Þetta er landið sitt Guðmundur Andri Thorsson skrifar 17. mars 2014 07:00 Stundum hvarflar að manni að til sé eftir allt saman séríslenskt efnahagslögmál: því meira sem einhver græðir, þeim mun verr stendur hann. Og hafi dunið á fyrirtækjum samfelldur gróði árum saman eru þau brátt komin á vonarvöl.Afturkallinn Kynni maður að ætla þegar um er að ræða þær tvær atvinnugreinar sem einkum hafa hagnast á lágu gengi krónunnar undanfarin ár, sjávarútveg og ferðaþjónustu. Hvorug greinin er aflögufær eins og frægt er; og fyrirtækjum í ferðaþjónustu virðist um megn að taka þátt í eðlilegri uppbyggingu – eða lágmarksviðhaldi – á helstu ferðamannastöðum og virðast ætla að láta ferðamennina um að greiða það allt. Núverandi ríkisstjórn hefur sýnt í verki hug sinn til náttúruverndar, með því fyrst að setja í stól umhverfisráðherra yfirlýstan andstæðing umhverfisverndar sem lét það verða eitt sitt fyrsta verk að flæma úr starfi virtan og vammlausan ráðuneytisstjóra, Stefán Thors, fyrir engar sakir. Ríkisstjórnin hefur líka að hans undirlagi markvisst skert framlög til landvörslu, enda margoft sannað sig að landverðir eru stórhættulegt fólk – gott ef ekki náttúruverndarsinnar – sem þekkja landið. Eitt af fyrstu verkum ríkisstjórnarinnar var að hætta við svokallað gistináttagjald, skatt sem stóð til að leggja á ferðaþjónustuna og nota til þess að byggja upp ýmislegt sem látið hefur verið sitja á hakanum alltof lengi, leggja göngustíga, bæta aðgengi, sinna viðhaldi. Í staðinn stendur til að innleiða svokallaðan náttúrupassa með yfirskriftinni: Þeir borgi sem njóta. Það er að segja: Þeir sleppa sem græða.„Þetta land á þig“ Þetta finnst sumum landeigendum frábær hugmynd og geta raunar ekki beðið eftir því að ríkisstjórnin komi þessari gjaldtöku gegnum þingið, vilja ólmir fara sjálfir að rukka fyrir aðgang að stöðum sem hingað til hefur ekki þurft að greiða sérstaklega fyrir að njóta. Það er einkennileg og óþægileg tilhugsun að þurfa að greiða fyrir aðgang að íslenskri náttúru. Þegar ég kem að Dettifossi vil ég ekki þurfa að borga mig þar inn. Það er ekki vegna þess að ég tími því ekki – eflaust verður þetta smáræði – málið snýst um eitthvað annað og dýpra. Gjaldtaka við slíkan stað fer í bága við einhverja grundvallarhugmynd sem ég hef um samband mitt við Ísland. Dettifoss er frændi minn, hann er partur af mér. Að fara að greiða fyrir aðgang að íslenskri náttúru er eins og að þurfa að borga sig inn til að heimsækja náin skyldmenni. Ég veit: Þetta eru tóm tilfinningarök hjá mér, en þessi tilfinning er samt meðal þess sem mér finnst gera mig að Íslendingi. Þegar maður á að borga sig inn við Gullfoss eða á Þingvöllum, við Skógarfoss, Kerið eða Landmannalaugar, hefur maður verið sviptur einhverju ákaflega mikilsverðu: tilfinningunni fyrir olnbogarýminu, víðáttunni sem endurspegli eitthvað stórt innra með manni. Borgi maður sig inn á þessa staði eins og hvert annað tívolítæki hverfur þessi kennd. Lögfræðingar gætu eflaust talað hér um almannarétt og vísað aftur í Grágás um frjálsa umferð fólks um landið, hvað sem líður eignarhaldi. Íslensk náttúra og gersemar hennar – vatnið, vindurinn, fossarnir og fjöllin – eru sameign þjóðarinnar og það á að vera sameiginlegt verkefni þjóðarinnar að vernda þessa náttúru. Það er hvað sem öðru líður og hvað sem hver segir gott að búa á Íslandi. Hér er allt – eða þannig – margt – sumt að minnsta kosti – fjölskyldan, málið, vinir, sameiginlegar tilvísanir, einhver andi … Og svo höfum við aðgang að þessari náttúru og vitneskjuna um þann aðgang. Maður gengur um landið, horfir á hóla og hæðir og finnur að þessi náttúra tilheyrir manni í einhverjum víðum og djúpum skilningi og maður tilheyrir henni. En umfram allt, þetta land hefur gildi og verðmæti í sjálfu sér; tilheyrir sjálfu sér. Guðmundur Páll Ólafsson skrifaði í Hálendinu í náttúru Íslands: „Enginn á land; enginn á vatn, vind eða sól. En land á fólk, þjóðina sem í því býr og af því er orðið fósturjörð dregið. Ekkert getur breytt þessu…“ Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Sjá meira
Stundum hvarflar að manni að til sé eftir allt saman séríslenskt efnahagslögmál: því meira sem einhver græðir, þeim mun verr stendur hann. Og hafi dunið á fyrirtækjum samfelldur gróði árum saman eru þau brátt komin á vonarvöl.Afturkallinn Kynni maður að ætla þegar um er að ræða þær tvær atvinnugreinar sem einkum hafa hagnast á lágu gengi krónunnar undanfarin ár, sjávarútveg og ferðaþjónustu. Hvorug greinin er aflögufær eins og frægt er; og fyrirtækjum í ferðaþjónustu virðist um megn að taka þátt í eðlilegri uppbyggingu – eða lágmarksviðhaldi – á helstu ferðamannastöðum og virðast ætla að láta ferðamennina um að greiða það allt. Núverandi ríkisstjórn hefur sýnt í verki hug sinn til náttúruverndar, með því fyrst að setja í stól umhverfisráðherra yfirlýstan andstæðing umhverfisverndar sem lét það verða eitt sitt fyrsta verk að flæma úr starfi virtan og vammlausan ráðuneytisstjóra, Stefán Thors, fyrir engar sakir. Ríkisstjórnin hefur líka að hans undirlagi markvisst skert framlög til landvörslu, enda margoft sannað sig að landverðir eru stórhættulegt fólk – gott ef ekki náttúruverndarsinnar – sem þekkja landið. Eitt af fyrstu verkum ríkisstjórnarinnar var að hætta við svokallað gistináttagjald, skatt sem stóð til að leggja á ferðaþjónustuna og nota til þess að byggja upp ýmislegt sem látið hefur verið sitja á hakanum alltof lengi, leggja göngustíga, bæta aðgengi, sinna viðhaldi. Í staðinn stendur til að innleiða svokallaðan náttúrupassa með yfirskriftinni: Þeir borgi sem njóta. Það er að segja: Þeir sleppa sem græða.„Þetta land á þig“ Þetta finnst sumum landeigendum frábær hugmynd og geta raunar ekki beðið eftir því að ríkisstjórnin komi þessari gjaldtöku gegnum þingið, vilja ólmir fara sjálfir að rukka fyrir aðgang að stöðum sem hingað til hefur ekki þurft að greiða sérstaklega fyrir að njóta. Það er einkennileg og óþægileg tilhugsun að þurfa að greiða fyrir aðgang að íslenskri náttúru. Þegar ég kem að Dettifossi vil ég ekki þurfa að borga mig þar inn. Það er ekki vegna þess að ég tími því ekki – eflaust verður þetta smáræði – málið snýst um eitthvað annað og dýpra. Gjaldtaka við slíkan stað fer í bága við einhverja grundvallarhugmynd sem ég hef um samband mitt við Ísland. Dettifoss er frændi minn, hann er partur af mér. Að fara að greiða fyrir aðgang að íslenskri náttúru er eins og að þurfa að borga sig inn til að heimsækja náin skyldmenni. Ég veit: Þetta eru tóm tilfinningarök hjá mér, en þessi tilfinning er samt meðal þess sem mér finnst gera mig að Íslendingi. Þegar maður á að borga sig inn við Gullfoss eða á Þingvöllum, við Skógarfoss, Kerið eða Landmannalaugar, hefur maður verið sviptur einhverju ákaflega mikilsverðu: tilfinningunni fyrir olnbogarýminu, víðáttunni sem endurspegli eitthvað stórt innra með manni. Borgi maður sig inn á þessa staði eins og hvert annað tívolítæki hverfur þessi kennd. Lögfræðingar gætu eflaust talað hér um almannarétt og vísað aftur í Grágás um frjálsa umferð fólks um landið, hvað sem líður eignarhaldi. Íslensk náttúra og gersemar hennar – vatnið, vindurinn, fossarnir og fjöllin – eru sameign þjóðarinnar og það á að vera sameiginlegt verkefni þjóðarinnar að vernda þessa náttúru. Það er hvað sem öðru líður og hvað sem hver segir gott að búa á Íslandi. Hér er allt – eða þannig – margt – sumt að minnsta kosti – fjölskyldan, málið, vinir, sameiginlegar tilvísanir, einhver andi … Og svo höfum við aðgang að þessari náttúru og vitneskjuna um þann aðgang. Maður gengur um landið, horfir á hóla og hæðir og finnur að þessi náttúra tilheyrir manni í einhverjum víðum og djúpum skilningi og maður tilheyrir henni. En umfram allt, þetta land hefur gildi og verðmæti í sjálfu sér; tilheyrir sjálfu sér. Guðmundur Páll Ólafsson skrifaði í Hálendinu í náttúru Íslands: „Enginn á land; enginn á vatn, vind eða sól. En land á fólk, þjóðina sem í því býr og af því er orðið fósturjörð dregið. Ekkert getur breytt þessu…“
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar