Heita vatnið heilar og heillar Inga Rún Sigurðardóttir skrifar 8. ágúst 2019 07:48 Frá Bláa lóninu FBL/Ernir Mikil hefð hefur verið fyrir sundlaugaferðum í gegnum tíðina á Íslandi enda víðast nóg af heitu vatni. Heita vatnið er mikil blessun í köldu landi eins og Íslandi og varð bylting í húshitun með hitaveitu. Sundlaugar hafa alltaf verið samkomustaður og vettvangur líkamsræktar en nú eru þær ekki síður mikilvægar fyrir fólk til þess að leika sér í vatnsrennibrautum eða til slökunar í heitum pottum. Náttúrulaugar hafa einstakt aðdráttarafl. Ísland skrúfar frá sjarmanum ekki síst þar sem heita vatnið og náttúran falla saman í eitt og sífellt f leiri sækja náttúruböð heim. En hvert er aðdráttaraf l heita vatnsins fyrir ferðamenn? Skarphéðinn Berg Steinarsson ferðamálastjóri svarar spurningunni um hvers virði heita vatnið er fyrir Ísland sem ferðamannastað. „Þetta er mjög áhugaverð spurning en ég veit ekki til þess að það sé búið að magntaka þessi atriði. Maður sér það bara í ferðaþjónustunni hvað þessar laugar hafa mikið aðdráttarafl en ég þekki enga rannsókn sem kemur inn á þetta,“ segir hann. „Ef litið er yf ir túrismann á Íslandi er fjárfestingin, fyrir utan hótelbyggingar, í svona verkefnum kannski hvað mest,“ segir hann og bendir á nýja fjárfestingu fyrir austan en Vök baths, náttúrulaug við Urriðavatn nærri Egilsstöðum, var opnuð í síðasta mánuði. Sjóböðin við Húsavík eru dæmi um aðra nýlega fjárfestingu en þau voru opnuð í fyrra og Krauma í Borgarfirði hóf síðan rekstur 2017. Fleiri náttúruböð eru væntanleg bæði í borg og sveit; Fjallaböð eru í bígerð í Þjórsárdal og nýr baðstaður og heilsulind bætast við Kársnesið árið 2021. Flestir þekkja síðan Bláa lónið og velgengni þess og Jarðböðin við Mývatn hafa enn fremur komist rækilega á ferðaþjónustukortið sem og Laugarvatn Fontana. „Þarna er vaxtarbroddurinn, alveg klárlega. Ég veit ekki betur en að þessum fyrirtækjum gangi vel og þetta sé að standa undir fjárfestingunni,“ segir Skarphéðinn.Náttúruböðin vinsælasta afþreyingin Vinsælasta afþreyingin Í þessum laugum rennur saman í eitt náttúran og áhugi ferðamanna á jarðhita. Þó að heita vatnið hafi ekki verið metið í krónum og aurum leiddi nýbirt könnun Ferðamálastofu í ljós að náttúruböð voru vinsælasta afþreying erlendra ferðamanna árið 2018 en 56,8% nýttu sér náttúruböð. Spa meðferð er næst á listanum en 47,2% létu dekra við sig og sund er í fjórða sæti með 37,7%. Ættu Íslendingar að vera að gera eitthvað meira með þennan áhuga ferðamanna á náttúruböðum og laugum? „Það er alveg hellingur sem er gerður í kringum þetta en það er engin spurning að það eru sóknarfæri í kringum svona „spa“ og vellíðan,“ segir hann.Mikill laugamaður Aðspurður segist Skarphéðinn sjálfur vera mikill laugamaður. „Ég er mjög hrifinn af þessari menningu. Ég er nýbúinn að ferðast um Vestfirði og ég held ég hafi farið í laug á hverjum degi,“ segir hann en daginn áður en samtalið fór fram laugaði hann sig í heitu pottunum í Drangsnesi. „Það er mjög skemmtilegt fyrirbæri; það eru þrír pottar niðri við sjávarmálið og það var fullt af fólki þarna. Ég fór í Krossneslaug daginn eftir en hún er alveg með ólíkindum. Þar var margt fólk. Daginn þar á undan var ég í Heydal í Mjóafirði en þar er líka laug. Á öllum þessum stöðum var fólk sem lét sér líða vel og hvíldi lúin bein eftir að hafa verið að þvælast í gönguferðum eða hvað það hefur verið að gera.“ Íslendingar telja gjarnan laugarferðir til lífsgæða og erlendu ferðamennirnir virðast skynja þetta líka. „Til viðbótar er félagslegi þátturinn,“ segir Skarphéðinn um baðferðirnar. „Þarna hittist fólk sem þekkist ekki neitt og spjallar saman. Þannig eru laugarnar. Til viðbótar við uppbyggingu síðustu ára á náttúruböðum ýmiss konar eru tugir náttúrulauga um land allt í mismunandi ástandi. Sumar hafa verið byggðar upp á meðan aðrar eru ónothæfar eða ekki aðgengilegar almenningi. Einhverjar laugar eru þekktar úr Íslendingasögunum og hafa því landar okkar fyrr á öldum þekkt kosti þess að baða sig í heitu vatni en laugar voru líka notaðar til þvotta. Á söguöld voru laugar notaðar til baða samkvæmt Íslendingasögum, Sturlungu og Biskupasögum. Freysteinn Sigurðsson jarðfræðingur gerði skemmtilega yfirlitsskrá yfir sögulegar laugar í byggð fyrir Orkustofnun þar sem fram kemur að laugar hafi frá upphafi landnáms verið notaðar til baða. Það er rétt hægt að ímynda sér hversu góð tilfinning það hefur verið að komast í heitt bað eftir hrakningar á heiðarvegum á hestum, á tíma þegar það var ekki sjaldgæft að fólk yrði hreinlega úti. „Sumar laugar virðast hafa rúmað nokkurn mannfjölda og verið samkomustaðir til skemmtunar líkt og sólarstrandir nútímans þar sem glaumgosar (t.d. Kjartan Ólafsson) og glæsikvendi (t.d. Guðrún Ósvífursdóttir)“ voru, stendur í skránni en laugin sem þau sóttu var ein sú þekktasta, Sælingsdalslaug við norðanverðan Hvammsfjörð. Þvottalaugarnar þjónuðu líka þessu samkomuhlutverki, allavega á 18. öld, samkvæmt Eggerti Ólafssyni og Bjarna Pálssyni. Á þeirri öld var kuldaskeið á landinu sem eins og Freysteinn ritar, „örvaði lítt til óklæddrar útivistar“ en galdratrúin á 17. öld og heittrúarstefnaná 18. öld „réðu í hugum og hjörtum þjóðarinnar, sem stemmdi gegn öllum strípagangi úti á víðavangi“. Væntanlega væri hægt að byggja upp fleiri laugar á fornum og nýjumslóðum. Reykjadalur er dæmi um stað þar sem aðstaða hefur verið bætt en stöðugur straumur ferðafólks er þar a.m.k. á sumrin enda rúmar áin marga, öfugt við smærri náttúrulaugar.Í baðspor sögunnar Dæmi um forna laug þar sem vel hefur tekist til við að skapa nýjan áfangastað er Grettislaug á Reykjaströnd í Skagafirði, þar eru reyndar tvær laugar, önnur stærri og hin minni. Nú hlýja ferðamenn sér á sama stað og Grettir yljaði sér eftir að hafa synt til lands úr Drangey. Fleiri baðstaðir hafa sprottið upp af gömlum rótum; nú baða Íslendingar sig við ljósa sandströnd í Nauthólsvík með góðri aðstöðu til pottaferða. Guðlaug á Akranesi hlýjar sjósundsfólki á Langasandi. Stöðum sem þessum gæti fjölgað. Reykjavíkurborg skipaði fyrir nokkrum árum starfshóp til að móta framtíðarsýn um sundlaugar Reykjavíkur til næstu tuttugu ára. Leiðarljós framtíðarsýnarinnar var lífsgæði borgarbúa og sérstaða Reykjavíkurborgar og tækifæri sem áfangastaður ferðamanna. Í skýrslunni sem starfshópurinn skilaði frá sér árið 2013 var mælst til „að hugað verði að annars konar lausnum og nýtingu á heita vatninu til baða en hefðbundnum sundlaugum í borginni, til dæmis náttúrulaugum af ýmsu tagi, hafnarlaug, uppsprettum, sjósundsaðstöðu og fleiru“. Efst á lista í fjárfestingaráætlun hópsins var viðbygging við Sundhöllina sem nú hefur orðið að veruleika. Fyrir örfáum árum hefðu fæstir trúað því að strandlíf gæti orðið hluti af tilveru landans. Núna virðast möguleikar til baðferða nánast endalausir og það lítur út fyrir að lauga menning Íslendinga muni bara styrkja t í sessi á komandi árum. Birtist í Fréttablaðinu Sundlaugar Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Eins og að vera staddur í martröð og geta ekki vaknað Innlent „Við gerum aldrei neitt nema með fullu samþykki“ Innlent Straumar valda álagi á varnargarða og staðan viðkvæm Innlent KÍ segir ummæli Ingu Rúnar „rannsóknarefni“ Innlent Spennandi og sögulegar kosningar: Fjórir flokkar berjast fyrir lífi sínu í fallbaráttu Innlent Kennarasambandið sýni kennurum „alvarlega lítilsvirðingu“ Innlent Fjölmiðlabann í kjaradeilu kennara Innlent Jöfnuðu fjölbýlishús við jörðu um miðja nótt Erlent Uppnám á COP29 er fulltrúar þjóða strunsuðu út Erlent Fleiri fréttir Hvetja íbúa Suðurnesja til að spara heita vatnið Varnaraðgerðir í Svartsengi og umdeild yfirhalning hjá Jaguar Ísland virðir handtökuskipan á hendur Netanjahú Fjölmiðlabann í kjaradeilu kennara Hildur hnýtir í Sigurð og sakar hann um ýkjur Straumar valda álagi á varnargarða og staðan viðkvæm Byggt og byggt á Suðurlandi og það þarf að byggja enn meira KÍ segir ummæli Ingu Rúnar „rannsóknarefni“ „Við gerum aldrei neitt nema með fullu samþykki“ Bein útsending: Hvar eru umhverfis- og loftslagsmálin í kosningabaráttunni? Kennarasambandið sýni kennurum „alvarlega lítilsvirðingu“ Spennandi og sögulegar kosningar: Fjórir flokkar berjast fyrir lífi sínu í fallbaráttu „Dapurlegt“ útspil kennara og opnun Bláa lónsins Sigmundur fjarverandi allar atkvæðagreiðslur Styrkja möstrin með möl eftir góða vinnu í nótt Eins og að vera staddur í martröð og geta ekki vaknað Hlutverk flokksforingja stórlega ofmetið í kosningabaráttunni Braut rúðu í lögreglubíl Stöðugt gos og engir skjálftar „RÚV er sá fjölmiðill sem er líklega einna lengst til vinstri á Íslandi“ Ætla að opna Bláa lónið 29. nóvember Rafmagnsmastur í hættu vegna hraunflæðis Segist svikin af Viðreisn og segir sig úr flokknum Tilbúin að aflýsa verkföllum í fjórum leikskólum Hörð viðbrögð við vaxtahækkunum Boða verkföll í tíu leikskólum í desember Í beinni frá gosstöðvum, undrun á vegferð seðlabankans og lokasprettur Atburðarás gærdagsins í myndum Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Virkni í þremur gígum og mest í miðjunni Sjá meira
Mikil hefð hefur verið fyrir sundlaugaferðum í gegnum tíðina á Íslandi enda víðast nóg af heitu vatni. Heita vatnið er mikil blessun í köldu landi eins og Íslandi og varð bylting í húshitun með hitaveitu. Sundlaugar hafa alltaf verið samkomustaður og vettvangur líkamsræktar en nú eru þær ekki síður mikilvægar fyrir fólk til þess að leika sér í vatnsrennibrautum eða til slökunar í heitum pottum. Náttúrulaugar hafa einstakt aðdráttarafl. Ísland skrúfar frá sjarmanum ekki síst þar sem heita vatnið og náttúran falla saman í eitt og sífellt f leiri sækja náttúruböð heim. En hvert er aðdráttaraf l heita vatnsins fyrir ferðamenn? Skarphéðinn Berg Steinarsson ferðamálastjóri svarar spurningunni um hvers virði heita vatnið er fyrir Ísland sem ferðamannastað. „Þetta er mjög áhugaverð spurning en ég veit ekki til þess að það sé búið að magntaka þessi atriði. Maður sér það bara í ferðaþjónustunni hvað þessar laugar hafa mikið aðdráttarafl en ég þekki enga rannsókn sem kemur inn á þetta,“ segir hann. „Ef litið er yf ir túrismann á Íslandi er fjárfestingin, fyrir utan hótelbyggingar, í svona verkefnum kannski hvað mest,“ segir hann og bendir á nýja fjárfestingu fyrir austan en Vök baths, náttúrulaug við Urriðavatn nærri Egilsstöðum, var opnuð í síðasta mánuði. Sjóböðin við Húsavík eru dæmi um aðra nýlega fjárfestingu en þau voru opnuð í fyrra og Krauma í Borgarfirði hóf síðan rekstur 2017. Fleiri náttúruböð eru væntanleg bæði í borg og sveit; Fjallaböð eru í bígerð í Þjórsárdal og nýr baðstaður og heilsulind bætast við Kársnesið árið 2021. Flestir þekkja síðan Bláa lónið og velgengni þess og Jarðböðin við Mývatn hafa enn fremur komist rækilega á ferðaþjónustukortið sem og Laugarvatn Fontana. „Þarna er vaxtarbroddurinn, alveg klárlega. Ég veit ekki betur en að þessum fyrirtækjum gangi vel og þetta sé að standa undir fjárfestingunni,“ segir Skarphéðinn.Náttúruböðin vinsælasta afþreyingin Vinsælasta afþreyingin Í þessum laugum rennur saman í eitt náttúran og áhugi ferðamanna á jarðhita. Þó að heita vatnið hafi ekki verið metið í krónum og aurum leiddi nýbirt könnun Ferðamálastofu í ljós að náttúruböð voru vinsælasta afþreying erlendra ferðamanna árið 2018 en 56,8% nýttu sér náttúruböð. Spa meðferð er næst á listanum en 47,2% létu dekra við sig og sund er í fjórða sæti með 37,7%. Ættu Íslendingar að vera að gera eitthvað meira með þennan áhuga ferðamanna á náttúruböðum og laugum? „Það er alveg hellingur sem er gerður í kringum þetta en það er engin spurning að það eru sóknarfæri í kringum svona „spa“ og vellíðan,“ segir hann.Mikill laugamaður Aðspurður segist Skarphéðinn sjálfur vera mikill laugamaður. „Ég er mjög hrifinn af þessari menningu. Ég er nýbúinn að ferðast um Vestfirði og ég held ég hafi farið í laug á hverjum degi,“ segir hann en daginn áður en samtalið fór fram laugaði hann sig í heitu pottunum í Drangsnesi. „Það er mjög skemmtilegt fyrirbæri; það eru þrír pottar niðri við sjávarmálið og það var fullt af fólki þarna. Ég fór í Krossneslaug daginn eftir en hún er alveg með ólíkindum. Þar var margt fólk. Daginn þar á undan var ég í Heydal í Mjóafirði en þar er líka laug. Á öllum þessum stöðum var fólk sem lét sér líða vel og hvíldi lúin bein eftir að hafa verið að þvælast í gönguferðum eða hvað það hefur verið að gera.“ Íslendingar telja gjarnan laugarferðir til lífsgæða og erlendu ferðamennirnir virðast skynja þetta líka. „Til viðbótar er félagslegi þátturinn,“ segir Skarphéðinn um baðferðirnar. „Þarna hittist fólk sem þekkist ekki neitt og spjallar saman. Þannig eru laugarnar. Til viðbótar við uppbyggingu síðustu ára á náttúruböðum ýmiss konar eru tugir náttúrulauga um land allt í mismunandi ástandi. Sumar hafa verið byggðar upp á meðan aðrar eru ónothæfar eða ekki aðgengilegar almenningi. Einhverjar laugar eru þekktar úr Íslendingasögunum og hafa því landar okkar fyrr á öldum þekkt kosti þess að baða sig í heitu vatni en laugar voru líka notaðar til þvotta. Á söguöld voru laugar notaðar til baða samkvæmt Íslendingasögum, Sturlungu og Biskupasögum. Freysteinn Sigurðsson jarðfræðingur gerði skemmtilega yfirlitsskrá yfir sögulegar laugar í byggð fyrir Orkustofnun þar sem fram kemur að laugar hafi frá upphafi landnáms verið notaðar til baða. Það er rétt hægt að ímynda sér hversu góð tilfinning það hefur verið að komast í heitt bað eftir hrakningar á heiðarvegum á hestum, á tíma þegar það var ekki sjaldgæft að fólk yrði hreinlega úti. „Sumar laugar virðast hafa rúmað nokkurn mannfjölda og verið samkomustaðir til skemmtunar líkt og sólarstrandir nútímans þar sem glaumgosar (t.d. Kjartan Ólafsson) og glæsikvendi (t.d. Guðrún Ósvífursdóttir)“ voru, stendur í skránni en laugin sem þau sóttu var ein sú þekktasta, Sælingsdalslaug við norðanverðan Hvammsfjörð. Þvottalaugarnar þjónuðu líka þessu samkomuhlutverki, allavega á 18. öld, samkvæmt Eggerti Ólafssyni og Bjarna Pálssyni. Á þeirri öld var kuldaskeið á landinu sem eins og Freysteinn ritar, „örvaði lítt til óklæddrar útivistar“ en galdratrúin á 17. öld og heittrúarstefnaná 18. öld „réðu í hugum og hjörtum þjóðarinnar, sem stemmdi gegn öllum strípagangi úti á víðavangi“. Væntanlega væri hægt að byggja upp fleiri laugar á fornum og nýjumslóðum. Reykjadalur er dæmi um stað þar sem aðstaða hefur verið bætt en stöðugur straumur ferðafólks er þar a.m.k. á sumrin enda rúmar áin marga, öfugt við smærri náttúrulaugar.Í baðspor sögunnar Dæmi um forna laug þar sem vel hefur tekist til við að skapa nýjan áfangastað er Grettislaug á Reykjaströnd í Skagafirði, þar eru reyndar tvær laugar, önnur stærri og hin minni. Nú hlýja ferðamenn sér á sama stað og Grettir yljaði sér eftir að hafa synt til lands úr Drangey. Fleiri baðstaðir hafa sprottið upp af gömlum rótum; nú baða Íslendingar sig við ljósa sandströnd í Nauthólsvík með góðri aðstöðu til pottaferða. Guðlaug á Akranesi hlýjar sjósundsfólki á Langasandi. Stöðum sem þessum gæti fjölgað. Reykjavíkurborg skipaði fyrir nokkrum árum starfshóp til að móta framtíðarsýn um sundlaugar Reykjavíkur til næstu tuttugu ára. Leiðarljós framtíðarsýnarinnar var lífsgæði borgarbúa og sérstaða Reykjavíkurborgar og tækifæri sem áfangastaður ferðamanna. Í skýrslunni sem starfshópurinn skilaði frá sér árið 2013 var mælst til „að hugað verði að annars konar lausnum og nýtingu á heita vatninu til baða en hefðbundnum sundlaugum í borginni, til dæmis náttúrulaugum af ýmsu tagi, hafnarlaug, uppsprettum, sjósundsaðstöðu og fleiru“. Efst á lista í fjárfestingaráætlun hópsins var viðbygging við Sundhöllina sem nú hefur orðið að veruleika. Fyrir örfáum árum hefðu fæstir trúað því að strandlíf gæti orðið hluti af tilveru landans. Núna virðast möguleikar til baðferða nánast endalausir og það lítur út fyrir að lauga menning Íslendinga muni bara styrkja t í sessi á komandi árum.
Birtist í Fréttablaðinu Sundlaugar Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Eins og að vera staddur í martröð og geta ekki vaknað Innlent „Við gerum aldrei neitt nema með fullu samþykki“ Innlent Straumar valda álagi á varnargarða og staðan viðkvæm Innlent KÍ segir ummæli Ingu Rúnar „rannsóknarefni“ Innlent Spennandi og sögulegar kosningar: Fjórir flokkar berjast fyrir lífi sínu í fallbaráttu Innlent Kennarasambandið sýni kennurum „alvarlega lítilsvirðingu“ Innlent Fjölmiðlabann í kjaradeilu kennara Innlent Jöfnuðu fjölbýlishús við jörðu um miðja nótt Erlent Uppnám á COP29 er fulltrúar þjóða strunsuðu út Erlent Fleiri fréttir Hvetja íbúa Suðurnesja til að spara heita vatnið Varnaraðgerðir í Svartsengi og umdeild yfirhalning hjá Jaguar Ísland virðir handtökuskipan á hendur Netanjahú Fjölmiðlabann í kjaradeilu kennara Hildur hnýtir í Sigurð og sakar hann um ýkjur Straumar valda álagi á varnargarða og staðan viðkvæm Byggt og byggt á Suðurlandi og það þarf að byggja enn meira KÍ segir ummæli Ingu Rúnar „rannsóknarefni“ „Við gerum aldrei neitt nema með fullu samþykki“ Bein útsending: Hvar eru umhverfis- og loftslagsmálin í kosningabaráttunni? Kennarasambandið sýni kennurum „alvarlega lítilsvirðingu“ Spennandi og sögulegar kosningar: Fjórir flokkar berjast fyrir lífi sínu í fallbaráttu „Dapurlegt“ útspil kennara og opnun Bláa lónsins Sigmundur fjarverandi allar atkvæðagreiðslur Styrkja möstrin með möl eftir góða vinnu í nótt Eins og að vera staddur í martröð og geta ekki vaknað Hlutverk flokksforingja stórlega ofmetið í kosningabaráttunni Braut rúðu í lögreglubíl Stöðugt gos og engir skjálftar „RÚV er sá fjölmiðill sem er líklega einna lengst til vinstri á Íslandi“ Ætla að opna Bláa lónið 29. nóvember Rafmagnsmastur í hættu vegna hraunflæðis Segist svikin af Viðreisn og segir sig úr flokknum Tilbúin að aflýsa verkföllum í fjórum leikskólum Hörð viðbrögð við vaxtahækkunum Boða verkföll í tíu leikskólum í desember Í beinni frá gosstöðvum, undrun á vegferð seðlabankans og lokasprettur Atburðarás gærdagsins í myndum Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Virkni í þremur gígum og mest í miðjunni Sjá meira