Kveikjum neistann í alla skóla? Rannveig Oddsdóttir skrifar 8. júlí 2022 09:31 Flokkur fólksins hefur lagt fram þingsályktunartillögu þess efnis að hugmyndafræði verkefnisins Kveikjum neistann verði innleidd í aðalnámskrá grunnskóla. Tillagan er þríþætt; lagt er til að við breytingar á námskrá verði lögð áhersla á bókstafa-hljóðaaðferð við lestrarkennslu, að innleiddar verði breytingar á lestrarmælingum og lögð verði áhersla á að hver nemandi fái áskoranir miðað við færni (Þingskjal 796, 562. mál). Hér er rétt að staldra við og skoða nokkur atriði. Í fyrsta lagi þá hugmynd að fastbinda í aðalnámskrá hvaða aðferðir skuli notaðar í lestrarkennslu. Verði það gert er um grundvallar stefnubreytingu í menntamálum á Íslandi að ræða. Fram til þessa hefur aðalnámskrá lagt línur um áherslur í námi og markmið sem stefnt skuli að en skólum hefur verið treyst fyrir því að velja leiðir til að ná settum markmiðum. Stefnubreyting sem þessi er vantraustsyfirlýsing á skóla og kennara og gerir lítið úr fagmennsku stéttarinnar. Í öðru lagi er rétt að skoða hvaða aðferð það er sem lagt er til að verði notuð við lestrarkennslu. Kveikjum neistann er þróunarverkefni sem hófst í Vestmannaeyjum síðastliðið haust og mun standa í tíu ár. Verkefninu er ætlað að efla skólastarf og bæta námsárangur. Við lestrarkennslu er byggt á hljóðaaðferð. Hljóðaaðferð hefur verið notuð í íslenskum skólum um langt árabil og samkvæmt úttekt á lestrarkennslu í íslenskum skólum 2009 var aðferðin allsráðandi. Síðan þá hafa margir skólar tekið upp kennsluaðferðina Byrjendalæsi sem leggur áherslu á að vinna á heildstæðan hátt með læsi. Ein af grunnstoðum þeirrar aðferðar er kennsla í stöfum og hljóðum en einnig er lögð áhersla á að vinna með talað mál, hlustun, lesskilning og ritun. Hljóðaaðferð er því engin nýjung í læsiskennslu á Íslandi heldur er hún notuð með einum eða öðrum hætti í öllum skólum landsins nú þegar. Þar fyrir utan er ekki komin nægilega mikil reynsla á Kveikjum neistann til að tímabært sé að innleiða aðferðina í fjölda skóla. Aðferðin hefur verið notuð í 1. bekk, í einum skóla, í eitt skólaár en ekki hefur verið kynnt hvernig unnið verður með læsi áfram í eldri bekkjum. Mælitækin sem notuð voru til að meta árangurinn í 1. bekk eru ekki notuð í öðrum íslenskum skólum. Forsvarsmenn aðferðarinnar hafa birt til samanburðar tölur úr norskri rannsókn sem byggir á gögnum sem aflað var fyrir 20 árum. Í þeim gögnum kemur fram að við upphaf skólagöngu standa norsk börn þeim íslensku nokkuð að baki í stafaþekkingu, þekkja að meðaltali 13 stafi en íslensk börn yfir 20 og því ekki óeðlilegt að þau íslensku séu fyrri til að ná lestrartækninni. Frekari úttektar er þörf til að hægt sé að fullyrða að aðferðin skili betri árangri en kennsla í öðrum skólum. Varðandi tillögur um breytingar á lestrarmælingum þá gaf Menntamálastofnun út ný lesfimipróf 2017. Þau próf geta þó engan vegin talist „helsta breyting í stjórnkerfi skóla“ eins og segir í greinargerðinni. Löng hefð er fyrir notkun hraðaprófa í Íslenskum skólum. Það eina sem var nýtt var að gefin voru út viðmið um lestrarhraða nemenda í öllum bekkjum og skólar hvattir til að meta reglulega lesfimi allra nemenda. Deila má um gildi lesfimiprófa til að meta læsi barna á mið- og unglingastigi en flestir lestrarfræðingar eru sammála um að slík próf séu gagnleg til að fylgjast með framförum í lestri í fyrstu bekkjum grunnskóla. Að skipta þeim prófum sem nú eru notuð út fyrir það sem flutningsmenn tillögunnar kalla „stöðumatspróf með bókstafa-hljóðaaðferð“, og vísar eftir því sem næst verður komið til prófsins sem notað var Vestmannaeyjum, væri ábyrgðarlaust. Það próf er ekki staðlað og metur einungis þekkingu barnanna á stöfum og hljóðum og hvort þau eru farin að geta tengt saman stafi/hljóð í lestri á einföldum texta. Lesfimi er langt því frá fullþróuð þegar þeirri færni er náð og mikilvægt að geta fylgst með framvindunni áfram. Lesfimipróf og fleiri matstæki sem skólar nota í dag koma þar að góðum notum. Þá er rétt að geta þess að lesfimipróf Menntamálastofnunar eru hluti af prófasafni sem er enn í mótun og mun þegar fram líða stundir einnig innihalda mat í lesskilningi og ritun. Vinnan við prófagerðina hefur hins vegar tafist vegna þess að stofnunin hefur ekki fengið nægt fjármagn í verkefnið. Varðandi þriðja lið tillögunnar að tryggja að allir nemendur fái áskoranir við hæfi þá hefur Ísland í áratugi fylgt stefnu um skóla fyrir alla og lagt áherslu á einstaklingsmiðað nám. Þriðji liður tillögunnar sýnir því enn og aftur að flutningsmenn hennar hafa ekki kynnt sér vel gildandi skólastefnu, lög og reglugerðir sem er eðlilegt að gera áður en lagðar eru fram breytingatillögur sem þessi. Umrædd tillaga ber vott um mikla vanþekkingu á skólastarfi og læsismenntun og hvaða leiðir eru árangursríkar til að styðja við og efla skólastarf. Í stað þess að grípa á lofti hálfþróaðar aðferðir ættu ráðamenn að horfa til þess að styðja við þá faglegu umgjörð sem skólastarf þrífst innan, svo sem með því að efla rannsóknir og styrkja þær stofnanir sem styðja við faglegt skólastarf. Höfundur er lektor við hug- og félagsvísindasviði Háskólans á Akureyri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Grunnskólar Rannveig Oddsdóttir Mest lesið Gervigreindin kolfellur á öllum prófum. Er bólan að bresta? Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Falið heimsveldi Al Thani-fjölskyldunnar Finnur Th. Eiríksson Skoðun Af hverju skiptir vökvagjöf okkur svona miklu máli? Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Fimm ár í feluleik Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare Skoðun Hér er það sem Ágúst sagði ykkur ekki Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 16.08.2025 Halldór Eineltið endaði með örkumlun Davíð Bergmann Skoðun Þetta þarftu að vita: 12 atriði Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Skoðun Skoðun Af hverju skiptir vökvagjöf okkur svona miklu máli? Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreindin kolfellur á öllum prófum. Er bólan að bresta? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen skrifar Skoðun Hér er það sem Ágúst sagði ykkur ekki Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíð íslensks menntakerfis – lærum af Buffalo og leiðandi háskólum heims Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Öryggismenning – hjartað í ábyrgri ferðaþjónustu Ólína Laxdal,Sólveig Nikulásdóttir skrifar Skoðun Nýsamþykkt aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum – aldrei mikilvægari en nú Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Falið heimsveldi Al Thani-fjölskyldunnar Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare skrifar Skoðun Hið landlæga fúsk Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Þetta þarftu að vita: 12 atriði Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Ég frétti af konu Gunnhildur Sveinsdóttir skrifar Skoðun Rangfærslur ESB-sinna leiðréttar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Eineltið endaði með örkumlun Davíð Bergmann skrifar Skoðun Akademísk kurteisi á tímum þjóðarmorðs Finnur Ulf Dellsén skrifar Skoðun Við megum ekki tapa leiknum utan vallar Eysteinn Pétur Lárusson skrifar Skoðun Börnin heyra bara sprengjugnýinn Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Gagnslausa fólkið Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi Laufey Brá Jónsdóttir,Sigríður Kristín Helgadóttir,Þorvaldur Víðisson skrifar Skoðun Allt mun fara vel Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Normið á ekki síðasta orðið Katrín Íris Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ég er eins og ég er, hvernig á ég að vera eitthvað annað? Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Við lifum á tíma fasisma Una Margrét Jónsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullir bíleigendur í frumskógi bílastæðagjalda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hinir miklu lýðræðissinnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kolefnishlutleysi eftir 15 ár? Hrafnhildur Bragadóttir,Birna Sigrún Hallsdóttir skrifar Skoðun Gleði eða ógleði? Haraldur Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Tískuorð eða sjálfsögð réttindi? Vigdís Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrann og illkvittnu einkaaðilarnir Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Áttatíu ár frá Hírósíma og Nagasakí Snæbjörn Guðmundsson skrifar Sjá meira
Flokkur fólksins hefur lagt fram þingsályktunartillögu þess efnis að hugmyndafræði verkefnisins Kveikjum neistann verði innleidd í aðalnámskrá grunnskóla. Tillagan er þríþætt; lagt er til að við breytingar á námskrá verði lögð áhersla á bókstafa-hljóðaaðferð við lestrarkennslu, að innleiddar verði breytingar á lestrarmælingum og lögð verði áhersla á að hver nemandi fái áskoranir miðað við færni (Þingskjal 796, 562. mál). Hér er rétt að staldra við og skoða nokkur atriði. Í fyrsta lagi þá hugmynd að fastbinda í aðalnámskrá hvaða aðferðir skuli notaðar í lestrarkennslu. Verði það gert er um grundvallar stefnubreytingu í menntamálum á Íslandi að ræða. Fram til þessa hefur aðalnámskrá lagt línur um áherslur í námi og markmið sem stefnt skuli að en skólum hefur verið treyst fyrir því að velja leiðir til að ná settum markmiðum. Stefnubreyting sem þessi er vantraustsyfirlýsing á skóla og kennara og gerir lítið úr fagmennsku stéttarinnar. Í öðru lagi er rétt að skoða hvaða aðferð það er sem lagt er til að verði notuð við lestrarkennslu. Kveikjum neistann er þróunarverkefni sem hófst í Vestmannaeyjum síðastliðið haust og mun standa í tíu ár. Verkefninu er ætlað að efla skólastarf og bæta námsárangur. Við lestrarkennslu er byggt á hljóðaaðferð. Hljóðaaðferð hefur verið notuð í íslenskum skólum um langt árabil og samkvæmt úttekt á lestrarkennslu í íslenskum skólum 2009 var aðferðin allsráðandi. Síðan þá hafa margir skólar tekið upp kennsluaðferðina Byrjendalæsi sem leggur áherslu á að vinna á heildstæðan hátt með læsi. Ein af grunnstoðum þeirrar aðferðar er kennsla í stöfum og hljóðum en einnig er lögð áhersla á að vinna með talað mál, hlustun, lesskilning og ritun. Hljóðaaðferð er því engin nýjung í læsiskennslu á Íslandi heldur er hún notuð með einum eða öðrum hætti í öllum skólum landsins nú þegar. Þar fyrir utan er ekki komin nægilega mikil reynsla á Kveikjum neistann til að tímabært sé að innleiða aðferðina í fjölda skóla. Aðferðin hefur verið notuð í 1. bekk, í einum skóla, í eitt skólaár en ekki hefur verið kynnt hvernig unnið verður með læsi áfram í eldri bekkjum. Mælitækin sem notuð voru til að meta árangurinn í 1. bekk eru ekki notuð í öðrum íslenskum skólum. Forsvarsmenn aðferðarinnar hafa birt til samanburðar tölur úr norskri rannsókn sem byggir á gögnum sem aflað var fyrir 20 árum. Í þeim gögnum kemur fram að við upphaf skólagöngu standa norsk börn þeim íslensku nokkuð að baki í stafaþekkingu, þekkja að meðaltali 13 stafi en íslensk börn yfir 20 og því ekki óeðlilegt að þau íslensku séu fyrri til að ná lestrartækninni. Frekari úttektar er þörf til að hægt sé að fullyrða að aðferðin skili betri árangri en kennsla í öðrum skólum. Varðandi tillögur um breytingar á lestrarmælingum þá gaf Menntamálastofnun út ný lesfimipróf 2017. Þau próf geta þó engan vegin talist „helsta breyting í stjórnkerfi skóla“ eins og segir í greinargerðinni. Löng hefð er fyrir notkun hraðaprófa í Íslenskum skólum. Það eina sem var nýtt var að gefin voru út viðmið um lestrarhraða nemenda í öllum bekkjum og skólar hvattir til að meta reglulega lesfimi allra nemenda. Deila má um gildi lesfimiprófa til að meta læsi barna á mið- og unglingastigi en flestir lestrarfræðingar eru sammála um að slík próf séu gagnleg til að fylgjast með framförum í lestri í fyrstu bekkjum grunnskóla. Að skipta þeim prófum sem nú eru notuð út fyrir það sem flutningsmenn tillögunnar kalla „stöðumatspróf með bókstafa-hljóðaaðferð“, og vísar eftir því sem næst verður komið til prófsins sem notað var Vestmannaeyjum, væri ábyrgðarlaust. Það próf er ekki staðlað og metur einungis þekkingu barnanna á stöfum og hljóðum og hvort þau eru farin að geta tengt saman stafi/hljóð í lestri á einföldum texta. Lesfimi er langt því frá fullþróuð þegar þeirri færni er náð og mikilvægt að geta fylgst með framvindunni áfram. Lesfimipróf og fleiri matstæki sem skólar nota í dag koma þar að góðum notum. Þá er rétt að geta þess að lesfimipróf Menntamálastofnunar eru hluti af prófasafni sem er enn í mótun og mun þegar fram líða stundir einnig innihalda mat í lesskilningi og ritun. Vinnan við prófagerðina hefur hins vegar tafist vegna þess að stofnunin hefur ekki fengið nægt fjármagn í verkefnið. Varðandi þriðja lið tillögunnar að tryggja að allir nemendur fái áskoranir við hæfi þá hefur Ísland í áratugi fylgt stefnu um skóla fyrir alla og lagt áherslu á einstaklingsmiðað nám. Þriðji liður tillögunnar sýnir því enn og aftur að flutningsmenn hennar hafa ekki kynnt sér vel gildandi skólastefnu, lög og reglugerðir sem er eðlilegt að gera áður en lagðar eru fram breytingatillögur sem þessi. Umrædd tillaga ber vott um mikla vanþekkingu á skólastarfi og læsismenntun og hvaða leiðir eru árangursríkar til að styðja við og efla skólastarf. Í stað þess að grípa á lofti hálfþróaðar aðferðir ættu ráðamenn að horfa til þess að styðja við þá faglegu umgjörð sem skólastarf þrífst innan, svo sem með því að efla rannsóknir og styrkja þær stofnanir sem styðja við faglegt skólastarf. Höfundur er lektor við hug- og félagsvísindasviði Háskólans á Akureyri.
Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare Skoðun
Skoðun Kerfisbundið afnám réttinda kvenna — Staða afganskra kvenna 4 árum eftir valdatöku talíbana Ólafur Elínarson,Anna Steinsen skrifar
Skoðun Framtíð íslensks menntakerfis – lærum af Buffalo og leiðandi háskólum heims Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Öryggismenning – hjartað í ábyrgri ferðaþjónustu Ólína Laxdal,Sólveig Nikulásdóttir skrifar
Skoðun Nýsamþykkt aðgerðaáætlun í krabbameinsmálum – aldrei mikilvægari en nú Halla Þorvaldsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare skrifar
Skoðun Tjáningarfrelsi Laufey Brá Jónsdóttir,Sigríður Kristín Helgadóttir,Þorvaldur Víðisson skrifar
Skoðun Örvæntingarfullir bíleigendur í frumskógi bílastæðagjalda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar
Við styðjum Ingólf Gíslason og annað starfsfólk í akademískri sniðgöngu Elía Hörpu og Önundarbur,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Íris Ellenberger,Sjöfn Asare Skoðun