Fæðuöryggi í Afríku 2. september 2005 00:01 Í síðustu viku hitti ég Sueba, tuttugu og þriggja ára gamla konu í Zinder sem er bær í einu helsta landbúnaðarhéraði Níger. Hún hafði gengið meira en áttatíu kílómetra með Zulayden, tveggja ára dóttur sína í fanginu, til að fá mat frá neyðaraðstoð. Sueba hafði þegar misst tvö börn úr hungri og barnið hennar vó nú aðeins 60 prósent af því sem tveggja ára barn á að gera. Hún sagðist óttast að litla stúlkan hennar myndi ekki hafa það af, eða í besta lagi myndi hún þurfa að líða hungur og skort alla ævi, rétt eins og móðirin. Með augnaráði sem ég gleymi aldrei, grátbað hún leiðtoga heimsins um að svara ákalli um hjálp ekki aðeins í dag heldur næstu mánuði og ár. Þjóð og ríkisstjórn Níger hafa orðið fyrir hverju áfallinu af öðru, þar á meðal hungursneyð, viðvarandi þurrki, stækkun eyðimarka, engisprettufaraldri og hruni svæðisbundinna markaða. Ríkisstjórnin og borgaralegt samfélag hafa tekið höndum saman um að koma neyðaraðstoð til nauðstaddra, sérstaklega barna. Ég sá hrikalegar þjáningar í Níger en ég sá einnig merki um að landið geti rétt úr kútnum. Við þurfum öll að læra af þessari reynslu. Seint og um síðir brást heimurinn við þjáningum Níger. En sagan gæti endurtekið sig í ríkjunum á jaðri Sahara, þar sem tuttugu milljónir manna búa í suður-Súdan, Eþíópíu, Erítreu, Sómalíu og suður-Afríku. Ef ríki heimsins grípa í taumana tímanlega, er hægt að koma í veg fyrir það. Þriðji hver Afríkubúi þjáist af vannæringu, samkvæmt Matvælaáætlun Sameinuðu þjóðanna. Á hverju ári deyja hundruð þúsunda afrískra barna af fullkomnlega viðráðanlegum orsökum, flest tengd vannæringu og hungri sem draga úr viðnámsþrótti líkamans. Vandinn er jafnt af náttúrulegum toga sem og af manna völdum. Á þessum slóðum hafa umhverfisspjöll og útbreiðsla eyðimarka rænt íbúana ræktanlegu landi og drykkjarvatni og aukið hættuna á matarskorti. Óhagstæð þróun svæðisbundinna markaða hefur takmarkað aðgang margra fátækra heimila að matvælum. Þegar engisprettufaraldur fylgdi í kjölfar þurrka, dropinn sem fyllti mælinn á þessu viðkvæma, fátæka landsvæði. Hungur fylgir fátækt. Það er engin tilviljun að hungurbeltið í dag fylgir vesturhluta svokallaðs Sahel-svæðis á jaðri Sahara, eins fátækasta og minnst þróaða hluta heimsins. Afleiðingin er ekki bara hungur. Hungrinu fylgir fólksflótti, félagslegur óstöðugleiki, þrálátir sjúkdómar og vopnuð átök. Við verðum að tryggja matvælaöryggi á fyrstu stigum, áður en þjáningarnar magnast og kostnaður við að koma nauðstöddum til aðstoðar margfaldast. Það er engin töfralausn til að uppræta hungrið og engin ein aðgerð dugar ein og sér. En það er margt sem hægt er að gera. Í fyrsta lagi að bæta viðvörunarkerfi. Í sumum tilfellum mistókst Alþjóðasamfélaginu að greina á milli hversdagslegs vanda í landi þar sem það er ævinlega hörð barátta að fæða íbúana - og þess neyðarástands sem í raun var orðið. Sumar aðgerðir sem á eftir fylgdu voru ekki í samræmi við þá miklu neyð sem við var að glíma. Í öðru lagi verður að tryggja nægilegt fé til þess að ríkisstjórnir, Sameinuðu þjóðirnar og óháð félagasamtök geti gripið til fullnægjandi undirbúningsaðgerða og flutt starfslið á meiri hraða en nú er. Eitt lykilatriði tilllagna sem ég hef lagt fyrir Alheimsleiðtogafundinn í næsta mánuði er að tífalda Neyðarsjóð Sameinuðu þjóðanna í því skyni að SÞ geti snöggræst neyðaraðstoð þegar þörf krefur. Í þriðja lagi þarf að leggja meiri áherslu á forvarnir. Skuldauppgjöf, aukin aðstoð og hagstæðari viðskiptakjör í þágu hinna fátæku til að efla innlendan landbúnað. Ef notkun áveitna í landbúnaði eykst, yrðu landsmenn minna háðir óreglulegri úrkomu og þar með gæti matvælaframleiðsla aukist. Almennt séð er nauðsynlegt að nýta vísindi og reynslu Asíubúa og fleiri til þess að koma af stað grænni byltingu í Afríku. Forvarnir eru alltaf ódýrari en lækning. En þegar of seint er að beita forvörnum, vegna þess að neyðarástand hefur skapast má ekki fórna lífsnauðsynlegri neyðaraðstoð á altari framtíðarlausna. Fólk á að vera í fyrirrúmi - ekki stefnumál. Í fjórða lagi þarf að efla það starf og þau samtök sem þegar eru til staðar. Efnahagsbandalag Vestur-Afríku ríkja (ECOWAS) hefur í sífellt auknum mæli verið í stakk búið til að takast á við mannúðarvanda þessa heimshluta og ógn við frið og öryggi. Hinn nýji Félagsskapur um þróun Afríku (New Partnership for Africa’s Development (NEPAD)) er sífellt mikilvægari rammi um þróunarsamvinnu á milli Afríkuríkja annars vegar og ýmist annara ríkja tvíhliða eða fjölþjóðasamtaka. Þessi samtök verðskulda alþjóðlega aðstoð. Í fimmta lagi verðum við að líta í eigin barm í stað þess að leita sökuldólga. Allir sem hlut eiga að máli - ríkisstjórnir á þessu svæði, veitendur aðstoðar, alþjóðlegar fjármálastofnanir og hjálparsamtök - bera ábyrgð á ástandinu. Öll okkar, hvert á sinn hátt, brugðumst of seint við, vorum of sein að skilja hvað var á seyði, koma fólki á staðinn og útvega nægilega aðstoð. Sameiginleg áskorun á okkur öll er að lina ónauðsynlegar þjáningar, auka viðbragðsflýti og efla staðbundna viðbragðsferla til að skapa fullnægjandi, heildstæða aðferð til að tryggja fæðuöryggi. Afríka getur ekki þróast, komist í álnir eða verið raunverulega frjáls á tómum maga. Sueba, Zulayden og milljónir annara Afríkubúa munu aldrei þekkja í raun ef fátækt grefur undanleg mannlegri reisn þeirra. Í nafni þeirra og komandi kynslóða, verðum við að finna leið til þess að brjóta á bak aftur afrísku hungurvofuna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Skoðun Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Í síðustu viku hitti ég Sueba, tuttugu og þriggja ára gamla konu í Zinder sem er bær í einu helsta landbúnaðarhéraði Níger. Hún hafði gengið meira en áttatíu kílómetra með Zulayden, tveggja ára dóttur sína í fanginu, til að fá mat frá neyðaraðstoð. Sueba hafði þegar misst tvö börn úr hungri og barnið hennar vó nú aðeins 60 prósent af því sem tveggja ára barn á að gera. Hún sagðist óttast að litla stúlkan hennar myndi ekki hafa það af, eða í besta lagi myndi hún þurfa að líða hungur og skort alla ævi, rétt eins og móðirin. Með augnaráði sem ég gleymi aldrei, grátbað hún leiðtoga heimsins um að svara ákalli um hjálp ekki aðeins í dag heldur næstu mánuði og ár. Þjóð og ríkisstjórn Níger hafa orðið fyrir hverju áfallinu af öðru, þar á meðal hungursneyð, viðvarandi þurrki, stækkun eyðimarka, engisprettufaraldri og hruni svæðisbundinna markaða. Ríkisstjórnin og borgaralegt samfélag hafa tekið höndum saman um að koma neyðaraðstoð til nauðstaddra, sérstaklega barna. Ég sá hrikalegar þjáningar í Níger en ég sá einnig merki um að landið geti rétt úr kútnum. Við þurfum öll að læra af þessari reynslu. Seint og um síðir brást heimurinn við þjáningum Níger. En sagan gæti endurtekið sig í ríkjunum á jaðri Sahara, þar sem tuttugu milljónir manna búa í suður-Súdan, Eþíópíu, Erítreu, Sómalíu og suður-Afríku. Ef ríki heimsins grípa í taumana tímanlega, er hægt að koma í veg fyrir það. Þriðji hver Afríkubúi þjáist af vannæringu, samkvæmt Matvælaáætlun Sameinuðu þjóðanna. Á hverju ári deyja hundruð þúsunda afrískra barna af fullkomnlega viðráðanlegum orsökum, flest tengd vannæringu og hungri sem draga úr viðnámsþrótti líkamans. Vandinn er jafnt af náttúrulegum toga sem og af manna völdum. Á þessum slóðum hafa umhverfisspjöll og útbreiðsla eyðimarka rænt íbúana ræktanlegu landi og drykkjarvatni og aukið hættuna á matarskorti. Óhagstæð þróun svæðisbundinna markaða hefur takmarkað aðgang margra fátækra heimila að matvælum. Þegar engisprettufaraldur fylgdi í kjölfar þurrka, dropinn sem fyllti mælinn á þessu viðkvæma, fátæka landsvæði. Hungur fylgir fátækt. Það er engin tilviljun að hungurbeltið í dag fylgir vesturhluta svokallaðs Sahel-svæðis á jaðri Sahara, eins fátækasta og minnst þróaða hluta heimsins. Afleiðingin er ekki bara hungur. Hungrinu fylgir fólksflótti, félagslegur óstöðugleiki, þrálátir sjúkdómar og vopnuð átök. Við verðum að tryggja matvælaöryggi á fyrstu stigum, áður en þjáningarnar magnast og kostnaður við að koma nauðstöddum til aðstoðar margfaldast. Það er engin töfralausn til að uppræta hungrið og engin ein aðgerð dugar ein og sér. En það er margt sem hægt er að gera. Í fyrsta lagi að bæta viðvörunarkerfi. Í sumum tilfellum mistókst Alþjóðasamfélaginu að greina á milli hversdagslegs vanda í landi þar sem það er ævinlega hörð barátta að fæða íbúana - og þess neyðarástands sem í raun var orðið. Sumar aðgerðir sem á eftir fylgdu voru ekki í samræmi við þá miklu neyð sem við var að glíma. Í öðru lagi verður að tryggja nægilegt fé til þess að ríkisstjórnir, Sameinuðu þjóðirnar og óháð félagasamtök geti gripið til fullnægjandi undirbúningsaðgerða og flutt starfslið á meiri hraða en nú er. Eitt lykilatriði tilllagna sem ég hef lagt fyrir Alheimsleiðtogafundinn í næsta mánuði er að tífalda Neyðarsjóð Sameinuðu þjóðanna í því skyni að SÞ geti snöggræst neyðaraðstoð þegar þörf krefur. Í þriðja lagi þarf að leggja meiri áherslu á forvarnir. Skuldauppgjöf, aukin aðstoð og hagstæðari viðskiptakjör í þágu hinna fátæku til að efla innlendan landbúnað. Ef notkun áveitna í landbúnaði eykst, yrðu landsmenn minna háðir óreglulegri úrkomu og þar með gæti matvælaframleiðsla aukist. Almennt séð er nauðsynlegt að nýta vísindi og reynslu Asíubúa og fleiri til þess að koma af stað grænni byltingu í Afríku. Forvarnir eru alltaf ódýrari en lækning. En þegar of seint er að beita forvörnum, vegna þess að neyðarástand hefur skapast má ekki fórna lífsnauðsynlegri neyðaraðstoð á altari framtíðarlausna. Fólk á að vera í fyrirrúmi - ekki stefnumál. Í fjórða lagi þarf að efla það starf og þau samtök sem þegar eru til staðar. Efnahagsbandalag Vestur-Afríku ríkja (ECOWAS) hefur í sífellt auknum mæli verið í stakk búið til að takast á við mannúðarvanda þessa heimshluta og ógn við frið og öryggi. Hinn nýji Félagsskapur um þróun Afríku (New Partnership for Africa’s Development (NEPAD)) er sífellt mikilvægari rammi um þróunarsamvinnu á milli Afríkuríkja annars vegar og ýmist annara ríkja tvíhliða eða fjölþjóðasamtaka. Þessi samtök verðskulda alþjóðlega aðstoð. Í fimmta lagi verðum við að líta í eigin barm í stað þess að leita sökuldólga. Allir sem hlut eiga að máli - ríkisstjórnir á þessu svæði, veitendur aðstoðar, alþjóðlegar fjármálastofnanir og hjálparsamtök - bera ábyrgð á ástandinu. Öll okkar, hvert á sinn hátt, brugðumst of seint við, vorum of sein að skilja hvað var á seyði, koma fólki á staðinn og útvega nægilega aðstoð. Sameiginleg áskorun á okkur öll er að lina ónauðsynlegar þjáningar, auka viðbragðsflýti og efla staðbundna viðbragðsferla til að skapa fullnægjandi, heildstæða aðferð til að tryggja fæðuöryggi. Afríka getur ekki þróast, komist í álnir eða verið raunverulega frjáls á tómum maga. Sueba, Zulayden og milljónir annara Afríkubúa munu aldrei þekkja í raun ef fátækt grefur undanleg mannlegri reisn þeirra. Í nafni þeirra og komandi kynslóða, verðum við að finna leið til þess að brjóta á bak aftur afrísku hungurvofuna.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun