Enn frá París Einar Benediktsson skrifar 30. janúar 2010 06:00 Ég hef ekki látið eftir liggja að rifja upp Evrópuumræðuna, jafnt hér heima og annars staðar þar sem ég hef alið manninn um dagana. Þótt segja megi að nóg sé af því komið, eltir fortíðin mann stundum uppi. Síðast var það við lestur nýútkomins 1. bindis ævisögu Jacques Chirac sem ég fékk í jólagjöf frá mínum nánustu og samfagnað var með um hátíðarnar í París. En í ævisögunni er mikinn fróðleik að finna og ég var vel heima í upprifjun hans á byrjuninni á Evrópusamrunanum við gerð Rómarsamningsins 1957. Það er að sjálfsögðu rétt hjá Chirac að sú þjóðfélagslega endurnýjun sem varð í Frakklandi 1958 með nýrri stjórnarskrá fimmta lýðveldisins og þeim umbótum sem þá urðu, gerði Frakklandi kleift að taka þátt í stofnun Sameiginlega markaðsins. Það ber allt að þakka de Gaulle. Þá segir hann að meðan á gildistöku Rómarsamningsins stóð hafi Bretar efnt til sóknar gegn Efnahagsbandalaginu með tilraun til stofnunar fríverslunarsvæðis á vegum OEEC og síðar á 7. áratugnum með því að reyna að gerast aðilar að bandalaginu til að eyðileggja það innan frá. Svo mjög sem de Gaulle var þá ásakaður fyrir þvermóðsku geti nú enginn dregið í efa að áhyggjur hans voru gildar og góðar, segir Chirac. Þetta eru kunn sjónarmið en ég er einn þeirra sem hafa aldrei aðhyllst þau. Merkileg frásögnUpplýsandi er frásögn af hlutverki Chiracs sem landbúnaðarráðherra Frakklands og þeim hlut sem Frakkar áttu í sameiginlegu landbúnaðarstefnunni. Þá þótti mér merkilegt hvernig hann gerir grein fyrir því að mjög naumlega tókst að fá meirihluta í þjóðaratkvæði í Frakklandi um Maastricht-sáttmálann 1992. Chirac, þá forsætisráðherra í samsteypustjórn hægri manna með Sósíalistaflokknum, studdi málið en svo var yfirleitt ekki með flokksmenn hans. Hann tók þá áhættu að leggja til að Mitterrand forseti efndi til þjóðaratkvæðis og segir, vafalaust með réttu, að barátta sín fyrir sáttmálanum gegn ímynduðum hagsmunum eigin flokksmanna, hafi þar ráðið úrslitum. Það var naumlega sloppið: 51,05% með og 48,95% á móti. Þessa var reyndar minnst á nýbyrjuðu ári við andlát Philippe Séguin, eins aðalforingja Gaullistanna sem barðist hatrammlega gegn Maastricht-sáttmálanum. En það var með þessum sáttmála að myntbandalagið og evran urðu að veruleika 1. janúar 1999 og lítt blandast mönnum nú hugur um ávinning þess fyrir Frakka og evrusvæðið í heild. Chirac verður að sjálfsögðu meiri maður fyrir að hafa sagt sig frá Gaullistunum í málinu. Dofnandi áhugiReyndar hefur áhugi á Evrópumálum í Frakklandi eins og víðar í „gamla“ ESB dofnað mjög með árunum. Öðruvísi þeim áður brá þegar Jean Monnet, Robert Schuman, Konrad Adenauer og Charles de Gaulle beittu sér fyrir því að sameina Evrópu. En þótt mönnum sýnist að áður hafi riðið hetjur um héruð, þá er staðreyndin sú að að það stóð ekki til að stofna einhverskonar Evrópuríki. Hvert skal hringja? spurði Henry Kissinger um árið þegar kvartað var undan því að Evrópusambandið hefði engan sérstakan talsmann. Það gat aldrei orðið því um er að ræða samstarf fullvalda og sjálfstæðra ríkja, að vísu samstarf sem er afar náið á efnahagssviðinu. Þetta kemur fram í því að á nýju ári er sú nýskipan að til svara eru tveir forsvarsmenn fyrir ESB: forseti ráðherraráðsins, Belginn Herman Van Rompuy og José Luis Zapatero, forsætisráðherra í þá sex mánuði sem Spánn gegnir formennsku í hinum margvíslegu stjórnum og nefndum ESB. Forseta framkvæmdastjórnarinnar, Jose Manuel Barroso, má nú líkja við yfirvélstjóra Brusselmaskínunnar en þriðja símanúmerið ætti frekar að vera hjá Lady Catherine Ashton, utanríkismálsvara ESB. Reynslan verður að sýna hvernig henni gengur að tala fyrir hönd ríkjanna 27 í deilumálum t.d. varðandi Austurlönd nær, Íran, Afganistan eða Norður-Kóreu. Rótgróin stefnumiðAlmenningsálit varðandi Evrópusambandið mótast oft af hefðbundnum afstöðum stjórnmálaflokka frekar en árangri í rekstri mála í Brussel. Viðbrögð í Evrópumálum til hægri og vinstri á stjórnmálasviðinu hafa mjög verið í samræmi við rótgróin stefnumið: hægri flokkar studdu hagsmuni fjármagnsins en þeir til vinstri litu til hagsmuna launþega. Margaret Thatcher sem vann bug á ofurvaldi breskra verkalýðsfélaga, leit á það sem meginmarkmið í sambandi við innri markaðinn að frjálst flæði fjármagns yrði til að efla City of London sem alheimsfjármálamiðstöð án mikils eftirlits. Stjórnmálaflokkar hafa hver síns hagsmunahóps að gæta og telja að viðbrögð eigi að vera í samræmi við það sem hentar hverju sinni. Með evrunni eru gengisbreytingar hins vegar úr sögunni sem tæki til að skammta fjármagni og vinnuafli hverjum sitt með pólitískum geðþóttaákvörðunum. Íslendingar máttu búa við slíkt lengur en aðrar Evrópuþjóðir. Í opnu hagkerfi koma til tökur pólitískra ákvarðana til langs tíma um að hlúa að framleiðsluþáttunum, sem duga lengur og betur en það sem gengisbreytingar hafa í för með sér. Þá þarf ekki að fjölyrða um að í Myntbandalagi Evrópu er lágt vaxtastig og verðtrygging lána með vísitölu- eða gengisbindingu er þar óþekkt fyrirbæri. Hliðstæð umræðaSannleikurinn er sá að stjórnmálaumræðan um þessi mál á Íslandi á sér ákveðna hliðstæðu í því sem hefur gengið yfir víða í ESB og sömuleiðis á Norðurlöndum, ekki síst í Noregi. Með þátttökunni í EES erum við hluti Evrópusamstarfsins og því næsta eðlilegt að íslensk umræða endurspegli sjónarmið sem með einum eða öðrum hætti hafa komið upp innan ESB. Á því er sú undantekning, að sjávarútvegsmál og hin sameiginlega stefna ESB á því sviði vekur eðlilega spurningar meðal Íslendinga fremur en annarra um gæslu hagsmuna sem eru undirstaða afkomu þjóðarinnar. Við sem höfum trú á að hagsmunum sjávarútvegsins geti verið borgið við gerð aðildarsamnings að Evrópusambandinu, hljótum við að hvetja til þess að gengið sé til þess verks. Að því loknu verður árangur lagður í þjóðardóm. Þá er ljóst að í því opna umhverfi viðskipta og efnahagslegra samskipta sem ríkjandi verður í heiminum getur Ísland búið við kerfi peningamála sem byggir á eigin gjaldmiðli. Þátttaka í Myntbandalagi Evrópu og upptaka evru í tilskyldum áföngum er hins vegar engin skyndilausn á erfiðleikum hrunsins á Íslandi. Um yrði að ræða aðlögun að þeirri öguðu hagstjórn á sviði ríkisfjármála og peningamála sem okkur er lögð á herðar vegna hrapallegra mistaka. Þá kemur til sögunnar mótun þess eftirlits með banka- og fjármálastarfsemi sem brást hér á Íslandi þegar mest reið á. Höfundur er fyrrverandi sendiherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Benediktsson Mest lesið „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Skoðun Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Þúsundir á vergangi - Upplýsa verður ranglætið Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins á meðal fólks Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Er sjávarútvegurinn bara aukaleikari? Kristófer Máni Sigursveinsson skrifar Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Kennarar – sanngjörn laun? Ólöf P. Úlfarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfsvígstíðni - Gerum betur Þórarinn Guðni Helgason skrifar Skoðun Kæru kennarar Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfbærni á dagskrá, takk! Hafdís Hanna Ægisdóttir,Eva Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kynslóðasáttmálann má ekki rjúfa Finnbjörn A. Hermannsson,Eyjólfur Árni Rafnsson skrifar Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggjan tryggir lágt og stöðugt verð Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Gerum betur – breytum þessu Arnar Páll Guðmundsson skrifar Skoðun Það eiga allir séns Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Andleg þrautseigja: Að vaxa í gegnum áskoranir Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Sköpun og paradísarmissir Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir skrifar Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir skrifar Skoðun Ákall um jákvæða hvata til grænna fjárfestinga Kristín Þöll Skagfjörð skrifar Skoðun Fatlað fólk á betra skilið Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Sjá meira
Ég hef ekki látið eftir liggja að rifja upp Evrópuumræðuna, jafnt hér heima og annars staðar þar sem ég hef alið manninn um dagana. Þótt segja megi að nóg sé af því komið, eltir fortíðin mann stundum uppi. Síðast var það við lestur nýútkomins 1. bindis ævisögu Jacques Chirac sem ég fékk í jólagjöf frá mínum nánustu og samfagnað var með um hátíðarnar í París. En í ævisögunni er mikinn fróðleik að finna og ég var vel heima í upprifjun hans á byrjuninni á Evrópusamrunanum við gerð Rómarsamningsins 1957. Það er að sjálfsögðu rétt hjá Chirac að sú þjóðfélagslega endurnýjun sem varð í Frakklandi 1958 með nýrri stjórnarskrá fimmta lýðveldisins og þeim umbótum sem þá urðu, gerði Frakklandi kleift að taka þátt í stofnun Sameiginlega markaðsins. Það ber allt að þakka de Gaulle. Þá segir hann að meðan á gildistöku Rómarsamningsins stóð hafi Bretar efnt til sóknar gegn Efnahagsbandalaginu með tilraun til stofnunar fríverslunarsvæðis á vegum OEEC og síðar á 7. áratugnum með því að reyna að gerast aðilar að bandalaginu til að eyðileggja það innan frá. Svo mjög sem de Gaulle var þá ásakaður fyrir þvermóðsku geti nú enginn dregið í efa að áhyggjur hans voru gildar og góðar, segir Chirac. Þetta eru kunn sjónarmið en ég er einn þeirra sem hafa aldrei aðhyllst þau. Merkileg frásögnUpplýsandi er frásögn af hlutverki Chiracs sem landbúnaðarráðherra Frakklands og þeim hlut sem Frakkar áttu í sameiginlegu landbúnaðarstefnunni. Þá þótti mér merkilegt hvernig hann gerir grein fyrir því að mjög naumlega tókst að fá meirihluta í þjóðaratkvæði í Frakklandi um Maastricht-sáttmálann 1992. Chirac, þá forsætisráðherra í samsteypustjórn hægri manna með Sósíalistaflokknum, studdi málið en svo var yfirleitt ekki með flokksmenn hans. Hann tók þá áhættu að leggja til að Mitterrand forseti efndi til þjóðaratkvæðis og segir, vafalaust með réttu, að barátta sín fyrir sáttmálanum gegn ímynduðum hagsmunum eigin flokksmanna, hafi þar ráðið úrslitum. Það var naumlega sloppið: 51,05% með og 48,95% á móti. Þessa var reyndar minnst á nýbyrjuðu ári við andlát Philippe Séguin, eins aðalforingja Gaullistanna sem barðist hatrammlega gegn Maastricht-sáttmálanum. En það var með þessum sáttmála að myntbandalagið og evran urðu að veruleika 1. janúar 1999 og lítt blandast mönnum nú hugur um ávinning þess fyrir Frakka og evrusvæðið í heild. Chirac verður að sjálfsögðu meiri maður fyrir að hafa sagt sig frá Gaullistunum í málinu. Dofnandi áhugiReyndar hefur áhugi á Evrópumálum í Frakklandi eins og víðar í „gamla“ ESB dofnað mjög með árunum. Öðruvísi þeim áður brá þegar Jean Monnet, Robert Schuman, Konrad Adenauer og Charles de Gaulle beittu sér fyrir því að sameina Evrópu. En þótt mönnum sýnist að áður hafi riðið hetjur um héruð, þá er staðreyndin sú að að það stóð ekki til að stofna einhverskonar Evrópuríki. Hvert skal hringja? spurði Henry Kissinger um árið þegar kvartað var undan því að Evrópusambandið hefði engan sérstakan talsmann. Það gat aldrei orðið því um er að ræða samstarf fullvalda og sjálfstæðra ríkja, að vísu samstarf sem er afar náið á efnahagssviðinu. Þetta kemur fram í því að á nýju ári er sú nýskipan að til svara eru tveir forsvarsmenn fyrir ESB: forseti ráðherraráðsins, Belginn Herman Van Rompuy og José Luis Zapatero, forsætisráðherra í þá sex mánuði sem Spánn gegnir formennsku í hinum margvíslegu stjórnum og nefndum ESB. Forseta framkvæmdastjórnarinnar, Jose Manuel Barroso, má nú líkja við yfirvélstjóra Brusselmaskínunnar en þriðja símanúmerið ætti frekar að vera hjá Lady Catherine Ashton, utanríkismálsvara ESB. Reynslan verður að sýna hvernig henni gengur að tala fyrir hönd ríkjanna 27 í deilumálum t.d. varðandi Austurlönd nær, Íran, Afganistan eða Norður-Kóreu. Rótgróin stefnumiðAlmenningsálit varðandi Evrópusambandið mótast oft af hefðbundnum afstöðum stjórnmálaflokka frekar en árangri í rekstri mála í Brussel. Viðbrögð í Evrópumálum til hægri og vinstri á stjórnmálasviðinu hafa mjög verið í samræmi við rótgróin stefnumið: hægri flokkar studdu hagsmuni fjármagnsins en þeir til vinstri litu til hagsmuna launþega. Margaret Thatcher sem vann bug á ofurvaldi breskra verkalýðsfélaga, leit á það sem meginmarkmið í sambandi við innri markaðinn að frjálst flæði fjármagns yrði til að efla City of London sem alheimsfjármálamiðstöð án mikils eftirlits. Stjórnmálaflokkar hafa hver síns hagsmunahóps að gæta og telja að viðbrögð eigi að vera í samræmi við það sem hentar hverju sinni. Með evrunni eru gengisbreytingar hins vegar úr sögunni sem tæki til að skammta fjármagni og vinnuafli hverjum sitt með pólitískum geðþóttaákvörðunum. Íslendingar máttu búa við slíkt lengur en aðrar Evrópuþjóðir. Í opnu hagkerfi koma til tökur pólitískra ákvarðana til langs tíma um að hlúa að framleiðsluþáttunum, sem duga lengur og betur en það sem gengisbreytingar hafa í för með sér. Þá þarf ekki að fjölyrða um að í Myntbandalagi Evrópu er lágt vaxtastig og verðtrygging lána með vísitölu- eða gengisbindingu er þar óþekkt fyrirbæri. Hliðstæð umræðaSannleikurinn er sá að stjórnmálaumræðan um þessi mál á Íslandi á sér ákveðna hliðstæðu í því sem hefur gengið yfir víða í ESB og sömuleiðis á Norðurlöndum, ekki síst í Noregi. Með þátttökunni í EES erum við hluti Evrópusamstarfsins og því næsta eðlilegt að íslensk umræða endurspegli sjónarmið sem með einum eða öðrum hætti hafa komið upp innan ESB. Á því er sú undantekning, að sjávarútvegsmál og hin sameiginlega stefna ESB á því sviði vekur eðlilega spurningar meðal Íslendinga fremur en annarra um gæslu hagsmuna sem eru undirstaða afkomu þjóðarinnar. Við sem höfum trú á að hagsmunum sjávarútvegsins geti verið borgið við gerð aðildarsamnings að Evrópusambandinu, hljótum við að hvetja til þess að gengið sé til þess verks. Að því loknu verður árangur lagður í þjóðardóm. Þá er ljóst að í því opna umhverfi viðskipta og efnahagslegra samskipta sem ríkjandi verður í heiminum getur Ísland búið við kerfi peningamála sem byggir á eigin gjaldmiðli. Þátttaka í Myntbandalagi Evrópu og upptaka evru í tilskyldum áföngum er hins vegar engin skyndilausn á erfiðleikum hrunsins á Íslandi. Um yrði að ræða aðlögun að þeirri öguðu hagstjórn á sviði ríkisfjármála og peningamála sem okkur er lögð á herðar vegna hrapallegra mistaka. Þá kemur til sögunnar mótun þess eftirlits með banka- og fjármálastarfsemi sem brást hér á Íslandi þegar mest reið á. Höfundur er fyrrverandi sendiherra.
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar
Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar
Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar
Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar
Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun