Tengd félög tóku allt út úr sjóðum 13. apríl 2010 06:00 Reglur um sjálfstæði félaga sem ráku verðbréfa- og fjárfestingarsjóði virðast hafa verið þverbrotnar, er niðurstaða rannsóknarnefndar Alþingis. Eitt tilvik fannst þar sem starfsmaður Landsbankans mælti með því að kunningi hans legði fremur peninga á bók en í peningabréf. Aðrir fengu skilaboð um að peningamarkaðssjóðir væru hættulitlir. Rannsóknarnefnd Alþingis vill láta kanna refsiábyrgð. Vísað hefur verið til Fjármálaeftirlitsins (FME) og, eftir atvikum, sérstaks saksóknara úttektum úr peningamarkaðssjóðum á árinu vegna gruns rannsóknarnefndar Alþingis um að munur hafi verið á aðgengi eigenda hlutdeildarskírteina að upplýsingum um stöðu sjóðanna fyrir bankahrun. Þá telur nefndin að kanna þurfi hvort stjórn, framkvæmdastjórar og lykilstarfsmenn verðbréfa- og fjárfestingarsjóða rekstrarfélaga stóru bankanna þriggja hafi skapað sér refsiábyrgð með því að brjóta starfsskyldur við stjórnun og eftirlit sjóðanna. Eins þurfi að rannsaka viðskipti á milli sjóða. Greining rannsóknarnefndarinnar leiðir í ljós starfsmenn og tengdir aðilar, sem tóku út á bilinu 50 til 100 prósent eignar sinnar, voru fleiri en ótengdir aðilar. „Eins kemur fram að fyrirtæki tengdra aðila eru stærsti hópur þeirra sem tóku út 99 til 100 prósent af eign sinni," segir í skýrslu rannsóknarnefndarinnar. Þóttist hringja úr útibúiÞá kemur fram að ónógt eftirlit virðist hafa verið með starfsemi peningamarkaðssjóða af hálfu FME og misbrestur á að viðskiptavinum væri gerð grein fyrir áhættunni sem fólst í fjárfestingu í slíkum sjóðum. Í sumum tilvikum virðist jafnvel sem viðskiptavinir hafi fengið kolrangar upplýsingar um áhættu. Í flestum tilvikum voru skilaboð starfsmanna sjóða bankanna þriggja þau að fjárfestingin væri áhættulítil eða áhættulaus. „Ekki virðast allir þó hafa fengið sömu ráðgjöf en athyglisvert dæmi um það er að finna í tölvubréfi frá 28. maí 2008 þar sem starfsmaður Landsbankans mælir fremur með innlánsreikningi en peningabréfum við viðskiptamann sem virðist vera kunningi," segir í kafla skýrslu rannsóknarnefndarinnar um verðbréfa- og fjárfestingarsjóði. Þá kemur fram að nefndinni þyki tölvupóstsamskipti milli tveggja starfsmanna Landsbankans í febrúar 2008 athyglisverð í ljósi afstöðunnar til markaðssetningar og sölu áskriftar að peningamarkaðssjóðum. „Þó að ég sé að hringja fyrir söluverið eða eitthvað annað þá segist ég alltaf vera að hringja úr útibúinu þar sem viðskiptavinurinn er í viðskiptum, það gerir það persónulegra," segir í tölvupósti sem vísað er til. Þá segir í bréfi starfsmanns Kaupþings til viðskiptavinar í mars 2007: „Ertu að spá í áhættulaust? Ef svo myndi ég velja Peningamarkaðssjóð." Um leið er það mat rannsóknarnefndarinnar að fyrirkomulag áhættustýringar félaganna hafi tæpast fullnægt þeim faglegu kröfum sem gera verði til svo mikilvægs þáttar í starfsemi sjálfstæðra fjármálafyrirtækja. „Þá verður að gera athugasemdir við það að Fjármálaeftirlitið virðist ekki hafa fundið að því hvernig áhættustýringu var háttað fyrr en árið 2008," segir í skýrslunni. Brutu gegn ákvæðum lagaSérstaka athygli nefndarinnar vekur að Glitnir sjóðir og Landsvaki hafi útvistað áhættustýringu til móðurfélaganna, Glitnis banka og Landsbankans, án gilds útvistunarsamnings og án samþykkis Fjármálaeftirlitsins. Með því að leita ekki samþykkis FME fyrir útvistun áhættustýringar brutu rekstrarfélög bankanna gegn 18. grein laga um verðbréfasjóði og fjárfestingarsjóði, að því er fram kemur í skýrslunni. „Að mati rannsóknarnefndar Alþingis verður að telja að þessi útvistun áhættustýringar til móðurfélaganna, án sérstaks samnings við móðurfélagið eða samþykkis Fjármálaeftirlitsins, endurspegli bæði skort á fagmennsku og því óhæði sem rekstrarfélögin áttu að hafa frá móðurfélögum sínum." Áhættustýringu Rekstrarfélags Kaupþings banka var hins vegar ekki útvistað til móðurfélagsins. „Þeir annmarkar voru aftur á móti á framkvæmdinni að sjóðstjórar sáu sjálfir um áhættustýringu sjóðanna en þannig höfðu þeir eftirlit með sjálfum sér." Þá segir að mælikvarðar sem notaðir hafi verið til áhættumats virðist eingöngu hafa náð til einstakra skuldara, en ekki heildarsamsetningar eigna. Í öllu falli hefði átt að skoða mun betur fylgni ávöxtunar eignanna og tengsla eigenda. „Á síðari stigum virðist ávöxtun hafa verið nánast eini mælikvarðinn sem sjóðirnir miðuðu sig við, og þá helst ávöxtun sjóða hjá samkeppnisaðilum. Eitt skýrasta dæmi þess er sala ríkistryggðra eigna úr öllum sjóðunum á árunum 2007 og 2008. Virðist áhættudreifingu þar hafa verið fórnað fyrir ávöxtun." Í skýrslunni segir að þetta hafi sjóðstjórar staðfest. olikr@frettabladid.is Rannsóknarskýrsla Alþingis Mest lesið Hneykslaðist á „óútfærðum afkomubætandi aðgerðum“ Viðskipti innlent Plasttappamálið flaug í gegnum þingið Neytendur Í fullkomnu frelsi: „Þar sem er heyskapur er ég“ Atvinnulíf Íhuga hærri tolla á alla Viðskipti erlent Ræðst í byggingu átta húsa í Hvammsvík Viðskipti innlent Einn vinsælasti tengiltvinnbíll Íslendinga snýr aftur Samstarf Vörur gerðar af meisturum fyrir meistara Samstarf Eldisfiskur fluttur út fyrir 54 milljarða króna Viðskipti innlent Deila um þvottahús stöðvar ekki Hreint í bili Viðskipti innlent BYKO opnar nýja og glæsilega timburverslun Samstarf Fleiri fréttir Hneykslaðist á „óútfærðum afkomubætandi aðgerðum“ Deila um þvottahús stöðvar ekki Hreint í bili Eldisfiskur fluttur út fyrir 54 milljarða króna Ræðst í byggingu átta húsa í Hvammsvík Trúir ekki að menn loki fiskvinnslu til að mótmæla veiðigjöldum „Þetta er afnotagjald“ Play komið með flugrekstrarleyfi á Möltu Jón Ólafur í framboði til formanns SA Eigendaskipti hjá Fótbolta.net Feðgarnir nú aftur einu hluthafarnir í Eyri Invest Eyjólfur Árni hættir hjá SA Hagnaðist um tvo milljarða: Ljóst að greinin megi ekki við hækkunum Verðbólga heldur áfram að hjaðna Versta sviðsmyndin sé að lenda á milli Evrópu og Bandaríkjanna í tollastríði Íhuga að sameina lífeyrissjóði „Reiðarslag fyrir þau þorp þar sem stundaðar eru veiðar og vinnsla“ Tollastríðið gæti vel haft áhrif á lífskjör almennings Salóme tekur við af stofnanda Ísorku Helgi ráðinn sölustjóri Bein útsending: Kynna yfirlýsingu fjármálastöðugleikanefndar Kemur nýr inn í fjármálastöðugleikanefnd Mikil óvissa í alþjóðamálum gæti reynt á þjóðarbúið Segir útlitið svart fyrir sjávarútveginn og breytingarnar illa unnar „Íslenskur sjávarútvegur er burðarás í atvinnulífinu“ Lýsa yfir verulegum áhyggjum af tvöföldun veiðigjalda Allt að tvöfalda veiðigjöldin og segja útgerðina þola það vel Aflinn verði verkaður annars staðar eftir breytingar stjórnarinnar Sækja á sjötta milljarð króna Laun eftir kjarasamningi „gervistéttarfélags“ sögð tugum þúsunda lægri Spá 1,8 prósent hagvexti í ár og 2,7 prósent verðbólgu á næsta ári Sjá meira
Eitt tilvik fannst þar sem starfsmaður Landsbankans mælti með því að kunningi hans legði fremur peninga á bók en í peningabréf. Aðrir fengu skilaboð um að peningamarkaðssjóðir væru hættulitlir. Rannsóknarnefnd Alþingis vill láta kanna refsiábyrgð. Vísað hefur verið til Fjármálaeftirlitsins (FME) og, eftir atvikum, sérstaks saksóknara úttektum úr peningamarkaðssjóðum á árinu vegna gruns rannsóknarnefndar Alþingis um að munur hafi verið á aðgengi eigenda hlutdeildarskírteina að upplýsingum um stöðu sjóðanna fyrir bankahrun. Þá telur nefndin að kanna þurfi hvort stjórn, framkvæmdastjórar og lykilstarfsmenn verðbréfa- og fjárfestingarsjóða rekstrarfélaga stóru bankanna þriggja hafi skapað sér refsiábyrgð með því að brjóta starfsskyldur við stjórnun og eftirlit sjóðanna. Eins þurfi að rannsaka viðskipti á milli sjóða. Greining rannsóknarnefndarinnar leiðir í ljós starfsmenn og tengdir aðilar, sem tóku út á bilinu 50 til 100 prósent eignar sinnar, voru fleiri en ótengdir aðilar. „Eins kemur fram að fyrirtæki tengdra aðila eru stærsti hópur þeirra sem tóku út 99 til 100 prósent af eign sinni," segir í skýrslu rannsóknarnefndarinnar. Þóttist hringja úr útibúiÞá kemur fram að ónógt eftirlit virðist hafa verið með starfsemi peningamarkaðssjóða af hálfu FME og misbrestur á að viðskiptavinum væri gerð grein fyrir áhættunni sem fólst í fjárfestingu í slíkum sjóðum. Í sumum tilvikum virðist jafnvel sem viðskiptavinir hafi fengið kolrangar upplýsingar um áhættu. Í flestum tilvikum voru skilaboð starfsmanna sjóða bankanna þriggja þau að fjárfestingin væri áhættulítil eða áhættulaus. „Ekki virðast allir þó hafa fengið sömu ráðgjöf en athyglisvert dæmi um það er að finna í tölvubréfi frá 28. maí 2008 þar sem starfsmaður Landsbankans mælir fremur með innlánsreikningi en peningabréfum við viðskiptamann sem virðist vera kunningi," segir í kafla skýrslu rannsóknarnefndarinnar um verðbréfa- og fjárfestingarsjóði. Þá kemur fram að nefndinni þyki tölvupóstsamskipti milli tveggja starfsmanna Landsbankans í febrúar 2008 athyglisverð í ljósi afstöðunnar til markaðssetningar og sölu áskriftar að peningamarkaðssjóðum. „Þó að ég sé að hringja fyrir söluverið eða eitthvað annað þá segist ég alltaf vera að hringja úr útibúinu þar sem viðskiptavinurinn er í viðskiptum, það gerir það persónulegra," segir í tölvupósti sem vísað er til. Þá segir í bréfi starfsmanns Kaupþings til viðskiptavinar í mars 2007: „Ertu að spá í áhættulaust? Ef svo myndi ég velja Peningamarkaðssjóð." Um leið er það mat rannsóknarnefndarinnar að fyrirkomulag áhættustýringar félaganna hafi tæpast fullnægt þeim faglegu kröfum sem gera verði til svo mikilvægs þáttar í starfsemi sjálfstæðra fjármálafyrirtækja. „Þá verður að gera athugasemdir við það að Fjármálaeftirlitið virðist ekki hafa fundið að því hvernig áhættustýringu var háttað fyrr en árið 2008," segir í skýrslunni. Brutu gegn ákvæðum lagaSérstaka athygli nefndarinnar vekur að Glitnir sjóðir og Landsvaki hafi útvistað áhættustýringu til móðurfélaganna, Glitnis banka og Landsbankans, án gilds útvistunarsamnings og án samþykkis Fjármálaeftirlitsins. Með því að leita ekki samþykkis FME fyrir útvistun áhættustýringar brutu rekstrarfélög bankanna gegn 18. grein laga um verðbréfasjóði og fjárfestingarsjóði, að því er fram kemur í skýrslunni. „Að mati rannsóknarnefndar Alþingis verður að telja að þessi útvistun áhættustýringar til móðurfélaganna, án sérstaks samnings við móðurfélagið eða samþykkis Fjármálaeftirlitsins, endurspegli bæði skort á fagmennsku og því óhæði sem rekstrarfélögin áttu að hafa frá móðurfélögum sínum." Áhættustýringu Rekstrarfélags Kaupþings banka var hins vegar ekki útvistað til móðurfélagsins. „Þeir annmarkar voru aftur á móti á framkvæmdinni að sjóðstjórar sáu sjálfir um áhættustýringu sjóðanna en þannig höfðu þeir eftirlit með sjálfum sér." Þá segir að mælikvarðar sem notaðir hafi verið til áhættumats virðist eingöngu hafa náð til einstakra skuldara, en ekki heildarsamsetningar eigna. Í öllu falli hefði átt að skoða mun betur fylgni ávöxtunar eignanna og tengsla eigenda. „Á síðari stigum virðist ávöxtun hafa verið nánast eini mælikvarðinn sem sjóðirnir miðuðu sig við, og þá helst ávöxtun sjóða hjá samkeppnisaðilum. Eitt skýrasta dæmi þess er sala ríkistryggðra eigna úr öllum sjóðunum á árunum 2007 og 2008. Virðist áhættudreifingu þar hafa verið fórnað fyrir ávöxtun." Í skýrslunni segir að þetta hafi sjóðstjórar staðfest. olikr@frettabladid.is
Rannsóknarskýrsla Alþingis Mest lesið Hneykslaðist á „óútfærðum afkomubætandi aðgerðum“ Viðskipti innlent Plasttappamálið flaug í gegnum þingið Neytendur Í fullkomnu frelsi: „Þar sem er heyskapur er ég“ Atvinnulíf Íhuga hærri tolla á alla Viðskipti erlent Ræðst í byggingu átta húsa í Hvammsvík Viðskipti innlent Einn vinsælasti tengiltvinnbíll Íslendinga snýr aftur Samstarf Vörur gerðar af meisturum fyrir meistara Samstarf Eldisfiskur fluttur út fyrir 54 milljarða króna Viðskipti innlent Deila um þvottahús stöðvar ekki Hreint í bili Viðskipti innlent BYKO opnar nýja og glæsilega timburverslun Samstarf Fleiri fréttir Hneykslaðist á „óútfærðum afkomubætandi aðgerðum“ Deila um þvottahús stöðvar ekki Hreint í bili Eldisfiskur fluttur út fyrir 54 milljarða króna Ræðst í byggingu átta húsa í Hvammsvík Trúir ekki að menn loki fiskvinnslu til að mótmæla veiðigjöldum „Þetta er afnotagjald“ Play komið með flugrekstrarleyfi á Möltu Jón Ólafur í framboði til formanns SA Eigendaskipti hjá Fótbolta.net Feðgarnir nú aftur einu hluthafarnir í Eyri Invest Eyjólfur Árni hættir hjá SA Hagnaðist um tvo milljarða: Ljóst að greinin megi ekki við hækkunum Verðbólga heldur áfram að hjaðna Versta sviðsmyndin sé að lenda á milli Evrópu og Bandaríkjanna í tollastríði Íhuga að sameina lífeyrissjóði „Reiðarslag fyrir þau þorp þar sem stundaðar eru veiðar og vinnsla“ Tollastríðið gæti vel haft áhrif á lífskjör almennings Salóme tekur við af stofnanda Ísorku Helgi ráðinn sölustjóri Bein útsending: Kynna yfirlýsingu fjármálastöðugleikanefndar Kemur nýr inn í fjármálastöðugleikanefnd Mikil óvissa í alþjóðamálum gæti reynt á þjóðarbúið Segir útlitið svart fyrir sjávarútveginn og breytingarnar illa unnar „Íslenskur sjávarútvegur er burðarás í atvinnulífinu“ Lýsa yfir verulegum áhyggjum af tvöföldun veiðigjalda Allt að tvöfalda veiðigjöldin og segja útgerðina þola það vel Aflinn verði verkaður annars staðar eftir breytingar stjórnarinnar Sækja á sjötta milljarð króna Laun eftir kjarasamningi „gervistéttarfélags“ sögð tugum þúsunda lægri Spá 1,8 prósent hagvexti í ár og 2,7 prósent verðbólgu á næsta ári Sjá meira