Litið í eigin barm Páll Harðarson og Baldur Thorlacius skrifar 24. ágúst 2016 07:00 Í grein sem birtist í Fréttablaðinu 6. júlí sl. (Að líta í eigin barm) gerði Helgi Sigurðsson hæstaréttarlögmaður að umtalsefni gagnrýni Kauphallarinnar á viðskiptahætti á hlutabréfamarkaði í aðdraganda hrunsins. Finnst honum sem Kauphöllin gagnrýni nú viðskiptahætti sem hún áður viðurkenndi sem góða og gilda. Helgi ræðir markaðsmisnotkunarmál Landsbankans í þessu samhengi en umbjóðandi hans var dæmdur í Hæstarétti í því máli. Helgi líkir eftirliti Kauphallarinnar við flugumferðarstjóra sem setji flugstjórum viðmið um eftir hvaða leiðum þeir megi fljúga. Þannig hafi Kauphöllin auga með verðbréfamiðlurum og setji þeim viðmið um hvað þeim sé heimilt og hvað ekki. Kauphöllin hafi frá stofnun og til haustsins 2008 heimilað að farið væri eftir ákveðnum leiðum. Þessi samlíking er villandi. Það er ekki hlutverk Kauphallarinnar að skoða forsendur tilboða eða viðskipta og veita samþykki fyrir þeim. Samkvæmt reglum Kauphallarinnar er það á ábyrgð miðlara að allar færslur séu í samræmi við lög og reglur. Nærtækara væri að líkja hlutverki Kauphallarinnar við eftirlit lögreglunnar með umferð. Ökumenn fá ekki staðfestingu á því að þeir megi aka á tilteknum hraða heldur er það á þeirra ábyrgð að aka löglega. Lögreglan beitir síðan sínum eftirlitsúrræðum og grípur inn í, verði hún vör við lögbrot. Ökumaður sem er gripinn yfir löglegum hámarkshraða getur ekki borið fyrir sig að hafa alltaf keyrt á þeim hraða og séð aðra gera það líka, án athugasemda frá lögreglunni. Það er líka rangt að sú háttsemi sem dómur Hæstaréttar í umræddu máli nær til hafi verið við lýði allt frá stofnun markaða til haustsins 2008. Afar skýr skil verða í nóvember 2007. Frá þeim tíma og fram að falli Landsbankans voru kaup hans langt umfram sölu í pöruðum viðskiptum (rafræn pörun kaup- og sölutilboða) eða samtals um 47,2% af allri veltu í slíkum viðskiptum. Fram að þeim tíma voru kaup Landsbankans „oft lítil […] miðað við það sem síðar varð“, eins og segir í dóminum.[1] Af grein Helga má ráða að í gögnum markaðsmisnotkunarmáls Landsbankans hafi komið fram að starfsmenn Kauphallarinnar hefðu talið aðkomu bankanna að viðskiptum með eigin bréf mikilvæga forsendu fyrir því að hér gæti þrifist hlutabréfamarkaður. Starfsfólk Kauphallarinnar hefur aldrei haldið slíku fram.[1] Þessa þróun má sjá myndrænt á mynd 30 í 4. hefti skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis um aðdraganda og orsakir falls íslensku bankanna 2008 og tengda atburði.Alrangt Helgi fullyrðir jafnframt að Kauphöllin hafi í bréfi til Fjármálaeftirlitsins á árinu 2011 ekki talið ástæðu til að gera athugasemdir við þátt eigin viðskipta bankans. Þetta er alrangt. Í bréfinu taldi Kauphöllin þvert á móti viðskiptahættina stangast á við lög enda var það hún sem uppgötvaði málið og kom því til Fjármálaeftirlitsins. Útskýrir Kauphöllin ítarlega hvers vegna viðskiptahættir eigin viðskipta Landsbankans voru henni huldir svona lengi. Við greiningu á viðskiptum bankanna haustið 2008 blasti ekki við að Landsbankinn hefði verið umfangsmikill kaupandi eigin hlutabréfa í pöruðum viðskiptum. Önnur viðskipti bankans skekktu myndina og leggja þurfti í nokkra greiningu áður en málavextir tóku að skýrast. Niðurstaðan var alvarlegri en nokkurn hafði grunað. Helgi gefur í skyn að viðskipti Landsbankans hafi verið í samræmi við almenna framkvæmd innan Evrópu og að markmiðið hafi verið að tryggja „hnökralausa verðmyndun“. Þetta er einnig rangt. Ekkert bendir til þess að viðskipti Landsbankans hafi verið í samræmi við almenna markaðsframkvæmd í Evrópu. Kauphöllin hefur haldið kynningu á kaupum bankanna á eigin hlutabréfum fyrir lykilstarfsmenn eftirlitseininga stærstu kauphalla í heimi ásamt opinberum eftirlitsaðilum. Var samdóma álit áheyrenda að umræddir viðskiptahættir fælu í sér skýrar vísbendingar um markaðsmisnotkun. Þá ætti aðili sem hyggst tryggja hnökralausa verðmyndun og sjá til þess að fjárfestar geti á hverjum tíma keypt og selt bréf að haga tilboðum sínum þannig að hann hafi sem minnst áhrif á verð. Fjarstæðukennt er að halda því fram að Landsbankinn hafi hegðað sér þannig, enda var hann umfangsmesti kaupandi eigin hlutabréfa í tilboðabók Kauphallarinnar í marga mánuði en seldi nánast aldrei. Ef skráð félag hyggst kaupa til baka eigin bréf á markaði getur það fylgt endurkaupaáætlun. Eiga þá ákvæði verðbréfaviðskiptalaga um markaðsmisnotkun ekki við að því gefnu að endurkaupaáætlunin uppfylli ströng skilyrði um framkvæmd viðskiptanna, svo sem um hámarksverð, magn og upplýsingagjöf. Ekkert af þessu átti við um viðskipti Landsbankans. Í lok greinarinnar nefnir Helgi að e.t.v. ætti Kauphöllin að líta í eigin barm í stað þess að beina sjónum sínum að þeim sem dæmdir hafa verið fyrir refsiverða háttsemi á verðbréfamarkaði.Fagnar ábendingum Kauphöllin fagnar ábendingum sem styrkja starfshætti hennar og efla verðbréfamarkaðinn. Kauphöllin sá fullt tilefni til að líta í eigin barm og hefur hún dregið lærdóm af þeim málum sem upp komu. Gerðar hafa verið breytingar á skipulagi, innri verkferlum og eftirlitshugbúnaði svo mögulegt sé að uppgötva slík mál fyrr eða jafnvel fyrirbyggja þau. Samstarf við Fjármálaeftirlitið hefur einnig verið eflt. Þessi mál voru óvenjuleg og kölluðu á afar sértæka greiningu, sem eftirlitsaðilar á verðbréfamörkuðum framkvæmdu ekki að jafnaði á þessum árum. Þess vegna hefur verið lögð aukin áhersla á að greina aðstæður með víðsýni að leiðarljósi, til þess að geta brugðist rétt og örugglega við hverjum þeim óvenjulegu aðstæðum sem komið gætu upp í framtíðinni. Afleiðingar brota af því tagi sem hér um ræðir geta verið mjög alvarlegar. Í dómi Hæstaréttar í markaðsmisnotkunarmáli Landsbankans segir: „Brotin leiddu til alvarlegrar röskunar á verðbréfamarkaði með víðtækum afleiðingum fyrir fjármálamarkaðinn hér á landi og allan almenning, en tjónið, sem af þeim hlaust, verður ekki metið til fjár.“ Orkunni er betur varið í að fyrirbyggja að svo alvarleg brot endurtaki sig en að réttlæta viðskiptahætti sem ollu stórkostlegu tjóni.Þessi grein birtist upphaflega í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Baldur Thorlacius Tengdar fréttir Að líta í eigin barm Í nýlegu viðtali hvatti forstjóri Kauphallar þá sem hafa verið dæmdir fyrir refsiverð brot vegna verðbréfaviðskipta að líta í eigin barm í stað þess að kenna öðrum um. Svo sannarlega er aldrei of oft lögð áhersla á að hver og einn eigi fyrst að gera kröfur til sjálfs sín áður en hann fer fram með gagnrýni á hendur öðrum. 6. júlí 2016 07:00 Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Skoðun Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Sjá meira
Í grein sem birtist í Fréttablaðinu 6. júlí sl. (Að líta í eigin barm) gerði Helgi Sigurðsson hæstaréttarlögmaður að umtalsefni gagnrýni Kauphallarinnar á viðskiptahætti á hlutabréfamarkaði í aðdraganda hrunsins. Finnst honum sem Kauphöllin gagnrýni nú viðskiptahætti sem hún áður viðurkenndi sem góða og gilda. Helgi ræðir markaðsmisnotkunarmál Landsbankans í þessu samhengi en umbjóðandi hans var dæmdur í Hæstarétti í því máli. Helgi líkir eftirliti Kauphallarinnar við flugumferðarstjóra sem setji flugstjórum viðmið um eftir hvaða leiðum þeir megi fljúga. Þannig hafi Kauphöllin auga með verðbréfamiðlurum og setji þeim viðmið um hvað þeim sé heimilt og hvað ekki. Kauphöllin hafi frá stofnun og til haustsins 2008 heimilað að farið væri eftir ákveðnum leiðum. Þessi samlíking er villandi. Það er ekki hlutverk Kauphallarinnar að skoða forsendur tilboða eða viðskipta og veita samþykki fyrir þeim. Samkvæmt reglum Kauphallarinnar er það á ábyrgð miðlara að allar færslur séu í samræmi við lög og reglur. Nærtækara væri að líkja hlutverki Kauphallarinnar við eftirlit lögreglunnar með umferð. Ökumenn fá ekki staðfestingu á því að þeir megi aka á tilteknum hraða heldur er það á þeirra ábyrgð að aka löglega. Lögreglan beitir síðan sínum eftirlitsúrræðum og grípur inn í, verði hún vör við lögbrot. Ökumaður sem er gripinn yfir löglegum hámarkshraða getur ekki borið fyrir sig að hafa alltaf keyrt á þeim hraða og séð aðra gera það líka, án athugasemda frá lögreglunni. Það er líka rangt að sú háttsemi sem dómur Hæstaréttar í umræddu máli nær til hafi verið við lýði allt frá stofnun markaða til haustsins 2008. Afar skýr skil verða í nóvember 2007. Frá þeim tíma og fram að falli Landsbankans voru kaup hans langt umfram sölu í pöruðum viðskiptum (rafræn pörun kaup- og sölutilboða) eða samtals um 47,2% af allri veltu í slíkum viðskiptum. Fram að þeim tíma voru kaup Landsbankans „oft lítil […] miðað við það sem síðar varð“, eins og segir í dóminum.[1] Af grein Helga má ráða að í gögnum markaðsmisnotkunarmáls Landsbankans hafi komið fram að starfsmenn Kauphallarinnar hefðu talið aðkomu bankanna að viðskiptum með eigin bréf mikilvæga forsendu fyrir því að hér gæti þrifist hlutabréfamarkaður. Starfsfólk Kauphallarinnar hefur aldrei haldið slíku fram.[1] Þessa þróun má sjá myndrænt á mynd 30 í 4. hefti skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis um aðdraganda og orsakir falls íslensku bankanna 2008 og tengda atburði.Alrangt Helgi fullyrðir jafnframt að Kauphöllin hafi í bréfi til Fjármálaeftirlitsins á árinu 2011 ekki talið ástæðu til að gera athugasemdir við þátt eigin viðskipta bankans. Þetta er alrangt. Í bréfinu taldi Kauphöllin þvert á móti viðskiptahættina stangast á við lög enda var það hún sem uppgötvaði málið og kom því til Fjármálaeftirlitsins. Útskýrir Kauphöllin ítarlega hvers vegna viðskiptahættir eigin viðskipta Landsbankans voru henni huldir svona lengi. Við greiningu á viðskiptum bankanna haustið 2008 blasti ekki við að Landsbankinn hefði verið umfangsmikill kaupandi eigin hlutabréfa í pöruðum viðskiptum. Önnur viðskipti bankans skekktu myndina og leggja þurfti í nokkra greiningu áður en málavextir tóku að skýrast. Niðurstaðan var alvarlegri en nokkurn hafði grunað. Helgi gefur í skyn að viðskipti Landsbankans hafi verið í samræmi við almenna framkvæmd innan Evrópu og að markmiðið hafi verið að tryggja „hnökralausa verðmyndun“. Þetta er einnig rangt. Ekkert bendir til þess að viðskipti Landsbankans hafi verið í samræmi við almenna markaðsframkvæmd í Evrópu. Kauphöllin hefur haldið kynningu á kaupum bankanna á eigin hlutabréfum fyrir lykilstarfsmenn eftirlitseininga stærstu kauphalla í heimi ásamt opinberum eftirlitsaðilum. Var samdóma álit áheyrenda að umræddir viðskiptahættir fælu í sér skýrar vísbendingar um markaðsmisnotkun. Þá ætti aðili sem hyggst tryggja hnökralausa verðmyndun og sjá til þess að fjárfestar geti á hverjum tíma keypt og selt bréf að haga tilboðum sínum þannig að hann hafi sem minnst áhrif á verð. Fjarstæðukennt er að halda því fram að Landsbankinn hafi hegðað sér þannig, enda var hann umfangsmesti kaupandi eigin hlutabréfa í tilboðabók Kauphallarinnar í marga mánuði en seldi nánast aldrei. Ef skráð félag hyggst kaupa til baka eigin bréf á markaði getur það fylgt endurkaupaáætlun. Eiga þá ákvæði verðbréfaviðskiptalaga um markaðsmisnotkun ekki við að því gefnu að endurkaupaáætlunin uppfylli ströng skilyrði um framkvæmd viðskiptanna, svo sem um hámarksverð, magn og upplýsingagjöf. Ekkert af þessu átti við um viðskipti Landsbankans. Í lok greinarinnar nefnir Helgi að e.t.v. ætti Kauphöllin að líta í eigin barm í stað þess að beina sjónum sínum að þeim sem dæmdir hafa verið fyrir refsiverða háttsemi á verðbréfamarkaði.Fagnar ábendingum Kauphöllin fagnar ábendingum sem styrkja starfshætti hennar og efla verðbréfamarkaðinn. Kauphöllin sá fullt tilefni til að líta í eigin barm og hefur hún dregið lærdóm af þeim málum sem upp komu. Gerðar hafa verið breytingar á skipulagi, innri verkferlum og eftirlitshugbúnaði svo mögulegt sé að uppgötva slík mál fyrr eða jafnvel fyrirbyggja þau. Samstarf við Fjármálaeftirlitið hefur einnig verið eflt. Þessi mál voru óvenjuleg og kölluðu á afar sértæka greiningu, sem eftirlitsaðilar á verðbréfamörkuðum framkvæmdu ekki að jafnaði á þessum árum. Þess vegna hefur verið lögð aukin áhersla á að greina aðstæður með víðsýni að leiðarljósi, til þess að geta brugðist rétt og örugglega við hverjum þeim óvenjulegu aðstæðum sem komið gætu upp í framtíðinni. Afleiðingar brota af því tagi sem hér um ræðir geta verið mjög alvarlegar. Í dómi Hæstaréttar í markaðsmisnotkunarmáli Landsbankans segir: „Brotin leiddu til alvarlegrar röskunar á verðbréfamarkaði með víðtækum afleiðingum fyrir fjármálamarkaðinn hér á landi og allan almenning, en tjónið, sem af þeim hlaust, verður ekki metið til fjár.“ Orkunni er betur varið í að fyrirbyggja að svo alvarleg brot endurtaki sig en að réttlæta viðskiptahætti sem ollu stórkostlegu tjóni.Þessi grein birtist upphaflega í Fréttablaðinu.
Að líta í eigin barm Í nýlegu viðtali hvatti forstjóri Kauphallar þá sem hafa verið dæmdir fyrir refsiverð brot vegna verðbréfaviðskipta að líta í eigin barm í stað þess að kenna öðrum um. Svo sannarlega er aldrei of oft lögð áhersla á að hver og einn eigi fyrst að gera kröfur til sjálfs sín áður en hann fer fram með gagnrýni á hendur öðrum. 6. júlí 2016 07:00
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun