Varhugaverð vegferð Þórir Guðmundsson skrifar 25. október 2019 07:30 Vegurinn til heljar er oftast varðaður góðum ásetningi og vafalaust hefur Íslandsbanki hin ágætustu markmið með því að „kveðja auglýsingar hjá fjölmiðlum sem bjóða upp á afgerandi kynjahalla,“ svo vitnað sé í markaðs- og samskiptastjóra bankans. En Íslandsbanki er hér á varhugaverðri vegferð sem ógnar fjölmiðlum og skaðar umræðu og þar með lýðræðið í landinu. Ekki af því að markmiðið sé ekki gott heldur vegna þess að hótun um að refsa fjölmiðlum fyrir að hegða sér ekki í samræmi við stefnu fyrirtækis er hættuleg, ein og sér, og stórhættuleg sem fordæmi. Fyrirtæki sýna samfélagslega ábyrgð í verki með ýmsum hætti. Sum styrkja góðgerðamál, önnur minnka eigin kolefnisfótspor og mörg reyna að sporna gegn einnota umbúðum eða versla ekki við fyrirtæki sem framleiða stríðstól, svo dæmi séu tekin. Þegar stór auglýsandi biður fjölmiðla um að útvega sér tölur um kynjahlutfall á fréttastofu sinni, og segist síðan ætla að hætta að auglýsa í miðlum þar sem kynjahlutfallið er „afgerandi“, þá er ástæða til að staldra við. Þá fara rauð ljós að blikka. Þrýstingur á fjölmiðla En er ekki bara besta mál að fyrirtæki framfylgi stefnu sinni gagnvart fjölmiðlum eins og öðrum? Þegar grannt er skoðað er ýmislegt við það að athuga. Fjölmiðlar eru ekki bara hvaða fyrirtæki sem er, eins og meðal annars má sjá af því að um þá gilda sérstök lög. Eitt markmið þeirra er að verja ritstjórnir fjölmiðla fyrir utanaðkomandi þrýstingi. Fjölmiðlar hafa langa reynslu af að verjast þrýstingi; pólitískum, viðskiptalegum og persónulegum. Það er ekkert nýtt. Þeir eru gjarnan óþekkir, uppáþrengjandi og aðgangsharðir. Ýmsir telja sig eiga harma að hefna gagnvart fjölmiðlum og hafa um tíðina reynt að hafa áhrif á þá. Þar hafa bæði sakamenn, stjórnmálamenn og viðskiptajöfrar komið við sögu. En það er nýtt að stórfyrirtæki telji sér sæmandi að beita fjárhagslegum styrk sínum til að hafa bein áhrif á starfsmenn fjölmiðla og viðmælendur þeirra. Hefði Íslandsbanki valið sér það heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna að berjast gegn fátækt, hefði bankanum þá þótt eðlilegt að krefjast þess að fjölmiðlar töluðu við eitthvert ákveðið hlutfall fátækra í fréttatímum sínum? Það er göfugt markmið; af hverju ekki beita þrýstingi til að framfylgja því? Bara af því að markmiðið er gott er ekki sjálfsagt að framfylgja því með hvaða hætti sem er. Undirstaða lýðræðis Fjölmiðlar og sú opna umræða sem þeir standa fyrir eru undirstaða lýðræðis. Þessi undirstaða stendur ekkert sérstaklega föstum fótum á Íslandi, eins og ágæt skýrsla um rekstrarumhverfi einkarekinna fjölmiðla frá 2018 sýnir fram á. Inn í þetta umhverfi kemur Íslandsbanki með hótanir um refsingar í formi auglýsingabanns á þá sem ekki vinna samkvæmt stefnu bankans að mati bankans. Viðskiptalegar refsiaðgerðir En hverja munu þessar viðskiptalegu refsiaðgerðir hitta fyrir? Meðal fjölmiðla eru smærri miðlar, svo sem landshlutablöð, þar sem er einungis einn starfsmaður, kannski prentsmiðjueigandinn á staðnum sem gefur út staðbundið fréttarit og reiðir sig á auglýsingar til að halda því gangandi. Þeirra á meðal eru líka miðlar sem höfða til ákveðinna hópa, svo sem sjómanna, áhugafólks um prjónauppskriftir, matgæðinga, húseigenda, karla eða kvenna. Ákvörðun Íslandsbanka virðist ganga út á að miðlar verði sjálfkrafa útilokaðir ef starfsmenn eða viðmælendahópur eru aðallega af öðru kyninu. Eða hvert er viðmiðið? 60/40, 70/30, 80/20? Á þetta við um kynjahlutfall meðal starfsmanna eða meðal viðmælenda eða hvoru tveggja og þá í hvaða mæli? Og hvers vegna beitir bankinn ekki sama þrýstingi gagnvart innistæðueigendum, fyrirtækjum í eigu bankans, fjárfestingum hans? Bankinn hefur ágæta stefnu um kynjajafnrétti en getur verið að hann ætli að framfylgja henni eingöngu á útgjaldahliðinni en ekki þar sem fjárhagslegur sársauki bankans yrði meiri? Nú skal tekið fram að sú fréttastofa sem ég stýri stefnir að því að hafa kynjajafnvægi í bæði starfsmanna- og viðmælendahópnum og hefur ekki vondan málstað í þeim efnum. Hjá okkur starfa 32 fréttamenn; 16 karlar og 16 konur (í fullu eða hlutastarfi). Við Bylgjufréttir starfa tveir fréttamenn í fullu starfi, einn karl og ein kona. Fréttaþulir okkar á Stöð 2 eru fjórir, tveir karlar og tvær konur. Viðmælendur í fréttatíma Stöðvar 2 í fyrra voru 58% karlar og 42% konur, þannig að þar þurfum við áfram að keppa að jafnara hlutfalli kynjanna, þó eftir því sem fréttirnar gefa tilefni til. Við höfum ekki mælt kynjahlutfall viðmælenda í fréttum á Bylgjunni og Vísi. En það sem Íslandsbanki verður að skilja er að með ákvörðun sinni er bankinn að reyna að hafa áhrif á ritstjórnir fjölmiðla með fjárhagslegum þrýstingi. Það er óeðlilegt og þá skiptir engu máli hversu gott málefnið er. Það er þrýstingurinn sem er óeðlilegur, ekki markmiðið með honum. Vonandi er vegferðin sem bankinn virðist vera á bara vanhugsuð. Og þá er rétt að hann hugsi málið betur.Höfundur er ritstjóri fréttastofu Stöðvar 2, Bylgjunnar og Vísis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Auglýsinga- og markaðsmál Fjölmiðlar Íslenskir bankar Jafnréttismál Þórir Guðmundsson Mest lesið Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Bullandi hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Vegurinn til heljar er oftast varðaður góðum ásetningi og vafalaust hefur Íslandsbanki hin ágætustu markmið með því að „kveðja auglýsingar hjá fjölmiðlum sem bjóða upp á afgerandi kynjahalla,“ svo vitnað sé í markaðs- og samskiptastjóra bankans. En Íslandsbanki er hér á varhugaverðri vegferð sem ógnar fjölmiðlum og skaðar umræðu og þar með lýðræðið í landinu. Ekki af því að markmiðið sé ekki gott heldur vegna þess að hótun um að refsa fjölmiðlum fyrir að hegða sér ekki í samræmi við stefnu fyrirtækis er hættuleg, ein og sér, og stórhættuleg sem fordæmi. Fyrirtæki sýna samfélagslega ábyrgð í verki með ýmsum hætti. Sum styrkja góðgerðamál, önnur minnka eigin kolefnisfótspor og mörg reyna að sporna gegn einnota umbúðum eða versla ekki við fyrirtæki sem framleiða stríðstól, svo dæmi séu tekin. Þegar stór auglýsandi biður fjölmiðla um að útvega sér tölur um kynjahlutfall á fréttastofu sinni, og segist síðan ætla að hætta að auglýsa í miðlum þar sem kynjahlutfallið er „afgerandi“, þá er ástæða til að staldra við. Þá fara rauð ljós að blikka. Þrýstingur á fjölmiðla En er ekki bara besta mál að fyrirtæki framfylgi stefnu sinni gagnvart fjölmiðlum eins og öðrum? Þegar grannt er skoðað er ýmislegt við það að athuga. Fjölmiðlar eru ekki bara hvaða fyrirtæki sem er, eins og meðal annars má sjá af því að um þá gilda sérstök lög. Eitt markmið þeirra er að verja ritstjórnir fjölmiðla fyrir utanaðkomandi þrýstingi. Fjölmiðlar hafa langa reynslu af að verjast þrýstingi; pólitískum, viðskiptalegum og persónulegum. Það er ekkert nýtt. Þeir eru gjarnan óþekkir, uppáþrengjandi og aðgangsharðir. Ýmsir telja sig eiga harma að hefna gagnvart fjölmiðlum og hafa um tíðina reynt að hafa áhrif á þá. Þar hafa bæði sakamenn, stjórnmálamenn og viðskiptajöfrar komið við sögu. En það er nýtt að stórfyrirtæki telji sér sæmandi að beita fjárhagslegum styrk sínum til að hafa bein áhrif á starfsmenn fjölmiðla og viðmælendur þeirra. Hefði Íslandsbanki valið sér það heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna að berjast gegn fátækt, hefði bankanum þá þótt eðlilegt að krefjast þess að fjölmiðlar töluðu við eitthvert ákveðið hlutfall fátækra í fréttatímum sínum? Það er göfugt markmið; af hverju ekki beita þrýstingi til að framfylgja því? Bara af því að markmiðið er gott er ekki sjálfsagt að framfylgja því með hvaða hætti sem er. Undirstaða lýðræðis Fjölmiðlar og sú opna umræða sem þeir standa fyrir eru undirstaða lýðræðis. Þessi undirstaða stendur ekkert sérstaklega föstum fótum á Íslandi, eins og ágæt skýrsla um rekstrarumhverfi einkarekinna fjölmiðla frá 2018 sýnir fram á. Inn í þetta umhverfi kemur Íslandsbanki með hótanir um refsingar í formi auglýsingabanns á þá sem ekki vinna samkvæmt stefnu bankans að mati bankans. Viðskiptalegar refsiaðgerðir En hverja munu þessar viðskiptalegu refsiaðgerðir hitta fyrir? Meðal fjölmiðla eru smærri miðlar, svo sem landshlutablöð, þar sem er einungis einn starfsmaður, kannski prentsmiðjueigandinn á staðnum sem gefur út staðbundið fréttarit og reiðir sig á auglýsingar til að halda því gangandi. Þeirra á meðal eru líka miðlar sem höfða til ákveðinna hópa, svo sem sjómanna, áhugafólks um prjónauppskriftir, matgæðinga, húseigenda, karla eða kvenna. Ákvörðun Íslandsbanka virðist ganga út á að miðlar verði sjálfkrafa útilokaðir ef starfsmenn eða viðmælendahópur eru aðallega af öðru kyninu. Eða hvert er viðmiðið? 60/40, 70/30, 80/20? Á þetta við um kynjahlutfall meðal starfsmanna eða meðal viðmælenda eða hvoru tveggja og þá í hvaða mæli? Og hvers vegna beitir bankinn ekki sama þrýstingi gagnvart innistæðueigendum, fyrirtækjum í eigu bankans, fjárfestingum hans? Bankinn hefur ágæta stefnu um kynjajafnrétti en getur verið að hann ætli að framfylgja henni eingöngu á útgjaldahliðinni en ekki þar sem fjárhagslegur sársauki bankans yrði meiri? Nú skal tekið fram að sú fréttastofa sem ég stýri stefnir að því að hafa kynjajafnvægi í bæði starfsmanna- og viðmælendahópnum og hefur ekki vondan málstað í þeim efnum. Hjá okkur starfa 32 fréttamenn; 16 karlar og 16 konur (í fullu eða hlutastarfi). Við Bylgjufréttir starfa tveir fréttamenn í fullu starfi, einn karl og ein kona. Fréttaþulir okkar á Stöð 2 eru fjórir, tveir karlar og tvær konur. Viðmælendur í fréttatíma Stöðvar 2 í fyrra voru 58% karlar og 42% konur, þannig að þar þurfum við áfram að keppa að jafnara hlutfalli kynjanna, þó eftir því sem fréttirnar gefa tilefni til. Við höfum ekki mælt kynjahlutfall viðmælenda í fréttum á Bylgjunni og Vísi. En það sem Íslandsbanki verður að skilja er að með ákvörðun sinni er bankinn að reyna að hafa áhrif á ritstjórnir fjölmiðla með fjárhagslegum þrýstingi. Það er óeðlilegt og þá skiptir engu máli hversu gott málefnið er. Það er þrýstingurinn sem er óeðlilegur, ekki markmiðið með honum. Vonandi er vegferðin sem bankinn virðist vera á bara vanhugsuð. Og þá er rétt að hann hugsi málið betur.Höfundur er ritstjóri fréttastofu Stöðvar 2, Bylgjunnar og Vísis.
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun