Alnæmi og guðfræðiváin Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 17. maí 2023 07:31 Í ár eru 40 ár liðin frá því að fyrsta HIV smitið var greint á Íslandi en mikið vatn er runnið til sjávar síðan alnæmisfaraldurinn geisaði fyrst hér á landi. Við þau tímamót er rétt að gera upp hvaða sár sitja eftir frá þeim tíma og hvað vel var gert í aðdraganda og við stofnun HIV Ísland, sem áður hétu alnæmissamtökin. Næstkomandi sunnudag verður haldin sátta- og minningarstund í Fríkirkjunni í Reykjavík en sú stund, HIV candlelight memorial service, hefur verið haldin árlega í Fríkirkjunni í Reykjavík í hátt í 30 ár. Einar Þór Jónsson, framkvæmdastjóri HIV Ísland hefur kallað eftir því að stjórnvöld biðji HIV jákvæða og aðstandendur þeirra afsökunar á framkomu í þeirra garð. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra mun þar koma fram og viðurkenna þá fordóma sem HIV jákvæðir og alnæmissjúkir mættu af hendi yfirvalda og almennings við upphaf faraldursins. Einar Þór segir „Ég er talsmaður þessa hóps. Öll þessi ár og þessa áratugi komum við alltaf aftur að þessari útskúfun sem við urðum fyrir. Ekki bara það að við værum með þessa drepsótt, heldur það hvernig okkur var útskúfað og hafnað. Ég sé fyrir mér að forsætisráðherrann komi til okkar hingað í kirkjuna og viðurkenni þetta, að það hafi verið þannig. Hvernig samfélagið brást okkur, hvernig við vorum skildir eftir. Hvernig stofnanir samfélagsins, löggjafarvaldið, heilbrigðisstofnanir og aðrir, í raun og veru létu okkur á margan hátt róa.“ Kristin kirkja hefur jafnframt margt á samviskunni í garð þessa hóps og það er mikilvægt að gera upp það trúarofbeldi sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir hafa þurft að þola í nafni kirkjunnar. Á heimasíðunni tímarit.is er að finna sársaukafullar greinar og ein slík, birt í Morgunblaðinu þann 14. apríl 1987, sýnir með sérlega skýrum hætti þá fordóma sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir þurftu að þola hérlendis og þurfa enn á heimsvísu. Greinarhöfundur segir: „Alnæmi á það sameiginlegt með öðrum kynsjúkdómum að hann verður til vegna þess sem Biblían kallar forboðið kynlíf. Það er talið að alnæmi hafi borist til manna með samförum þeirra við skepnur í Afríku. Síðan breiðist sjúkdómurinn út aðallega meðal kynvillinga og þaðan til vændiskvenna og eiturlyfjaneytenda. Sjúkdómurinn er ennþá lang algengastur meðal kynvillinga. Af þessu sést glöggt að ástæðan fyrir alnæmi er frjálst eða óeðlilegt kynlíf. Með öðrum orðum „synd“. Afleiðing syndar kallar alltaf á dauða. Manninum er einfaldlega ætlað að lifa kynlífi með einni persónu af gagnstæðu kyni. Það þarf enga spekinga til að segja okkur að það kallist að vera „gagnkynhneigður“. Það er það eina sem manninum er eðlilegt. Allt annað er synd.“[i] Röksemdarfærsla þeirra sem ala á andúð í garð hinsegin fólks og skýla sér á bakvið guðstrú er alltaf á sömu leið: Guð elskar syndarann en hatar syndina, sem í þeirra augum eru hinsegin ástir. Ég hef bent á að Biblían bjóði með engum hætti upp á fordæmingu samkynhneigðar og jafnframt á mikilvægi þess að kalla þennan hatursboðskap réttum nöfnum, trúarofbeldi.[ii] Sá trúarleiðtogi á heimsvísu sem hefur með áhrifamestum hætti tengt saman fordæmingu á samkynhneigð og alnæmi er Billy Graham en hann sagði árið 1993: „Er alnæmi refsing Guðs? Ég get ekki verið viss, en ég trúi því.“[iii] Skömmu síðar dró hann að einhverju leiti í land með staðhæfingu sína en fordæming hans á hinsegin fólki lifir enn í hreyfingunni sem hann stofnaði og er í dag leidd af syni hans, Franklin Graham. Áhrifa þeirra hér á landi gætir enn. Tímaritið Bjarmi, sem gefið er út af Sambandi íslenskra Kristniboðsfélaga, hefur haldið boðskap þeirra mjög á lofti, síðast árið 2020.[iv] Kynlífssiðfræði Billy Graham birtist í sama tímariti árið 1989 undir yfirskriftinni: Alnæmi, samskipti kynjanna og Biblían.[v] Greinin hefst með orðunum „Nú um nokkurt skeið höfum við haft þungar áhyggjur vegna sjúkdóms sem kallaður er alnæmi eða eyðni.“ Í kjölfarið er lögð fram kynlífssiðfræði sem fordæmir alla kynlífshegðun aðra en „samband kristinna hjóna, karls og konu sem trúa á Jesúm Krist og elska hvort annað“ og í niðurlagi greinarinnar segir: „Öll erum við haldin sjúkdómi sem er alvarlegri en alnæmi. Sá sjúkdómur heitir synd.“ Franklin Graham heimsótti Ísland árið 2013 á svokallaðri Hátíð Vonar[vi] en komu hans og aðkomu biskups Íslands var mótmælt af fjölmörgum, bæði innan kirkju og utan, að mér meðtöldum.[vii] Afstaða í garð hinsegin fólks og HIV jákvæðra hefur breyst mjög til batnaðar hér á landi en á heimsvísu er að eiga sér bakslag í réttindabaráttu hinsegin fólks. Uggvænlegust er þróunin í Úganda en þar hafa amerískir evangelistar átt beinan þátt í því að kynda undir hatur og ofbeldi í garð hinsegin fólks. Heimildamyndin God Loves Uganda eða Guð elskar Úganda frá 2013,[viii] greinir með sláandi hætti frá því hvernig amerískir evangelistar hafa með beinum hætti ýtt undir fordóma í garð samkynhneigðra í landinu. Myndin, sem sópaði að sér verðlaunum á kvikmyndahátíðum, veitir innsýn í hugarheim bókstafshyggjumanna sem sjá Úganda sem fremstu víglínu í baráttu Guðs gegn samkynhneigðum og afleiðingum þess. Baráttan gegn alnæmi og glæpavæðing samkynhneigðar eru þar tengd órofaböndum.[ix] Sáttaferli felur annarsvegar í sér að misgjörðir séu kallaðar réttum nöfnum og hinsvegar að ofbeldi sé fordæmt. Einar Þór segir: „Það sem við erum að gera núna og viljum er að fólk kannist við það og segi í raun og veru ,fyrirgefðu‘. Alveg eins og að, það er enn lifandi fólk sem man eftir því þegar var verið að teyma fólk í burtu til að drepa það á stríðsárunum og allir sneru höfðinu til hliðar. Síðan er uppgjörið seinna meir, eins og við erum að gera núna, og þá er þetta sárt og erfitt. Ég vil vera miskunnsamur en við verðum að segja það og í því er fyrirgefning að það sé viðurkennt. Ég held að við hefðum öll gott af því í dag og mér finnst skorta upp á að fólk viðurkenni og horfi í eigin barm, geti beðist fyrirgefningar og verið miskunnsöm.“ Fríkirkjan í Reykjavík getur ekki talað fyrir hönd kristninnar en hún hefur staðið með ástinni og HIV jákvæðum í hartnær 30 ár og mun gera það áfram. Mér ber jafnframt skylda sem prestur að játa að ástin er heilög í öllum þeim myndum sem hún birtist og að fordæma þá guðsmynd að Guð refsi þeim sem elska, með smitsjúkdómum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurvin Lárus Jónsson Mest lesið Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir Skoðun Teppaleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen skrifar Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason skrifar Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson skrifar Skoðun Skapandi skattur og skapandi fólk Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Teppaleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson skrifar Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Sjá meira
Í ár eru 40 ár liðin frá því að fyrsta HIV smitið var greint á Íslandi en mikið vatn er runnið til sjávar síðan alnæmisfaraldurinn geisaði fyrst hér á landi. Við þau tímamót er rétt að gera upp hvaða sár sitja eftir frá þeim tíma og hvað vel var gert í aðdraganda og við stofnun HIV Ísland, sem áður hétu alnæmissamtökin. Næstkomandi sunnudag verður haldin sátta- og minningarstund í Fríkirkjunni í Reykjavík en sú stund, HIV candlelight memorial service, hefur verið haldin árlega í Fríkirkjunni í Reykjavík í hátt í 30 ár. Einar Þór Jónsson, framkvæmdastjóri HIV Ísland hefur kallað eftir því að stjórnvöld biðji HIV jákvæða og aðstandendur þeirra afsökunar á framkomu í þeirra garð. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra mun þar koma fram og viðurkenna þá fordóma sem HIV jákvæðir og alnæmissjúkir mættu af hendi yfirvalda og almennings við upphaf faraldursins. Einar Þór segir „Ég er talsmaður þessa hóps. Öll þessi ár og þessa áratugi komum við alltaf aftur að þessari útskúfun sem við urðum fyrir. Ekki bara það að við værum með þessa drepsótt, heldur það hvernig okkur var útskúfað og hafnað. Ég sé fyrir mér að forsætisráðherrann komi til okkar hingað í kirkjuna og viðurkenni þetta, að það hafi verið þannig. Hvernig samfélagið brást okkur, hvernig við vorum skildir eftir. Hvernig stofnanir samfélagsins, löggjafarvaldið, heilbrigðisstofnanir og aðrir, í raun og veru létu okkur á margan hátt róa.“ Kristin kirkja hefur jafnframt margt á samviskunni í garð þessa hóps og það er mikilvægt að gera upp það trúarofbeldi sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir hafa þurft að þola í nafni kirkjunnar. Á heimasíðunni tímarit.is er að finna sársaukafullar greinar og ein slík, birt í Morgunblaðinu þann 14. apríl 1987, sýnir með sérlega skýrum hætti þá fordóma sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir þurftu að þola hérlendis og þurfa enn á heimsvísu. Greinarhöfundur segir: „Alnæmi á það sameiginlegt með öðrum kynsjúkdómum að hann verður til vegna þess sem Biblían kallar forboðið kynlíf. Það er talið að alnæmi hafi borist til manna með samförum þeirra við skepnur í Afríku. Síðan breiðist sjúkdómurinn út aðallega meðal kynvillinga og þaðan til vændiskvenna og eiturlyfjaneytenda. Sjúkdómurinn er ennþá lang algengastur meðal kynvillinga. Af þessu sést glöggt að ástæðan fyrir alnæmi er frjálst eða óeðlilegt kynlíf. Með öðrum orðum „synd“. Afleiðing syndar kallar alltaf á dauða. Manninum er einfaldlega ætlað að lifa kynlífi með einni persónu af gagnstæðu kyni. Það þarf enga spekinga til að segja okkur að það kallist að vera „gagnkynhneigður“. Það er það eina sem manninum er eðlilegt. Allt annað er synd.“[i] Röksemdarfærsla þeirra sem ala á andúð í garð hinsegin fólks og skýla sér á bakvið guðstrú er alltaf á sömu leið: Guð elskar syndarann en hatar syndina, sem í þeirra augum eru hinsegin ástir. Ég hef bent á að Biblían bjóði með engum hætti upp á fordæmingu samkynhneigðar og jafnframt á mikilvægi þess að kalla þennan hatursboðskap réttum nöfnum, trúarofbeldi.[ii] Sá trúarleiðtogi á heimsvísu sem hefur með áhrifamestum hætti tengt saman fordæmingu á samkynhneigð og alnæmi er Billy Graham en hann sagði árið 1993: „Er alnæmi refsing Guðs? Ég get ekki verið viss, en ég trúi því.“[iii] Skömmu síðar dró hann að einhverju leiti í land með staðhæfingu sína en fordæming hans á hinsegin fólki lifir enn í hreyfingunni sem hann stofnaði og er í dag leidd af syni hans, Franklin Graham. Áhrifa þeirra hér á landi gætir enn. Tímaritið Bjarmi, sem gefið er út af Sambandi íslenskra Kristniboðsfélaga, hefur haldið boðskap þeirra mjög á lofti, síðast árið 2020.[iv] Kynlífssiðfræði Billy Graham birtist í sama tímariti árið 1989 undir yfirskriftinni: Alnæmi, samskipti kynjanna og Biblían.[v] Greinin hefst með orðunum „Nú um nokkurt skeið höfum við haft þungar áhyggjur vegna sjúkdóms sem kallaður er alnæmi eða eyðni.“ Í kjölfarið er lögð fram kynlífssiðfræði sem fordæmir alla kynlífshegðun aðra en „samband kristinna hjóna, karls og konu sem trúa á Jesúm Krist og elska hvort annað“ og í niðurlagi greinarinnar segir: „Öll erum við haldin sjúkdómi sem er alvarlegri en alnæmi. Sá sjúkdómur heitir synd.“ Franklin Graham heimsótti Ísland árið 2013 á svokallaðri Hátíð Vonar[vi] en komu hans og aðkomu biskups Íslands var mótmælt af fjölmörgum, bæði innan kirkju og utan, að mér meðtöldum.[vii] Afstaða í garð hinsegin fólks og HIV jákvæðra hefur breyst mjög til batnaðar hér á landi en á heimsvísu er að eiga sér bakslag í réttindabaráttu hinsegin fólks. Uggvænlegust er þróunin í Úganda en þar hafa amerískir evangelistar átt beinan þátt í því að kynda undir hatur og ofbeldi í garð hinsegin fólks. Heimildamyndin God Loves Uganda eða Guð elskar Úganda frá 2013,[viii] greinir með sláandi hætti frá því hvernig amerískir evangelistar hafa með beinum hætti ýtt undir fordóma í garð samkynhneigðra í landinu. Myndin, sem sópaði að sér verðlaunum á kvikmyndahátíðum, veitir innsýn í hugarheim bókstafshyggjumanna sem sjá Úganda sem fremstu víglínu í baráttu Guðs gegn samkynhneigðum og afleiðingum þess. Baráttan gegn alnæmi og glæpavæðing samkynhneigðar eru þar tengd órofaböndum.[ix] Sáttaferli felur annarsvegar í sér að misgjörðir séu kallaðar réttum nöfnum og hinsvegar að ofbeldi sé fordæmt. Einar Þór segir: „Það sem við erum að gera núna og viljum er að fólk kannist við það og segi í raun og veru ,fyrirgefðu‘. Alveg eins og að, það er enn lifandi fólk sem man eftir því þegar var verið að teyma fólk í burtu til að drepa það á stríðsárunum og allir sneru höfðinu til hliðar. Síðan er uppgjörið seinna meir, eins og við erum að gera núna, og þá er þetta sárt og erfitt. Ég vil vera miskunnsamur en við verðum að segja það og í því er fyrirgefning að það sé viðurkennt. Ég held að við hefðum öll gott af því í dag og mér finnst skorta upp á að fólk viðurkenni og horfi í eigin barm, geti beðist fyrirgefningar og verið miskunnsöm.“ Fríkirkjan í Reykjavík getur ekki talað fyrir hönd kristninnar en hún hefur staðið með ástinni og HIV jákvæðum í hartnær 30 ár og mun gera það áfram. Mér ber jafnframt skylda sem prestur að játa að ástin er heilög í öllum þeim myndum sem hún birtist og að fordæma þá guðsmynd að Guð refsi þeim sem elska, með smitsjúkdómum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar