Hrunið í framhaldssögu Einar Benediktsson skrifar 3. janúar 2012 06:00 Lykilatriði varðandi samskipti í fjármálaheiminum, ekki síst í London, var og er gagnkvæmt traust. Það höfðu íslensku bankarnir áunnið sér að verðleikum á löngum ferli samskipta við ólíkar aðstæður. En eftir einkavæðinguna hefst nýr kafli í sögu Landsbankans og Kaupþings í London sem verður þeim og íslensku þjóðarbúi dýrkeyptur. Svo sem fram kemur í skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis varð veruleg aukning í útlánum íslensku bankanna þriggja þegar lausafjárþurrð jókst á alþjóðlegum fjármagnsmörkuðum. Landsbankinn hafði stofnað til Icesave-innlánsreikninga og Kaupþing til Edge-reikninga sem buðu viðskiptavinum mjög hagstæð vaxtakjör. Edge-reikningarnir voru í breskri lögsögu dótturbanka Kaupþings. Svo gilti ekki um Icesave sem var í útibúum Landsbankans og því í íslenskri lögsögu og ábyrgð. Svo sem rannsóknarskýrslan tekur fram flæddu þessi Icesave-innlán úr útibúum Landsbankans í Bretlandi og Hollandi frá haustinu 2007 til Íslands. Í aðalbankanum í Reykjavík verður að ætla að það hafi verið til að mæta fjárþörf aðalviðskiptavinanna sem voru víst aðaleigandur bankans. En hollensk og bresk stjórnvöld grípa til þess ráðs að endurgreiða Icesave-innistæðueigundum þar sem íslenski tryggingarsjóðurinn var lítils megnugur. Gerð er krafa, svo sem eðlilegt var, um að íslensk stjórnvöld greiði höfuðstól bótanna að viðbættum vöxtum og krafan er nú í meðferð EFTA-dómstólsins. Þessir Icesave-reikningar geymdu sparnað einstaklinga og svokölluð heildsöluinnlán frá sjóðum bæja- og sveitarfélaga og eftirlaunaþega. Nú er sá sem þetta skrifar ekki sérfróður um bankalöggjöf, en sem eftirlaunaþegi hefur hann sterkar skoðanir á því hvernig varðveita og ávaxta beri það fé, sem hann hefur á langri starfsævi lagt á móti framlagi atvinnurekandans til farborða í ellinni. Það er ekki innan marka þess sem telst siðferðileg meðferð slíks fjár að leggja það í hendur fjárglæframanna. Eru ekki niðurstöður Fjármálaeftirlitsins og Sérstaks saksóknara síðan 2008 að leiða líkum að því að bankarnir, stjórnendur þeirra og eigendur, eigi að svara fyrir þá sök? Það þurfti að sjálfsögðu að hreinsa til og enginn átti von á öðru en hörðum dómum og upptöku eigna. En var eða er ekki einhver leið önnur en áralangar rannsóknir, ákærur og málsvarnir hundraða lögfræðinga til að ljúka þessu, þannig að fjölmiðlar velti ekki þjóðfélaginu árum saman upp úr fortíðinni? Ekki verður sagt nema síður sé, að þær miklu rannsóknir Sérstaks saksóknara og Fjármálaeftirlits sem hófust eftir bankahrunið, séu að skila þeim árangri sem vænst var. Jafnvel hinn sérlegi ráðgjafi Eva Joly hefur lýst vonbrigðum yfir hægaganginum hjá Sérstökum saksóknara. Að því kom sem fyrr hefði mátt vera, að formaður Lögmannafélags Íslands lýsti því yfir að fjölmiðlar sem refsivöndur dómsvaldsins séu ekki gott samspil. Bent er á að vegna fjölmiðlaumfjöllunar um einn sakborninginn hafi hann „ [...] nú þegar orðið fyrir dæmalausum áföllum og ágangi á mannorð sitt og allt persónulegt starf og líf, en þar hefur fjölmiðlaumfjöllun spilað stórt hlutverk. Á ákærða hefur þannig, og frá því að málið fyrst komst í hámæli haustið 2008, verið gefið út hreint veiðileyfi af hálfu fjölmiðla, sem farið hafa hamförum í umfjöllun um hann, persónu hans og störf og ekki síst fyrirfram sakfellingu á meintu broti hans [...]“. Að sjálfsögðu eiga þeir sem gerst hafa sekir um brot á lögum landsins að fá sinn dóm. En að þeir séu kjöldregnir árum saman í fjölmiðlum er lítt við hæfi í ríki góðs réttarfars og mannréttinda. Hefur lögfræðinámið ekki slagsíðu í fullmikilli áherslu á gamaldags refsirétti í stað lærdóms um hvernig fjármálalífið virkar í nútíma þjóðfélagi? Einhvern tíma var talað um júridíska refsigleði. Ekki er betra ef satt er, að þessi þjónusta kosti allt að 30.000 kr. á klukkustund. Nú eru víst á þriðja hundrað einstaklingar með réttarstöðu sakbornings og enn aðrir vitni í sambandi við hrunið og svo er að skilja að enn séu margir tugir mála í undirbúningi hjá Sérstökum saksóknara. Þetta ferli hefur þegar tekið þrjú ár en hamingja má þá vita hvað er framundan í tíma og æsifréttum. Má nærri geta að allur þessi fjöldi fólks, þegar með eru talin makar og börn, vinir og venslamenn, eigi sér fáa gleðidaga. Fyrir utan þann skara lögmanna sem hafa atvinnu af þessum uppgripum hljóta fleiri en sá sem þetta ritar að vera búnir að fá nóg af dómsmálum í fjölmiðlum. Er Kastljós réttur vettvangur fyrir saksóknara? Þjóðin fær þessar fréttir svo stöðugt í sjónvarpi og útvarpi að hún er orðin eins konar stofufangi þessarar réttarfarslegu furðusögu. Og bikarinn var fullur þegar síðasti kaflinn var birtur þreyttum og leiðum áheyrendum á jóladag sem fyrsta fregn RÚV í hádeginu og sjónvarpi um kvöldið. Frásagnir af boðskap biskups, kirkjunnar manna og páfans máttu víkja fyrir gagnkvæmum ásökunum FME og Kauphallarinnar um vanrækslu í starfi árið 2008. Skelfing eru þessar blessaðar fréttastofur annars sérkennilega mannaðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Benediktsson Mest lesið Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson Skoðun Skoðun Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Lykilatriði varðandi samskipti í fjármálaheiminum, ekki síst í London, var og er gagnkvæmt traust. Það höfðu íslensku bankarnir áunnið sér að verðleikum á löngum ferli samskipta við ólíkar aðstæður. En eftir einkavæðinguna hefst nýr kafli í sögu Landsbankans og Kaupþings í London sem verður þeim og íslensku þjóðarbúi dýrkeyptur. Svo sem fram kemur í skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis varð veruleg aukning í útlánum íslensku bankanna þriggja þegar lausafjárþurrð jókst á alþjóðlegum fjármagnsmörkuðum. Landsbankinn hafði stofnað til Icesave-innlánsreikninga og Kaupþing til Edge-reikninga sem buðu viðskiptavinum mjög hagstæð vaxtakjör. Edge-reikningarnir voru í breskri lögsögu dótturbanka Kaupþings. Svo gilti ekki um Icesave sem var í útibúum Landsbankans og því í íslenskri lögsögu og ábyrgð. Svo sem rannsóknarskýrslan tekur fram flæddu þessi Icesave-innlán úr útibúum Landsbankans í Bretlandi og Hollandi frá haustinu 2007 til Íslands. Í aðalbankanum í Reykjavík verður að ætla að það hafi verið til að mæta fjárþörf aðalviðskiptavinanna sem voru víst aðaleigandur bankans. En hollensk og bresk stjórnvöld grípa til þess ráðs að endurgreiða Icesave-innistæðueigundum þar sem íslenski tryggingarsjóðurinn var lítils megnugur. Gerð er krafa, svo sem eðlilegt var, um að íslensk stjórnvöld greiði höfuðstól bótanna að viðbættum vöxtum og krafan er nú í meðferð EFTA-dómstólsins. Þessir Icesave-reikningar geymdu sparnað einstaklinga og svokölluð heildsöluinnlán frá sjóðum bæja- og sveitarfélaga og eftirlaunaþega. Nú er sá sem þetta skrifar ekki sérfróður um bankalöggjöf, en sem eftirlaunaþegi hefur hann sterkar skoðanir á því hvernig varðveita og ávaxta beri það fé, sem hann hefur á langri starfsævi lagt á móti framlagi atvinnurekandans til farborða í ellinni. Það er ekki innan marka þess sem telst siðferðileg meðferð slíks fjár að leggja það í hendur fjárglæframanna. Eru ekki niðurstöður Fjármálaeftirlitsins og Sérstaks saksóknara síðan 2008 að leiða líkum að því að bankarnir, stjórnendur þeirra og eigendur, eigi að svara fyrir þá sök? Það þurfti að sjálfsögðu að hreinsa til og enginn átti von á öðru en hörðum dómum og upptöku eigna. En var eða er ekki einhver leið önnur en áralangar rannsóknir, ákærur og málsvarnir hundraða lögfræðinga til að ljúka þessu, þannig að fjölmiðlar velti ekki þjóðfélaginu árum saman upp úr fortíðinni? Ekki verður sagt nema síður sé, að þær miklu rannsóknir Sérstaks saksóknara og Fjármálaeftirlits sem hófust eftir bankahrunið, séu að skila þeim árangri sem vænst var. Jafnvel hinn sérlegi ráðgjafi Eva Joly hefur lýst vonbrigðum yfir hægaganginum hjá Sérstökum saksóknara. Að því kom sem fyrr hefði mátt vera, að formaður Lögmannafélags Íslands lýsti því yfir að fjölmiðlar sem refsivöndur dómsvaldsins séu ekki gott samspil. Bent er á að vegna fjölmiðlaumfjöllunar um einn sakborninginn hafi hann „ [...] nú þegar orðið fyrir dæmalausum áföllum og ágangi á mannorð sitt og allt persónulegt starf og líf, en þar hefur fjölmiðlaumfjöllun spilað stórt hlutverk. Á ákærða hefur þannig, og frá því að málið fyrst komst í hámæli haustið 2008, verið gefið út hreint veiðileyfi af hálfu fjölmiðla, sem farið hafa hamförum í umfjöllun um hann, persónu hans og störf og ekki síst fyrirfram sakfellingu á meintu broti hans [...]“. Að sjálfsögðu eiga þeir sem gerst hafa sekir um brot á lögum landsins að fá sinn dóm. En að þeir séu kjöldregnir árum saman í fjölmiðlum er lítt við hæfi í ríki góðs réttarfars og mannréttinda. Hefur lögfræðinámið ekki slagsíðu í fullmikilli áherslu á gamaldags refsirétti í stað lærdóms um hvernig fjármálalífið virkar í nútíma þjóðfélagi? Einhvern tíma var talað um júridíska refsigleði. Ekki er betra ef satt er, að þessi þjónusta kosti allt að 30.000 kr. á klukkustund. Nú eru víst á þriðja hundrað einstaklingar með réttarstöðu sakbornings og enn aðrir vitni í sambandi við hrunið og svo er að skilja að enn séu margir tugir mála í undirbúningi hjá Sérstökum saksóknara. Þetta ferli hefur þegar tekið þrjú ár en hamingja má þá vita hvað er framundan í tíma og æsifréttum. Má nærri geta að allur þessi fjöldi fólks, þegar með eru talin makar og börn, vinir og venslamenn, eigi sér fáa gleðidaga. Fyrir utan þann skara lögmanna sem hafa atvinnu af þessum uppgripum hljóta fleiri en sá sem þetta ritar að vera búnir að fá nóg af dómsmálum í fjölmiðlum. Er Kastljós réttur vettvangur fyrir saksóknara? Þjóðin fær þessar fréttir svo stöðugt í sjónvarpi og útvarpi að hún er orðin eins konar stofufangi þessarar réttarfarslegu furðusögu. Og bikarinn var fullur þegar síðasti kaflinn var birtur þreyttum og leiðum áheyrendum á jóladag sem fyrsta fregn RÚV í hádeginu og sjónvarpi um kvöldið. Frásagnir af boðskap biskups, kirkjunnar manna og páfans máttu víkja fyrir gagnkvæmum ásökunum FME og Kauphallarinnar um vanrækslu í starfi árið 2008. Skelfing eru þessar blessaðar fréttastofur annars sérkennilega mannaðar.
Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun