Barnamál, gæði þjónustu Lúðvík Júlíusson skrifar 29. mars 2021 16:01 Í umræðunni eru gæði þjónustu sveitarfélaga í málefnum barna. Skoðanir eru skiptar en ég vil benda á eftirfarandi. Sveitarfélög veita þjónustu á grundvella laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, 40/1991. Starfsfólk sem veitir börnum og foreldrum í viðkvæmri stöðu þjónustu er í einhverjum tilvikum ekki menntaðir félagsráðgjafar og tilheyra ekki heldur öðrum fagstéttum sem landlæknir veitir starfsréttindi(1). Ef foreldri fær ekki viðunandi þjónustu eða ráðgjöf þá getur foreldri hvorki kvartað né mótmælt með formlegum hætti. Foreldrið getur aðeins kvartað til næsta yfirmanns og vegna þess að málið er bundið persónuvernd viðkomandi starfsmanns þá fær foreldrið aldrei að vita hvort og hvernig málinu lýkur. Kvörtunin hættir að varða hagsmuni barns og foreldris en verður allt í einu mál starfsmanns gagnvart sínum yfirmanni. Þetta er mjög óeðlilegt. Börn í viðkvæmri stöðu og foreldrar þeirra njóta þess ekki alltaf að hafa reyndan félagsráðgjafa sér til halds og trausts. Félagsráðgjafar vinna eftir vinnureglum sveitarfélags og þeir leita einnig álita hjá lögfræðingum. Það er ekkert í námi lögfræðinga sem gerir þá hæfa í að fjalla sérstaklega um börn þegar kemur að málum sem varða þroska þeirra. Samt eru það lögfræðingar, frekar en félagsráðgjafar, sem ákvarða hvort og hvenær megi veita börnum í viðkvæmri stöðu og foreldrum þeirra þjónustu. Í vinnureglum sveitarfélaga er beinlínis bannað að veita ákveðnum hópi barna í viðkvæmri stöðu og foreldrum þeirra aðstoð, jafnvel þó félagsfræðingur hefði aðra skoðun á því og þó bæði barn og foreldri hefðu gagn af því. Ekki er tekið tillit til þess hvað barni er fyrir bestu, Barnasáttmáli SÞ hefur ekkert gildi og veitir börnum hvorki vernd né réttindi. Ekki er hægt að kvarta til Úrskurðarnefndar velferðarmála vegna lélegrar þjónustu eða ef foreldri getur ekki sótt um þjónustu. Án undantekninga er sótt um þjónustu með starfsmanni viðkomandi sveitarfélags. Ekki er heldur hægt að kvarta til Umboðsmanns Alþingis þar sem kvörtunarfrestur er yfirleitt liðinn þegar kemur í ljós að starfsmaður ákvað að upplýsa ekki foreldri um réttindi þess og barnsins, jafnvel þó foreldri sé ekki upplýst með neinum hætti, hvorki formlegum né óformlegum hætti, um að ákvörðun hafi verið tekin. Ekkert eftirlit er með sveitarfélögum til að tryggja að barn fái viðeigandi þjónustu. Það er einnig mjög erfitt og einkennilegt fyrir foreldri að kvarta yfir starfsfólki því þá fer allt í hnút. Litið er á foreldri sem „árásaraðila“ og sveitarfélagið „pakkar í vörn“ og virkjar her lögfræðinga. Geta og áhugi sveitarfélagsins til að vinna með foreldri sem kvartar verður óneitanlega minni. Það er ekki gott með tilliti til hagsmuni barnsins. Enginn starfsmaður er fullkominn. Það skiptir engu máli að viljinn til að gera gott sé ótrúlega mikill. Allir geta gert mistök. Þá skiptir máli að leiðrétta mistökin en ekki kenna börnum og foreldrum um. Persónuverndarlög tryggja ekki að réttar upplýsingar séu skráðar um börn og foreldra. Sömu lög tryggja ekki að fagaðilar sem lesa gögnin séu að lesa upplýsingar sem gagnast barni. Geri starfsmaður félagsþjónustu mistök við skráningu gagna, skráir einhliða upplýsingar, skráir þær með villandi hætti eða skráir eigin skoðanir, þá er ekkert sem foreldri getur gert til að fá þetta leiðrétt. Foreldrið veit oftast ekki hvað er skrifað því oftast les það ekki málaskrá barna sinna. Það eina sem foreldrið getur gert er að skrifa yfirlýsingu um að gögn sem skráð hafa verið af starfsmanni sveitarfélagsins séu röng. Svo verður foreldrið að vona að yfirlýsingin verði lesin en einnig að hún verði metin trúverðug. Þetta er ömurleg staða fyrir foreldri. Ekkert faglegt eftirlit er haft með vinnslu persónuupplýsinga hjá sveitarfélögum. Frumvarp um samþættingu þjónustu í þágu barna er ekki að fara að breyta miklu sem skiptir máli varðandi rétt barna og foreldra. Enga aukna vernd eða réttindi er að finna í frumvarpinu. Staða barna og foreldra gagnvart persónuvernd verður enn óviðunandi. Frumvarpið snýst fyrst og fremst um að stofnanir og ráðuneyti geti talað saman en ekki um að börnum og foreldrum séu tryggð réttindi. Til þess að börn og foreldrar í viðkvæmri stöðu fái aðstoð þá skiptir miklu máli að lög séu skýr(Alþingi), starfsfólk félagsþjónustu(Félagsráðgjafar) og sveitarfélaga(Lögfræðingar) hafi menntun, þekkingu og reynslu til að skilja málið. Það er óskastaða en við erum langt frá henni í dag. Lög eru óskýr og ekkert kemur í veg fyrir að starfsfólk sveitarfélaga láti persónulega skoðun ráða för en ekki hag barnsins. Í ófullkomnum heimi, þá er ekkert fullkomið, hvorki foreldrar né starfsfólk. Getan til að viðurkenna mistök, tala saman og sérstaklega að vinna saman skiptir miklu máli. Það er því nauðsynlegt að sveitarfélög og ríki skapi þann grundvöll með því að stofna „embætti umboðsmanns notenda þjónustu félagsþjónustu og barnaverndar“ eða eitthvað sambærilegt. Myndi það embætti meðal annars fylgjast með því að farið sé eftir lögum, foreldrar séu upplýstir um réttindi sín, leysa úr ágreiningi á milli sveitarfélaga og foreldra og að sveitarfélög fari eftir Barnasáttmála SÞ og Samningi SÞ um réttindi fatlaðra. Staða og réttindi barna eru ekkert flókin og ef við setjum barnið í fyrsta sæti þá blasa ekkert nema lausnir við. Fullorðið fólk vill því miður oft flækjast fyrir og láta málin snúast um sig. Þá skiptir mestu máli að geta sett sig í spor barnsins og vera hluti af lausninni en ekki vandamálinu. Höfundur er viðskiptafræðingur, faðir og áhugamaður um réttindi barna (1) https://www.landlaeknir.is/gaedi-og-eftirlit/heilbrigdisstarfsfolk/starfsleyfi/ Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Réttindi barna Sveitarstjórnarmál Lúðvík Júlíusson Mest lesið Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa Skoðun Skoðun Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Í umræðunni eru gæði þjónustu sveitarfélaga í málefnum barna. Skoðanir eru skiptar en ég vil benda á eftirfarandi. Sveitarfélög veita þjónustu á grundvella laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, 40/1991. Starfsfólk sem veitir börnum og foreldrum í viðkvæmri stöðu þjónustu er í einhverjum tilvikum ekki menntaðir félagsráðgjafar og tilheyra ekki heldur öðrum fagstéttum sem landlæknir veitir starfsréttindi(1). Ef foreldri fær ekki viðunandi þjónustu eða ráðgjöf þá getur foreldri hvorki kvartað né mótmælt með formlegum hætti. Foreldrið getur aðeins kvartað til næsta yfirmanns og vegna þess að málið er bundið persónuvernd viðkomandi starfsmanns þá fær foreldrið aldrei að vita hvort og hvernig málinu lýkur. Kvörtunin hættir að varða hagsmuni barns og foreldris en verður allt í einu mál starfsmanns gagnvart sínum yfirmanni. Þetta er mjög óeðlilegt. Börn í viðkvæmri stöðu og foreldrar þeirra njóta þess ekki alltaf að hafa reyndan félagsráðgjafa sér til halds og trausts. Félagsráðgjafar vinna eftir vinnureglum sveitarfélags og þeir leita einnig álita hjá lögfræðingum. Það er ekkert í námi lögfræðinga sem gerir þá hæfa í að fjalla sérstaklega um börn þegar kemur að málum sem varða þroska þeirra. Samt eru það lögfræðingar, frekar en félagsráðgjafar, sem ákvarða hvort og hvenær megi veita börnum í viðkvæmri stöðu og foreldrum þeirra þjónustu. Í vinnureglum sveitarfélaga er beinlínis bannað að veita ákveðnum hópi barna í viðkvæmri stöðu og foreldrum þeirra aðstoð, jafnvel þó félagsfræðingur hefði aðra skoðun á því og þó bæði barn og foreldri hefðu gagn af því. Ekki er tekið tillit til þess hvað barni er fyrir bestu, Barnasáttmáli SÞ hefur ekkert gildi og veitir börnum hvorki vernd né réttindi. Ekki er hægt að kvarta til Úrskurðarnefndar velferðarmála vegna lélegrar þjónustu eða ef foreldri getur ekki sótt um þjónustu. Án undantekninga er sótt um þjónustu með starfsmanni viðkomandi sveitarfélags. Ekki er heldur hægt að kvarta til Umboðsmanns Alþingis þar sem kvörtunarfrestur er yfirleitt liðinn þegar kemur í ljós að starfsmaður ákvað að upplýsa ekki foreldri um réttindi þess og barnsins, jafnvel þó foreldri sé ekki upplýst með neinum hætti, hvorki formlegum né óformlegum hætti, um að ákvörðun hafi verið tekin. Ekkert eftirlit er með sveitarfélögum til að tryggja að barn fái viðeigandi þjónustu. Það er einnig mjög erfitt og einkennilegt fyrir foreldri að kvarta yfir starfsfólki því þá fer allt í hnút. Litið er á foreldri sem „árásaraðila“ og sveitarfélagið „pakkar í vörn“ og virkjar her lögfræðinga. Geta og áhugi sveitarfélagsins til að vinna með foreldri sem kvartar verður óneitanlega minni. Það er ekki gott með tilliti til hagsmuni barnsins. Enginn starfsmaður er fullkominn. Það skiptir engu máli að viljinn til að gera gott sé ótrúlega mikill. Allir geta gert mistök. Þá skiptir máli að leiðrétta mistökin en ekki kenna börnum og foreldrum um. Persónuverndarlög tryggja ekki að réttar upplýsingar séu skráðar um börn og foreldra. Sömu lög tryggja ekki að fagaðilar sem lesa gögnin séu að lesa upplýsingar sem gagnast barni. Geri starfsmaður félagsþjónustu mistök við skráningu gagna, skráir einhliða upplýsingar, skráir þær með villandi hætti eða skráir eigin skoðanir, þá er ekkert sem foreldri getur gert til að fá þetta leiðrétt. Foreldrið veit oftast ekki hvað er skrifað því oftast les það ekki málaskrá barna sinna. Það eina sem foreldrið getur gert er að skrifa yfirlýsingu um að gögn sem skráð hafa verið af starfsmanni sveitarfélagsins séu röng. Svo verður foreldrið að vona að yfirlýsingin verði lesin en einnig að hún verði metin trúverðug. Þetta er ömurleg staða fyrir foreldri. Ekkert faglegt eftirlit er haft með vinnslu persónuupplýsinga hjá sveitarfélögum. Frumvarp um samþættingu þjónustu í þágu barna er ekki að fara að breyta miklu sem skiptir máli varðandi rétt barna og foreldra. Enga aukna vernd eða réttindi er að finna í frumvarpinu. Staða barna og foreldra gagnvart persónuvernd verður enn óviðunandi. Frumvarpið snýst fyrst og fremst um að stofnanir og ráðuneyti geti talað saman en ekki um að börnum og foreldrum séu tryggð réttindi. Til þess að börn og foreldrar í viðkvæmri stöðu fái aðstoð þá skiptir miklu máli að lög séu skýr(Alþingi), starfsfólk félagsþjónustu(Félagsráðgjafar) og sveitarfélaga(Lögfræðingar) hafi menntun, þekkingu og reynslu til að skilja málið. Það er óskastaða en við erum langt frá henni í dag. Lög eru óskýr og ekkert kemur í veg fyrir að starfsfólk sveitarfélaga láti persónulega skoðun ráða för en ekki hag barnsins. Í ófullkomnum heimi, þá er ekkert fullkomið, hvorki foreldrar né starfsfólk. Getan til að viðurkenna mistök, tala saman og sérstaklega að vinna saman skiptir miklu máli. Það er því nauðsynlegt að sveitarfélög og ríki skapi þann grundvöll með því að stofna „embætti umboðsmanns notenda þjónustu félagsþjónustu og barnaverndar“ eða eitthvað sambærilegt. Myndi það embætti meðal annars fylgjast með því að farið sé eftir lögum, foreldrar séu upplýstir um réttindi sín, leysa úr ágreiningi á milli sveitarfélaga og foreldra og að sveitarfélög fari eftir Barnasáttmála SÞ og Samningi SÞ um réttindi fatlaðra. Staða og réttindi barna eru ekkert flókin og ef við setjum barnið í fyrsta sæti þá blasa ekkert nema lausnir við. Fullorðið fólk vill því miður oft flækjast fyrir og láta málin snúast um sig. Þá skiptir mestu máli að geta sett sig í spor barnsins og vera hluti af lausninni en ekki vandamálinu. Höfundur er viðskiptafræðingur, faðir og áhugamaður um réttindi barna (1) https://www.landlaeknir.is/gaedi-og-eftirlit/heilbrigdisstarfsfolk/starfsleyfi/
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun