Hverjir mega fæðast? Ívar Halldórsson skrifar 22. febrúar 2016 09:53 Árið 1993 var ákveðið að leita að litningagöllum í ófæddum börnum. Með því að sjá hvort barnið hafi galla er hægt í framhaldinu að ákveða hvort það lendi í úrvalsliðinu - þeim hópi sem fær inngöngu inn í veröld ástar og friðar. Árið 2001 var svo ákveðið að allar konur gætu hafnað gölluðu barni, t.d. barni með Downs-heilkenni. Óli er fatlaður. Hann fæddist svoleiðis. Hann er með Downs-heilkenni og þarf auk þess að vera í hjólastól. Hann þarf mikla umönnun þótt hann geti gert ótal margt sjálfur. Hann er sko ekki heimskur. Hann er líka 13 ára. Hann elskar að leika sér úti, klappa kisum, fara í bíó og borða saltað poppkorn, tala við ömmu sína og teikna myndir af bílum. Hann elskar líka að syngja. Uppáhalds hljómsveitin hans er Bon Jovi. Hann elskar lífið. Óli heyrði einu sinni mömmu sína segja við pabba sinn að börn eins og hann væru ekki eins velkomin í samfélag okkar eins og „fullkomnu“ börnin, þ.e. börn sem eru ekki „gölluð“ eins og hann. Læknar voru meira að segja byrjaðir að reikna út hvaða börn kostuðu hugsanlega of mikið fyrir tilvonandi foreldra sína. Ef mögulegt væri að barnið yrði fatlað eins og Óli gætu foreldrarnir bara beðið lækninn um að drepa barnið á meðan það var enn inni í mömmu sinni. Óla hryllti við hugsuninni. En svona var nú tæknin orðin sniðug. Hann hafði þó verið heppinn fannst honum að mamma hans leyfði honum að fæðast og vera til. Óla varð oft hugsað til Bjössa í næsta húsi sem var 27 ára gamall. Engir fósturgallar fundust á Bjössa þegar hann var enn inni í mömmu sinni. Hann hafði samt stungið mann, stolið peningum og verið mörg ár í fangelsi. Hann var alltaf reiður og öskraði oft á ömmu sína sem hann bjó stundum hjá – af því að hann hataði víst mömmu sína. Hann hafði fæðst gallalaus – alveg öfugt við Óla. Óli vissi að hann myndi aldrei dirfast að vera vondur við neinn – hvað þá að stela peningum. Óli velti því fyrir sér hvort mamma og pabbi Bjössa hefðu ákveðið að eyða honum inni í mömmu sinni ef þau hefðu vitað að hann myndi verða svona vondur og kostað ættingja sína og samfélag svona mikinn pening. Tæknin var orðin svo mikil að nú hlytu læknarnir bráðum að geta séð hverjir verða vondir og hverji verða góðir, hverjir yrðu fjárglæframenn, hverjir nauðgarar og hverjir myndu stela undan skatti. Það myndi örugglega vera gott fyrir mömmur að þurfa bara að fæða börn sem kosta ekki mikið, eru góð, ekki til skammar og búa ekki til vesen fyrir þær. Ég fór í orðabók og fletti upp orðinu „fóstur“. Orðið er skilgreint sem barn í móðurkviði. Þá fletti ég upp orðinu „eyðing“. Þetta orð táknar m.a. „að drepa“ „tortíma“ eða „útrýma“. Ég veigra mér við að setja þessi tvö orð saman hér í þessum pistli því að útkoman er afar ólæknisfræðileg og hljómar alls ekki mannúðlega. Í Læknablaðinu frá árinu 1997 er orðið „fóstur“ skilgreint á eftirfarandi hátt: „Rétt er að vekja athygli á skýringu íslensku orðabókarinnar á orðinu fóstur: afkvœmi (barn) í móðurkviði (á hvað stigi sem er milli eggfrjóvgunar og fœðingar). Fósturfræðin takmarkar hins vegar notkun á heitinu fetus við tímabilið frá lokum áttundu viku meðgöngu til fæðingar. Fyrir þann tíma nefnist hið verðandi afkvæmi embryo eða fósturvísir.“ Inni á doktor.is er fólki ráðlagt að bíða ekki lengur með að eyða afkvæmi en fram á 16. viku meðgöngutímans – eða 8 vikum eftir að fósturvísir breytist í barn skv. fósturfræðinni. Ef miða á við fósturfræðina er því í lagi að eyða fóstri 8 vikum eftir að fósturvísir hefur breyst í barn. Það vekur þá einnig athygli að ekki virðist vera gert ráð fyrir bráðum þroska fósturvísa - þ.e. að í einhverjum tilfellum geti fósturvísir breyst í barn eftir sjö vikur í stað átta. Samkvæmt sérfræðingum virðast töfrarnir eiga sér stað eftir nákvæmlega átta vikur; hvort sem um fatlað barn er að ræða eða ekki. Ég átta mig þó ekki alveg á því hvaða töfrar gerast eftir nákvæmlega 16 vikna meðgöngu, upp á dag – enda er ég enginn sérfræðingur á þessu sviði. Ég neyðist eins og svo margir aðrir til að leggja bara saman tvo og tvo út frá misvísandi og mis-sannfærandi vangaveltum sérfræðinga. Salvör Nordal, hjá Siðfræðistofnun Háskóla Íslands, sagði nýlega í viðtali á Sprengisandi á Bylgjunni að það hljóti að skipta tilvonandi foreldra máli hvort ófæddir einstaklingar séu velkomnir inn í samfélag okkar, þrátt fyrir sína meðfæddu galla, þegar þeir standa frammi fyrir þeirri ákvörðun hvort barnið fái að halda lífi. Salvör sagði þetta: „Þetta er ekki bara ákvörðun einstaklingsins um þessa valkosti. Þetta er samfélagsleg ákvörðun. Hvers konar samfélag viljum við skapa"..."er þetta samfélag sem lítur á þá (fötluðu einstaklingana) sem jafningja, eða ekki. Það er grunnspurninginn.“ Okkur finnst kvikindislegt þegar fullfæddu, fötluðu barni er meinaður aðgangur í afmælisveislu á þeim forsendum að hann takmarki gæði veislunnar með fötlun sinni. Ef við lítum á lífið sem gleðiviðburð, er þá ekki jafn kvikindislegt að meina fötluðum aðgang í slíka stórveislu á þeim forsendum að hann geri okkur erfiðara fyrir? Fyrir mitt leyti myndi ég ekki treysta mér til að taka rétta ákvörðun þegar kemur að því að dæma ófæddan einstakling til dauða eða lífs. Erum við mannfólkið nógu fullkomið til að geta dansað á þessu gráa svæði milli lífs og dauða? Er okkur treystandi til að taka alltaf rétta ákvörðum um það hverjir eiga rétt á að vera í samfélags-elítunni? Eigum við yfirleitt að vera að ákveða hvaða börn eru verðug að taka við kórónu lífsins? Við sem í breyskleika okkar erum oft að taka vitlausar og fljótfærnislegar ákvarðanir í lífinu og erum stöðugt að sjá okkur um hönd. Erum við hugsanlega á hálum í ís hvað þetta varðar? Ég bara spyr. Ég er endalaust þakklátur móður minni fyrir að hafa, þrátt fyrir ófullkomnar aðstæður sínar á yngri árum, hleypt mér inn í þessa fallegu veröld þar sem ég nýt lífsins hvern dag með fjölskyldu og vinum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ívar Halldórsson Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Árið 1993 var ákveðið að leita að litningagöllum í ófæddum börnum. Með því að sjá hvort barnið hafi galla er hægt í framhaldinu að ákveða hvort það lendi í úrvalsliðinu - þeim hópi sem fær inngöngu inn í veröld ástar og friðar. Árið 2001 var svo ákveðið að allar konur gætu hafnað gölluðu barni, t.d. barni með Downs-heilkenni. Óli er fatlaður. Hann fæddist svoleiðis. Hann er með Downs-heilkenni og þarf auk þess að vera í hjólastól. Hann þarf mikla umönnun þótt hann geti gert ótal margt sjálfur. Hann er sko ekki heimskur. Hann er líka 13 ára. Hann elskar að leika sér úti, klappa kisum, fara í bíó og borða saltað poppkorn, tala við ömmu sína og teikna myndir af bílum. Hann elskar líka að syngja. Uppáhalds hljómsveitin hans er Bon Jovi. Hann elskar lífið. Óli heyrði einu sinni mömmu sína segja við pabba sinn að börn eins og hann væru ekki eins velkomin í samfélag okkar eins og „fullkomnu“ börnin, þ.e. börn sem eru ekki „gölluð“ eins og hann. Læknar voru meira að segja byrjaðir að reikna út hvaða börn kostuðu hugsanlega of mikið fyrir tilvonandi foreldra sína. Ef mögulegt væri að barnið yrði fatlað eins og Óli gætu foreldrarnir bara beðið lækninn um að drepa barnið á meðan það var enn inni í mömmu sinni. Óla hryllti við hugsuninni. En svona var nú tæknin orðin sniðug. Hann hafði þó verið heppinn fannst honum að mamma hans leyfði honum að fæðast og vera til. Óla varð oft hugsað til Bjössa í næsta húsi sem var 27 ára gamall. Engir fósturgallar fundust á Bjössa þegar hann var enn inni í mömmu sinni. Hann hafði samt stungið mann, stolið peningum og verið mörg ár í fangelsi. Hann var alltaf reiður og öskraði oft á ömmu sína sem hann bjó stundum hjá – af því að hann hataði víst mömmu sína. Hann hafði fæðst gallalaus – alveg öfugt við Óla. Óli vissi að hann myndi aldrei dirfast að vera vondur við neinn – hvað þá að stela peningum. Óli velti því fyrir sér hvort mamma og pabbi Bjössa hefðu ákveðið að eyða honum inni í mömmu sinni ef þau hefðu vitað að hann myndi verða svona vondur og kostað ættingja sína og samfélag svona mikinn pening. Tæknin var orðin svo mikil að nú hlytu læknarnir bráðum að geta séð hverjir verða vondir og hverji verða góðir, hverjir yrðu fjárglæframenn, hverjir nauðgarar og hverjir myndu stela undan skatti. Það myndi örugglega vera gott fyrir mömmur að þurfa bara að fæða börn sem kosta ekki mikið, eru góð, ekki til skammar og búa ekki til vesen fyrir þær. Ég fór í orðabók og fletti upp orðinu „fóstur“. Orðið er skilgreint sem barn í móðurkviði. Þá fletti ég upp orðinu „eyðing“. Þetta orð táknar m.a. „að drepa“ „tortíma“ eða „útrýma“. Ég veigra mér við að setja þessi tvö orð saman hér í þessum pistli því að útkoman er afar ólæknisfræðileg og hljómar alls ekki mannúðlega. Í Læknablaðinu frá árinu 1997 er orðið „fóstur“ skilgreint á eftirfarandi hátt: „Rétt er að vekja athygli á skýringu íslensku orðabókarinnar á orðinu fóstur: afkvœmi (barn) í móðurkviði (á hvað stigi sem er milli eggfrjóvgunar og fœðingar). Fósturfræðin takmarkar hins vegar notkun á heitinu fetus við tímabilið frá lokum áttundu viku meðgöngu til fæðingar. Fyrir þann tíma nefnist hið verðandi afkvæmi embryo eða fósturvísir.“ Inni á doktor.is er fólki ráðlagt að bíða ekki lengur með að eyða afkvæmi en fram á 16. viku meðgöngutímans – eða 8 vikum eftir að fósturvísir breytist í barn skv. fósturfræðinni. Ef miða á við fósturfræðina er því í lagi að eyða fóstri 8 vikum eftir að fósturvísir hefur breyst í barn. Það vekur þá einnig athygli að ekki virðist vera gert ráð fyrir bráðum þroska fósturvísa - þ.e. að í einhverjum tilfellum geti fósturvísir breyst í barn eftir sjö vikur í stað átta. Samkvæmt sérfræðingum virðast töfrarnir eiga sér stað eftir nákvæmlega átta vikur; hvort sem um fatlað barn er að ræða eða ekki. Ég átta mig þó ekki alveg á því hvaða töfrar gerast eftir nákvæmlega 16 vikna meðgöngu, upp á dag – enda er ég enginn sérfræðingur á þessu sviði. Ég neyðist eins og svo margir aðrir til að leggja bara saman tvo og tvo út frá misvísandi og mis-sannfærandi vangaveltum sérfræðinga. Salvör Nordal, hjá Siðfræðistofnun Háskóla Íslands, sagði nýlega í viðtali á Sprengisandi á Bylgjunni að það hljóti að skipta tilvonandi foreldra máli hvort ófæddir einstaklingar séu velkomnir inn í samfélag okkar, þrátt fyrir sína meðfæddu galla, þegar þeir standa frammi fyrir þeirri ákvörðun hvort barnið fái að halda lífi. Salvör sagði þetta: „Þetta er ekki bara ákvörðun einstaklingsins um þessa valkosti. Þetta er samfélagsleg ákvörðun. Hvers konar samfélag viljum við skapa"..."er þetta samfélag sem lítur á þá (fötluðu einstaklingana) sem jafningja, eða ekki. Það er grunnspurninginn.“ Okkur finnst kvikindislegt þegar fullfæddu, fötluðu barni er meinaður aðgangur í afmælisveislu á þeim forsendum að hann takmarki gæði veislunnar með fötlun sinni. Ef við lítum á lífið sem gleðiviðburð, er þá ekki jafn kvikindislegt að meina fötluðum aðgang í slíka stórveislu á þeim forsendum að hann geri okkur erfiðara fyrir? Fyrir mitt leyti myndi ég ekki treysta mér til að taka rétta ákvörðun þegar kemur að því að dæma ófæddan einstakling til dauða eða lífs. Erum við mannfólkið nógu fullkomið til að geta dansað á þessu gráa svæði milli lífs og dauða? Er okkur treystandi til að taka alltaf rétta ákvörðum um það hverjir eiga rétt á að vera í samfélags-elítunni? Eigum við yfirleitt að vera að ákveða hvaða börn eru verðug að taka við kórónu lífsins? Við sem í breyskleika okkar erum oft að taka vitlausar og fljótfærnislegar ákvarðanir í lífinu og erum stöðugt að sjá okkur um hönd. Erum við hugsanlega á hálum í ís hvað þetta varðar? Ég bara spyr. Ég er endalaust þakklátur móður minni fyrir að hafa, þrátt fyrir ófullkomnar aðstæður sínar á yngri árum, hleypt mér inn í þessa fallegu veröld þar sem ég nýt lífsins hvern dag með fjölskyldu og vinum.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun