Stór hópur í lausu lofti eftir nýja skilgreiningu á kulnun Margrét Helga Erlingsdóttir skrifar 5. apríl 2023 16:28 Þær Snædís Eva Sigurðardóttir og Sigrún Ása Þórðardóttir sálfræðingar hjá Styðjandi sálfræðiþjónustu hafa sérhæft sig í greiningu og meðferð á kulnun í rúman áratug. Þær telja að ný skilgreining Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar geti haft slæmar afleiðingar í för með sér. Aðsend Sálfræðingar hafa áhyggjur af því að ný og þrengri skilgreining Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar WHO á kulnun – um að hún geti eingöngu verið vinnutengd – verði til þess að fólk sem búið er að keyra streitukerfið sitt í þrot fái ekki viðurkenningu á vanda sínum og að það geti átt á hættu að fá ranga greiningu. Sálfræðingarnir benda á að það geti verið skaðlegt fyrir fólk í kulnun að fá meðferð við þunglyndi. Vont ástand geti orðið verra. Fréttastofa fjallaði um rannsókn VIRK og nýja skilgreiningu WHO á kulnun seint í febrúarmánuði. Sjá nánar: Sex prósent beiðna til VIRK uppfylltu skilyrði WHO um kulnun Eftir að WHO þrengdi skilgreininguna á kulnun hefur umræðan um þetta sjúkdómsástand tekið nýja stefnu. Rannsókn VIRK sýndi fram á að einungis rúm sex prósent af þeim 58% sem leituðu til VIRK vegna kulnunareinkenna uppfylltu nýju skilgreininguna yfir kulnun. Samkvæmt WHO er kulnun vinnutengdur vandi. Þær Snædís Eva Sigurðardóttir og Sigrún Ása Þórðardóttir sálfræðingar hjá Styðjandi sálfræðiþjónustu hafa sérhæft sig í greiningu og meðferð við kulnun í rúman áratug. Þær telja að nýja greiningin geti haft skaðlegar afleiðingar. „Hér er ekki bara um að ræða fyrirbæri sem tengist vinnustað,“ segir Snædís í hádegisfréttum Bylgjunnar. Stór hópur í lausu lofti eftir nýja skilgreiningu „Þessi skilgreining felur ekki í sér útlistun á sjúkdómsástandinu sem fylgir í kjölfarið og hún er alls ekki nógu umfangsmikil þessi nýja skilgreining; hún nær ekki utan um þau einkenni og þau vandamál sem fólk glímir við eftir að hafa verið undir langvarandi álagi í langan tíma og þá breytir í rauninni ekki miklu þó að álagið sé á vinnustað, í einkalífi eða jafnvel hvaða hugarfar fólks og hvaða innri kröfur keyra þig áfram,“ útskýrir Snædís. Það sé ansi margt sem geti stuðlað að því að streitukerfið fari í gang. Það sé langur vegur frá að einungis vinnustaðurinn geti haft þau áhrif. „Það er nefnilega hætta á að nú sé stór hópur fólks, sem var kannski byrjaður að fá einhvern skilning á vanda sínum og farinn að finna leiðir til að vinna sig út úr honum sem missir fótanna núna.“ Þegar enska orðinu "burnout" er flett upp í leitarkerfi Getty myndabankans þá birtast nær eingöngu ljósmyndir af fólki í kulnun í samhengi við álag á vinnustað. Þær Sigrún og Snædís segja að mun fleiri þættir en vinnustaðurinn geti virkjað streitukerfið og nefna þær til dæmis veikindi fjölskyldumeðlima, erfið parasambönd, barnauppeldi og svo framvegis. Vísir/Getty Ólíkar meðferðir við kulnun og þunglyndi Til dæmis geti þunglyndismeðferð fólks í kulnun gert illt verra. „Þar sem þunglyndi einkennist af lækkuðu geðslagi, gleðileysi og óvirkni þá er meðferðin við því helst fólgin í því að koma fólki í meiri virkni og auka líkur á því að þau fái til baka sínar jákvæðu tilfinningar og vinna með hugarfar sem mögulega heldur geðslaginu lágu. Þetta er mjög erfitt að gera með fólki sem er búið að keyra sitt streitukerfi út og hefur litla hugræna getu og mikla þörf fyrir hvíld.“ Snædís segir að það sé mikilvægt að halda því til haga að vissulega komi það fyrir að fólk sé greint með kulnun sem sé haldið þunglyndi og mikilvægt sé að vanda til verka, gefa réttar greiningar og meðferð í þessu sem og öðru. Mannsheilinn ráði mögulega ekki við kröfur nútímans Þrátt fyrir að Snædís segi að uppspretta kulnunar geti vissulega verið vinnustaðurinn en ekki í öllum tilfellum. „Álag getur komið hvaðanæva að og vinnustaðir vissulega ættu og skulu taka ábyrgð og bera ábyrgð á heilsu sinna starfsmanna og skapa umhverfi sem gerir þeim kleift að vinna sína vinnu og þrífast vel.“ „Það er ansi margt sem stuðlar að því að okkar streitukerfi fer í gang, það fer ekki bara í gang í vinnunni, það geta líka verið aðstæður heima við, það getur verið börnin okkar, veikindi ástvina, fjárhagsáhyggjur og margar skuldbindingar því við lifum nú í samfélagi sem keyrir ansi hart, skulum við segja. Maður hefur áhyggjur af því að kröfur samfélagsins í dag sé nú kannski ekkert alveg í takt við það sem mannsheilinn ræður við yfir höfuð.“ Til frekari glöggvunar hafa þær Snædís og Sigrún skrifað ítarlega grein á Vísi um nýju kulnunargreininguna sem hægt er að lesa hér. Geðheilbrigði Tengdar fréttir Kulnun - stýrir orðfærið ástandinu? Kulnunarhugtakið hefur verið fólki hugleikið um nokkurt skeið og var meðal annars valið orð ársins árið 2018. Í orðfæri Íslendinga hingað til hefur það vísað til þess ástands og líðan þeirra sem hafa þurft á veikindaleyfi að halda í kjölfar mikils álags í langan tíma. 5. apríl 2023 13:16 Algengt að þunglyndir greini sig ranglega með kulnun „Við verðum að greina fólk rétt til þess að það geti fengið viðeigandi gagnreynd úrræði," segir Engilbert Sigurðsson prófessor í geðlækningum. 27. febrúar 2023 20:11 Sex prósent beiðna til VIRK uppfylltu skilyrði WHO um kulnun Fimmtíu og átta prósent umsækjenda um starfsendurhæfingu hjá VIRK starfsendurhæfingarsjóði ráku heilsubrestinn til kulnunar. Niðurstaða þróunarverkefnis á vegum VIRK sýnir aftur á móti að einungis rúm sex prósent þeirra uppfylltu skilyrði Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar um kulnun í starfi. 27. febrúar 2023 14:34 Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Allt of margir með hugann annars staðar í umferðinni Innlent Óeirðir í Valensía og kallað eftir afsögn ráðamanna Erlent Baráttan hafin á TikTok: Traktor í skeifunni, kaldar kveðjur og endurkoma Innlent Missti stjórn á bílnum þegar klæðingin umvafði dekkin Innlent Hætta sem sáttasemjarar í deilu Ísraela og Hamas Fréttir Ætlar 1750 kílómetra á þrektækjum á einni viku í minningu vina Innlent Yazan og fjölskylda leita að nýju húsnæði Innlent Bjartsýn eftir fund í Virginíu vegna Söndru sem afplánar 37 ára dóm Innlent Lögreglan bannaði bjór á B5 Innlent Fleiri fréttir Allt of margir með hugann annars staðar í umferðinni Ætlar 1750 kílómetra á þrektækjum á einni viku í minningu vina Baráttan hafin á TikTok: Traktor í skeifunni, kaldar kveðjur og endurkoma Engin miðlæg skráning slysa í ferðaþjónustu Yazan og fjölskylda leita að nýju húsnæði Úrbætur í kjölfar slyss á Breiðamerkurjökli og vikulöng þrekraun Grunaður um sölu fíkniefna og brot á útlendingalögum Missti stjórn á bílnum þegar klæðingin umvafði dekkin Lögreglan bannaði bjór á B5 Leikskólastarfsmenn í Hafnarfirði greiða atkvæði um verkfall Um 60 kennarar hjá Fræðsluneti Suðurlands Bein útsending: Sigmundur kynnir innihaldið Öryrkjar fá 1,7 skattfrjálsa milljarða Ætla ekki að slíta viðræðum Engin ákvörðun um hvalveiðar og maurasýrumengun á Bíldudal Kallar eftir sams konar úrræði og Breivik og árásarmaður hennar sæta Bjartsýn eftir fund í Virginíu vegna Söndru sem afplánar 37 ára dóm Helmingi þætti óeðlilegt ef Bjarni gæfi út hvalveiðileyfi Þúsund lítrar af sýru láku á Bíldudal Ríkisstjórnin bjó sjálf til flóttamannavandamál Tveir handteknir eftir hópslagsmál Mansalsmál Gríska hússins: Vann sjö daga í viku hverri og svaf í kjallaranum Sakar Snorra um að tendra bál fordóma Nýju húsnæði Myndlistaskólans lokað Ísland meðal Evrópulanda þar sem lyfjatengd andlát eru hlutfallslega flest Nánast engin læknisþjónusta ef til verkfalls kemur Mikill eldur í iðnaðarhúsnæði á Akureyri Lyfjatengd andlát, rauð Bandaríki og glimmerveisla í Eldborg Tóku fyrstu skóflustunguna að nýjum skóla Óvíst hvort umsókn um hvalveiðileyfi verði afgreidd fyrir kosningar Sjá meira
Fréttastofa fjallaði um rannsókn VIRK og nýja skilgreiningu WHO á kulnun seint í febrúarmánuði. Sjá nánar: Sex prósent beiðna til VIRK uppfylltu skilyrði WHO um kulnun Eftir að WHO þrengdi skilgreininguna á kulnun hefur umræðan um þetta sjúkdómsástand tekið nýja stefnu. Rannsókn VIRK sýndi fram á að einungis rúm sex prósent af þeim 58% sem leituðu til VIRK vegna kulnunareinkenna uppfylltu nýju skilgreininguna yfir kulnun. Samkvæmt WHO er kulnun vinnutengdur vandi. Þær Snædís Eva Sigurðardóttir og Sigrún Ása Þórðardóttir sálfræðingar hjá Styðjandi sálfræðiþjónustu hafa sérhæft sig í greiningu og meðferð við kulnun í rúman áratug. Þær telja að nýja greiningin geti haft skaðlegar afleiðingar. „Hér er ekki bara um að ræða fyrirbæri sem tengist vinnustað,“ segir Snædís í hádegisfréttum Bylgjunnar. Stór hópur í lausu lofti eftir nýja skilgreiningu „Þessi skilgreining felur ekki í sér útlistun á sjúkdómsástandinu sem fylgir í kjölfarið og hún er alls ekki nógu umfangsmikil þessi nýja skilgreining; hún nær ekki utan um þau einkenni og þau vandamál sem fólk glímir við eftir að hafa verið undir langvarandi álagi í langan tíma og þá breytir í rauninni ekki miklu þó að álagið sé á vinnustað, í einkalífi eða jafnvel hvaða hugarfar fólks og hvaða innri kröfur keyra þig áfram,“ útskýrir Snædís. Það sé ansi margt sem geti stuðlað að því að streitukerfið fari í gang. Það sé langur vegur frá að einungis vinnustaðurinn geti haft þau áhrif. „Það er nefnilega hætta á að nú sé stór hópur fólks, sem var kannski byrjaður að fá einhvern skilning á vanda sínum og farinn að finna leiðir til að vinna sig út úr honum sem missir fótanna núna.“ Þegar enska orðinu "burnout" er flett upp í leitarkerfi Getty myndabankans þá birtast nær eingöngu ljósmyndir af fólki í kulnun í samhengi við álag á vinnustað. Þær Sigrún og Snædís segja að mun fleiri þættir en vinnustaðurinn geti virkjað streitukerfið og nefna þær til dæmis veikindi fjölskyldumeðlima, erfið parasambönd, barnauppeldi og svo framvegis. Vísir/Getty Ólíkar meðferðir við kulnun og þunglyndi Til dæmis geti þunglyndismeðferð fólks í kulnun gert illt verra. „Þar sem þunglyndi einkennist af lækkuðu geðslagi, gleðileysi og óvirkni þá er meðferðin við því helst fólgin í því að koma fólki í meiri virkni og auka líkur á því að þau fái til baka sínar jákvæðu tilfinningar og vinna með hugarfar sem mögulega heldur geðslaginu lágu. Þetta er mjög erfitt að gera með fólki sem er búið að keyra sitt streitukerfi út og hefur litla hugræna getu og mikla þörf fyrir hvíld.“ Snædís segir að það sé mikilvægt að halda því til haga að vissulega komi það fyrir að fólk sé greint með kulnun sem sé haldið þunglyndi og mikilvægt sé að vanda til verka, gefa réttar greiningar og meðferð í þessu sem og öðru. Mannsheilinn ráði mögulega ekki við kröfur nútímans Þrátt fyrir að Snædís segi að uppspretta kulnunar geti vissulega verið vinnustaðurinn en ekki í öllum tilfellum. „Álag getur komið hvaðanæva að og vinnustaðir vissulega ættu og skulu taka ábyrgð og bera ábyrgð á heilsu sinna starfsmanna og skapa umhverfi sem gerir þeim kleift að vinna sína vinnu og þrífast vel.“ „Það er ansi margt sem stuðlar að því að okkar streitukerfi fer í gang, það fer ekki bara í gang í vinnunni, það geta líka verið aðstæður heima við, það getur verið börnin okkar, veikindi ástvina, fjárhagsáhyggjur og margar skuldbindingar því við lifum nú í samfélagi sem keyrir ansi hart, skulum við segja. Maður hefur áhyggjur af því að kröfur samfélagsins í dag sé nú kannski ekkert alveg í takt við það sem mannsheilinn ræður við yfir höfuð.“ Til frekari glöggvunar hafa þær Snædís og Sigrún skrifað ítarlega grein á Vísi um nýju kulnunargreininguna sem hægt er að lesa hér.
Geðheilbrigði Tengdar fréttir Kulnun - stýrir orðfærið ástandinu? Kulnunarhugtakið hefur verið fólki hugleikið um nokkurt skeið og var meðal annars valið orð ársins árið 2018. Í orðfæri Íslendinga hingað til hefur það vísað til þess ástands og líðan þeirra sem hafa þurft á veikindaleyfi að halda í kjölfar mikils álags í langan tíma. 5. apríl 2023 13:16 Algengt að þunglyndir greini sig ranglega með kulnun „Við verðum að greina fólk rétt til þess að það geti fengið viðeigandi gagnreynd úrræði," segir Engilbert Sigurðsson prófessor í geðlækningum. 27. febrúar 2023 20:11 Sex prósent beiðna til VIRK uppfylltu skilyrði WHO um kulnun Fimmtíu og átta prósent umsækjenda um starfsendurhæfingu hjá VIRK starfsendurhæfingarsjóði ráku heilsubrestinn til kulnunar. Niðurstaða þróunarverkefnis á vegum VIRK sýnir aftur á móti að einungis rúm sex prósent þeirra uppfylltu skilyrði Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar um kulnun í starfi. 27. febrúar 2023 14:34 Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Allt of margir með hugann annars staðar í umferðinni Innlent Óeirðir í Valensía og kallað eftir afsögn ráðamanna Erlent Baráttan hafin á TikTok: Traktor í skeifunni, kaldar kveðjur og endurkoma Innlent Missti stjórn á bílnum þegar klæðingin umvafði dekkin Innlent Hætta sem sáttasemjarar í deilu Ísraela og Hamas Fréttir Ætlar 1750 kílómetra á þrektækjum á einni viku í minningu vina Innlent Yazan og fjölskylda leita að nýju húsnæði Innlent Bjartsýn eftir fund í Virginíu vegna Söndru sem afplánar 37 ára dóm Innlent Lögreglan bannaði bjór á B5 Innlent Fleiri fréttir Allt of margir með hugann annars staðar í umferðinni Ætlar 1750 kílómetra á þrektækjum á einni viku í minningu vina Baráttan hafin á TikTok: Traktor í skeifunni, kaldar kveðjur og endurkoma Engin miðlæg skráning slysa í ferðaþjónustu Yazan og fjölskylda leita að nýju húsnæði Úrbætur í kjölfar slyss á Breiðamerkurjökli og vikulöng þrekraun Grunaður um sölu fíkniefna og brot á útlendingalögum Missti stjórn á bílnum þegar klæðingin umvafði dekkin Lögreglan bannaði bjór á B5 Leikskólastarfsmenn í Hafnarfirði greiða atkvæði um verkfall Um 60 kennarar hjá Fræðsluneti Suðurlands Bein útsending: Sigmundur kynnir innihaldið Öryrkjar fá 1,7 skattfrjálsa milljarða Ætla ekki að slíta viðræðum Engin ákvörðun um hvalveiðar og maurasýrumengun á Bíldudal Kallar eftir sams konar úrræði og Breivik og árásarmaður hennar sæta Bjartsýn eftir fund í Virginíu vegna Söndru sem afplánar 37 ára dóm Helmingi þætti óeðlilegt ef Bjarni gæfi út hvalveiðileyfi Þúsund lítrar af sýru láku á Bíldudal Ríkisstjórnin bjó sjálf til flóttamannavandamál Tveir handteknir eftir hópslagsmál Mansalsmál Gríska hússins: Vann sjö daga í viku hverri og svaf í kjallaranum Sakar Snorra um að tendra bál fordóma Nýju húsnæði Myndlistaskólans lokað Ísland meðal Evrópulanda þar sem lyfjatengd andlát eru hlutfallslega flest Nánast engin læknisþjónusta ef til verkfalls kemur Mikill eldur í iðnaðarhúsnæði á Akureyri Lyfjatengd andlát, rauð Bandaríki og glimmerveisla í Eldborg Tóku fyrstu skóflustunguna að nýjum skóla Óvíst hvort umsókn um hvalveiðileyfi verði afgreidd fyrir kosningar Sjá meira
Kulnun - stýrir orðfærið ástandinu? Kulnunarhugtakið hefur verið fólki hugleikið um nokkurt skeið og var meðal annars valið orð ársins árið 2018. Í orðfæri Íslendinga hingað til hefur það vísað til þess ástands og líðan þeirra sem hafa þurft á veikindaleyfi að halda í kjölfar mikils álags í langan tíma. 5. apríl 2023 13:16
Algengt að þunglyndir greini sig ranglega með kulnun „Við verðum að greina fólk rétt til þess að það geti fengið viðeigandi gagnreynd úrræði," segir Engilbert Sigurðsson prófessor í geðlækningum. 27. febrúar 2023 20:11
Sex prósent beiðna til VIRK uppfylltu skilyrði WHO um kulnun Fimmtíu og átta prósent umsækjenda um starfsendurhæfingu hjá VIRK starfsendurhæfingarsjóði ráku heilsubrestinn til kulnunar. Niðurstaða þróunarverkefnis á vegum VIRK sýnir aftur á móti að einungis rúm sex prósent þeirra uppfylltu skilyrði Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar um kulnun í starfi. 27. febrúar 2023 14:34