Arnarfjörð halda hnúfubakar til stóran hluta ársins. Þetta er þriðju stærstu skepnur jarðar og gleðja augu allra sem þá berja augum. Á síðustu öld var gengið mjög nærri hnúfubakastofninum, ekki síst hér við land, en með friðun þeirra 1955 á heimsvísu hefur stofninn náð sér aftur á strik, Vestfirðingum og öllu mannkyni reyndar til mikillar gleði. TG Ég er yfirleitt stoltur af því að vera Íslendingur en þegar kemur að hvalveiðum hér við land skammast ég mín. Það var vissulega högg fyrir 120 starfsmenn Hvals hf. þegar hvalveiðar voru stöðvaðar tímabundið með nær engum fyrir fyrirvara fyrr í sumar. Starfsmennirnir hafa þó nær allir haldið launum sínum, í störfum sem í langflestum tilvikum eru tímabundin, eða fengið aðra vinnu. Tekjutapið er því óverulegt. Ekki má heldur gleymast að Hvalur hf. hefur áður blásið af hvalavertíð með næstum engum fyrirvara. Það yrði saga til næsta bæjar ef hvalveiðar næðu að verða orsök stjórnarslita, jafnvel þótt ákvörðun matvælaráðherra um tímabundna stöðvun veiða hafi verið umdeild. Til grundvallar ákvörðuninni lágu sterk rök um dýravelferð, sem rakin voru í eftirlitsskýrslu Matvælastofnunar sem barst ráðherra í vor og niðurstöðu fagráðs um velferð dýra sem barst í júní, stuttu áður en veiðar áttu að hefjast. Ráðherra gat því ekki annað en brugðist við, en þess má geta að Hvalur hf. vissi af þessu ferli öllu og hafði áður fengið að bregðast við niðurstöðum skýrslunnar. Stöðvunin átti því ekki að koma fyrirtækinu á óvart. Þrátt fyrir upphrópanir sumra þingmanna undanfarna daga og hótanir um vantrausttillögu, vona ég að ráðherra standi í lappirnar og beygi ekki af leið vegna þrýstings. Enda mikilvægt að hafa í huga að meirihluti þjóðarinnar styður ákvörðun hennar. Vafasamar hvalveiðar okkar Íslendinga snúast nefnilega í grunninn ekki um tekjur og störf, heldur miklu frekar um dýravelferð og verndun lífríkis hafsins. Veiðarnar eru bæði ósjálfbærar og tilgangslausar og stríða gegn heilbrigðri skynsemi – sem eru nægileg rök til þess að hætta þeim fyrir fullt og allt. Höfundur er læknir, prófessor og náttúruverndarsinni.
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar
Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun