Forníslenska og fimmaurar Ívar Halldórsson skrifar 4. desember 2017 23:45 „Þegar á móti blæs er hægðarleikur að leggja árar í bát. En þeir sem kalla ekki allt ömmu sína söðla um og leggja á brattann, á meðan hinir huglausu staðhæfa að fásinna sé að bera í bakkafullan lækinn. Hægara sagt en gert kannski, en þeir fiska þó sem róa.“Getur verið að þetta verði forníslenska eftir 50 ár? Það fer svolítið fyrir brjóstið á mér að stór hluti kynslóðar þeirrar sem brátt tekur við af minni skilji ekki klassísk íslensk orðatiltæki eins og „Að leggja árar í bát“, „Að hafa öðrum hnöppum að hneppa“ og „Að stinga í stúf“. Það er flestum orðið ljóst að víða er pottur brotinn í þróun og verndun móðurmálsins okkar. Ég hef margsinnis lent í því eins og aðrir að fá tóm augnaráð frá táningum þegar ég hef við góð tækifæri brugðið á það ráð að upphefja íslenska tungu með sígildu íslensku orðatiltæki. Ef maður segir: „Ekki gera úlfalda úr mýflugu”, við unga manneskju í dag er ekkert ólíklegt að maður myndi slá viðkomandi gjörsamlega út af laginu. „Ehh...ekki gera hvaaað...úr hvaða flugu?!?” Ef maður segir ungri manneskju að hún sé að hengja bakara fyrir smið má búast við áhyggjuglampa í augum hennar. „Ég myndi aldrei hengja neinn...og pottþétt ekki fyrir einhvern iðnaðarmann!” Að stinga í stúf gæti þá misskilist sem morðtilraun á minnsta jólasveininn, en ofbeldi gegn jólasveinum er auðvitað ekki vel tekið hér í þjóðfélagi sem elskar þessa hvítskeggjuðu ljúflinga - ekki síst þá krúttið; hann Stúf. Ég hef sjálfur alltaf borið mikla virðingu fyrir íslenskri tungu og er „stafsetningafrík“ í ofanálag – það segja alla vega þeir sem umgangast mig. Að stafsetja íslenskuna rétt og meðhöndla talmálið af virðingu er mér hjartans mál og hef ég því alltaf verið mjög iðinn við að leiðrétta kurteisislega fólk sem misstígur sig í málinu. Nú er löngu tímabært að við sem höfum sæmilegt vald á íslenskri tungu leggjumst á eitt við að varðveita móðurmálið okkar sem stendur nú ógn af aukinni netnotkun og ört vaxandi viðveru ungrar kynslóðar á samskiptamiðlunum. Við sem eldri erum berum ábyrgð á því að skella skjólshúsi yfir þennan mikla fjársjóð sem íslenskan er; mál sem má með engu móti glatast okkur. Ef við missum tökin á tungunni okkar núna er óvíst að við fáum annað tækifæri til að bjarga henni. Það var í október 2014 sem ég og félagi minn ákváðum að stofna hóp á Facebook sem fékk nafnið „Hið íslenzka fimmaurafjelag“. Á síðunni birtum við fimmaurabrandara og ýmsa orðaleiki í myndrænu formi. Tilgangurinn með þessu hópi var tvíþættur: Útrás fyrir aulabrandara sem fæddust t.d. í vinnunni og fengu vinnufélaga og ættingja ýmist til að hlæja, rúlla augum eða reka upp eins konar uppgjafarstunur (Allt þetta voru að okkar mati ásættanleg viðbrögð). En tilgangur fésbókarsíðunnar var þó ekki síst fólginn í því að varðveita íslenska tungu og þá sér í lagi íslensk orð og rótgróin máltæki. Okkur hafði lengi fundist halla undir fæti í íslensku samfélagi hvað íslenskukunnáttu varðaði og sáum við þarna sæng okkar útbreidda. Með smá húmor og orðaást yrði hægðarleikur að leggja eitthvað að mörkum til að vernda íslenska tungu og hafa um leið ákaflega gaman af því. Frá stofnun hefur öllum verið frjálst að skrá sig í „Hið íslenzka fimmaurafjelag” án nokkurrar skuldbindinga, enda áttu íslenska tungan og hláturstaugar meðlima einar að hagnast á þessu framtaki. Það sem kom okkur þó skemmtilega á óvart voru frábærar viðtökur við þessu tiltölulega einfalda útspili. Fjöldi fólks í samfélagi okkar fór að skrá sig í hópinn og hamast við að líka við myndirnar og meðfylgjandi orðagrín. Fjöldi Íslendinga sem við þekktum ekki báðu í auknum mæli um að fá aðgang að þessu litla auðmjúka framtaki okkar. Þá vildu meðlimir fá að taka virkan þátt í að efla þetta verkefni og fóru að senda sjálfir inn „fimmauramyndir“, og birtum við þær sem okkur fannst frambærilegar og nægilega fyndnar, á síðunni. Hin íslenska tunga er nefnilega ákaflega skemmtilegt og margslungið tungumál og er gaman að leika sér að því. Við áttuðum okkur á það að setja fram málið okkar á myndrænan hátt inn á fésbókarsíðuns og krydda það með smá húmor, gaf fólki nýtt og skemmtilegt sjónarhorn til að dást að íslenskunni. Ég tel áríðandi að við sem íslensk þjóð hjálpumst að við að kenna nýrri kynslóð að varðveita málið okkar og einstaka framsetningu þess sem birtist meðal annars í málsháttum og orðatiltækjum. Þetta getum við gert með fjölbreyttum hætti. Ég veit að margir luma á góðum og gagnlegum hugmyndum sem styrkja myndu stöðu íslenskrar tungu - ef aðeins vinir hennar gæfu henni vængi. Þá er rétt að taka fram að „Hið íslenzka fimmaurafjelag" er enn opið öllum á fésinu og eru meðlimir nú komnir vel á annað þúsund. Eins og meðlimir félagsins vita þá er ókeypis að hlæja og ekki er verra að nýta sér hvert tækifæri til að kitla hláturstaugarnar því að hláturinn lengir lífið. Það er því tilvalið að slá tvær flugur (ekki alvöru flugur) í einu höggi með því að hlæja að fimmaurabröndurum í myndrænu formi, og um leið sameinast um að viðhalda tungumáli okkar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ívar Halldórsson Mest lesið Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Skoðun Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
„Þegar á móti blæs er hægðarleikur að leggja árar í bát. En þeir sem kalla ekki allt ömmu sína söðla um og leggja á brattann, á meðan hinir huglausu staðhæfa að fásinna sé að bera í bakkafullan lækinn. Hægara sagt en gert kannski, en þeir fiska þó sem róa.“Getur verið að þetta verði forníslenska eftir 50 ár? Það fer svolítið fyrir brjóstið á mér að stór hluti kynslóðar þeirrar sem brátt tekur við af minni skilji ekki klassísk íslensk orðatiltæki eins og „Að leggja árar í bát“, „Að hafa öðrum hnöppum að hneppa“ og „Að stinga í stúf“. Það er flestum orðið ljóst að víða er pottur brotinn í þróun og verndun móðurmálsins okkar. Ég hef margsinnis lent í því eins og aðrir að fá tóm augnaráð frá táningum þegar ég hef við góð tækifæri brugðið á það ráð að upphefja íslenska tungu með sígildu íslensku orðatiltæki. Ef maður segir: „Ekki gera úlfalda úr mýflugu”, við unga manneskju í dag er ekkert ólíklegt að maður myndi slá viðkomandi gjörsamlega út af laginu. „Ehh...ekki gera hvaaað...úr hvaða flugu?!?” Ef maður segir ungri manneskju að hún sé að hengja bakara fyrir smið má búast við áhyggjuglampa í augum hennar. „Ég myndi aldrei hengja neinn...og pottþétt ekki fyrir einhvern iðnaðarmann!” Að stinga í stúf gæti þá misskilist sem morðtilraun á minnsta jólasveininn, en ofbeldi gegn jólasveinum er auðvitað ekki vel tekið hér í þjóðfélagi sem elskar þessa hvítskeggjuðu ljúflinga - ekki síst þá krúttið; hann Stúf. Ég hef sjálfur alltaf borið mikla virðingu fyrir íslenskri tungu og er „stafsetningafrík“ í ofanálag – það segja alla vega þeir sem umgangast mig. Að stafsetja íslenskuna rétt og meðhöndla talmálið af virðingu er mér hjartans mál og hef ég því alltaf verið mjög iðinn við að leiðrétta kurteisislega fólk sem misstígur sig í málinu. Nú er löngu tímabært að við sem höfum sæmilegt vald á íslenskri tungu leggjumst á eitt við að varðveita móðurmálið okkar sem stendur nú ógn af aukinni netnotkun og ört vaxandi viðveru ungrar kynslóðar á samskiptamiðlunum. Við sem eldri erum berum ábyrgð á því að skella skjólshúsi yfir þennan mikla fjársjóð sem íslenskan er; mál sem má með engu móti glatast okkur. Ef við missum tökin á tungunni okkar núna er óvíst að við fáum annað tækifæri til að bjarga henni. Það var í október 2014 sem ég og félagi minn ákváðum að stofna hóp á Facebook sem fékk nafnið „Hið íslenzka fimmaurafjelag“. Á síðunni birtum við fimmaurabrandara og ýmsa orðaleiki í myndrænu formi. Tilgangurinn með þessu hópi var tvíþættur: Útrás fyrir aulabrandara sem fæddust t.d. í vinnunni og fengu vinnufélaga og ættingja ýmist til að hlæja, rúlla augum eða reka upp eins konar uppgjafarstunur (Allt þetta voru að okkar mati ásættanleg viðbrögð). En tilgangur fésbókarsíðunnar var þó ekki síst fólginn í því að varðveita íslenska tungu og þá sér í lagi íslensk orð og rótgróin máltæki. Okkur hafði lengi fundist halla undir fæti í íslensku samfélagi hvað íslenskukunnáttu varðaði og sáum við þarna sæng okkar útbreidda. Með smá húmor og orðaást yrði hægðarleikur að leggja eitthvað að mörkum til að vernda íslenska tungu og hafa um leið ákaflega gaman af því. Frá stofnun hefur öllum verið frjálst að skrá sig í „Hið íslenzka fimmaurafjelag” án nokkurrar skuldbindinga, enda áttu íslenska tungan og hláturstaugar meðlima einar að hagnast á þessu framtaki. Það sem kom okkur þó skemmtilega á óvart voru frábærar viðtökur við þessu tiltölulega einfalda útspili. Fjöldi fólks í samfélagi okkar fór að skrá sig í hópinn og hamast við að líka við myndirnar og meðfylgjandi orðagrín. Fjöldi Íslendinga sem við þekktum ekki báðu í auknum mæli um að fá aðgang að þessu litla auðmjúka framtaki okkar. Þá vildu meðlimir fá að taka virkan þátt í að efla þetta verkefni og fóru að senda sjálfir inn „fimmauramyndir“, og birtum við þær sem okkur fannst frambærilegar og nægilega fyndnar, á síðunni. Hin íslenska tunga er nefnilega ákaflega skemmtilegt og margslungið tungumál og er gaman að leika sér að því. Við áttuðum okkur á það að setja fram málið okkar á myndrænan hátt inn á fésbókarsíðuns og krydda það með smá húmor, gaf fólki nýtt og skemmtilegt sjónarhorn til að dást að íslenskunni. Ég tel áríðandi að við sem íslensk þjóð hjálpumst að við að kenna nýrri kynslóð að varðveita málið okkar og einstaka framsetningu þess sem birtist meðal annars í málsháttum og orðatiltækjum. Þetta getum við gert með fjölbreyttum hætti. Ég veit að margir luma á góðum og gagnlegum hugmyndum sem styrkja myndu stöðu íslenskrar tungu - ef aðeins vinir hennar gæfu henni vængi. Þá er rétt að taka fram að „Hið íslenzka fimmaurafjelag" er enn opið öllum á fésinu og eru meðlimir nú komnir vel á annað þúsund. Eins og meðlimir félagsins vita þá er ókeypis að hlæja og ekki er verra að nýta sér hvert tækifæri til að kitla hláturstaugarnar því að hláturinn lengir lífið. Það er því tilvalið að slá tvær flugur (ekki alvöru flugur) í einu höggi með því að hlæja að fimmaurabröndurum í myndrænu formi, og um leið sameinast um að viðhalda tungumáli okkar.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun