Menntastofnun eða spilavíti? Alma Hafsteinsdóttir skrifar 24. mars 2025 12:01 Nýverið stóðu Samtök áhugafólks um spilafíkn ásamt hópi nemenda og kennara við Háskóla Íslands (HÍ) fyrir hádegisfundi í Þjóðminjasafninu þar sem til umræðu var spilakassarekstur Háskólans. Happdrætti Háskóla Íslands er í eigu Háskólans og hefur það hlutverk að halda utan um rekstur happdrættis, skafmiðasölu og spilakassa í þeim tilgangi að afla fjár til að fjármagna byggingar háskólans. Happdrætti eitt, spilakassar annað Það er mikilvægt að aðgreina happdrættismiða og spilakassa. Það er enginn að gagnrýna happdrættismiða HÍ en öðru máli gegnir um spilakassarekstur Háskólans. Hann hefur sætt mikilli gagnrýni allt frá upphafi. Stjórnendur Háskólans grauta þessu tvennu iðulega saman og vaknar sú spurning hvort það sé gert af ásettu ráði til þess að afvegaleiða umræðuna. Þessar tvær fjármögnunarleiðir eiga lítið sameiginlegt hvað varðar hættuna á spilafíkn og skaðsemi. Þegar rætt er um fyrirbyggjandi eða takmarkandi aðgerðir, sér í lagi með innleiðingu spilakorta, dettur engum í hug að tala um þau þegar kemur að kaupum á happdrættismiðum. Enda fáir sem tapa aleigunni í miðakaupum. Vissulega geta einhverjir keypt fleiri miða en til stóð en sá vandi er ekki sambærilegur vanda þess fámenna hóps sem stendur að stærstum hluta undir spilakassarekstrinum. Allt afvegaleiðandi tal sem breiðir yfir raunverulegt eðli spilakassareksturs er eingöngu til þess fallið að tefja fyrir því að tekið verði með afgerandi hætti á þessum málum. Best að ganga hreint til verks Starfshópur á vegum HÍ vakti árið 2021 athygli á því að innleiðing spilakorta leiddi óhjákvæmilega til „tekjuhruns“. Það vita allir sem þekkja þennan rekstur að ef tekin verða upp spilakort má líklegt heita að úti sé um reksturinn. Ef spilakort verða tekin upp og hámark spilunar verður stillt við heilbrigð og eðlileg framlög gætum við verið að tala um 25.000 kr. hámark á mánuði. Miðað við þær tölur og þann fjölda sem stundar spilakassa Háskólans í dag þá er vafi á að þær tekjur sem kæmu inn af spilakössum myndu duga fyrir kostnaðinum á sjálfri innleiðingu spilakortanna. Því er það algjörlega hulið hvernig fræðimenn innan Háskólans, sem eiga að teljast sérfræðingar á sínu sviði, skuli í alvöru halda því fram að þetta sé raunhæfur kostur. Sá tími á að vera liðinn. Þar að auki er enginn eftirspurn eftir spilakössum í samfélaginu, þvert á móti. Hví verja sérfræðingar HÍ fjárhagshagsmuni, en ekki fórnarlömb? Staðreyndin er sú að Háskóli Íslands er fjárhættuspilafyrirtæki. Eitthvað hefur þó staðið í vegi fyrir því að Háskólinn geri grein fyrir þeim hagsmunum sínum og skrái þá og auglýsi skilmerkilega. Þurfa starfsmenn og þeir sem sinna rannsóknarvinnu fyrir hönd eða í umboði HÍ ekki að gera grein fyrir einmitt þeim hagsmunum þegar rannsóknir þeirra eru kynntar og eins þegar HÍ fær erlenda sérfræðinga til að halda erindi eða leggja skólanum lið? Ég myndi ætla að HÍ beri skylda til að upplýsa fólk sem kemur hingað á vegum skólans til að halda erindi eða taka þátt í rannsóknum með starfsfólki skólans um þennan rekstur sinn. Að hann ljóstraði upp um það hvernig hann aflar tekna til að fjármagna byggingar sínar, greini frá því hverjir eru ábyrgir fyrir fjármögnun þeirra. Þau sem koma til rannsóknarsamvinnu við Háskóla Íslands hljóta að eiga rétt á því að vera upplýst um þessa tekjuöflun háskólans. Heather Wardle, prófessor við Glasgow-háskóla, sem var aðalfyrirlesarinn á fyrrnefndum fræðslufundi Samtaka áhugafólks um spilafíkn, upplýsti til að mynda í upphafi máls síns að hvorki hún né sú stofnun sem hún ynni fyrir hefði nokkur tengsl við fjárhættuspilarekstur. Að hennar mati hafa slík tengsl spillandi áhrif á hverskyns starfsemi, hvort sem er í íþróttum eða fjölmiðlum, og eru síst til þess fallinn að auka tiltrú rannsóknar- og menntastofnunar sem vill láta taka sig alvarlega. Ólíkt Glasgow-háskóla neitar Háskóli Íslands að tala um sína hagsmuni. Um spilakassarekstur hans eiga erlendir gestir og samstarfsaðilar ekkert að fá að vita. Háskóli Íslands umsvifamestur í fjárhættuspilum Í framhaldi er eðlilegt að spyrja hvort ekki sé kominn tími til að samstarfsháskólar Háskóla Íslands fái að vita að hann er umsvifamestur á spilakassamarkaði á Íslandi, trónir þar á toppnum? Er ekki kominn tími á að allir fyrirlesarar sem koma hingað til lands á vegum skólans fái vitneskju um að stjórnendur og rektor skólans hafi komið opinberlega fram og viðhaft hræðsluáróður um tekjur sem renna til erlendra veðmálafyrirtækja í þeim eina tilgangi að fá breytingu á lögum svo háskólinn sjálfur geti opnað fjárhættuspil á netinu? Að prófessor við lagadeild háskólans hafi haldið því fram að annars renni þetta fjármagn til „skítugu barnanna í Evrópusambandinu“? Menn segi til sín Sem áður segir byrjaði prófessorinn frá Glasgow erindi sitt á umræddum hádegisfundi á því að segja að siðferðis vegna þæði hún ekki fjármuni sem fengnir væru með fjárhættuspilarekstri. Hefði ekki verið heiðarlegast að það starfsfólk Háskóla Íslands sem tjáði sig á fundinum hefði kynnt sig með nafni og tekið fram að það starfaði hjá Háskóla sem fjármagnaði sig með spilakössum og svo borið upp erindi sitt? Þarf starfsfólk og fræðasamfélagið á vegum Háskóla ekki að taka það fram að framlag þeirra sé kostað af spilakassafyrirtæki? Svona eins og áhrifavaldar sem eru með kostaðar umfjallanir? Það er ennþá mikilvægar að kostanir séu tilgreindar hjá Háskóla Íslands en áhrifavöldum. Hvað segir Neytendastofa? Vísindasiðanefnd? #kostaðafspilakössum? Höfundur er spilafíklaráðgjafi hjá Spilavandi.is og sálfræðinemi við Háskólann á Akureyri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alma Hafsteinsdóttir Fíkn Fjárhættuspil Háskólar Mest lesið Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þjóð án máls – hver þegir, hver fær að tala? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Sjá meira
Nýverið stóðu Samtök áhugafólks um spilafíkn ásamt hópi nemenda og kennara við Háskóla Íslands (HÍ) fyrir hádegisfundi í Þjóðminjasafninu þar sem til umræðu var spilakassarekstur Háskólans. Happdrætti Háskóla Íslands er í eigu Háskólans og hefur það hlutverk að halda utan um rekstur happdrættis, skafmiðasölu og spilakassa í þeim tilgangi að afla fjár til að fjármagna byggingar háskólans. Happdrætti eitt, spilakassar annað Það er mikilvægt að aðgreina happdrættismiða og spilakassa. Það er enginn að gagnrýna happdrættismiða HÍ en öðru máli gegnir um spilakassarekstur Háskólans. Hann hefur sætt mikilli gagnrýni allt frá upphafi. Stjórnendur Háskólans grauta þessu tvennu iðulega saman og vaknar sú spurning hvort það sé gert af ásettu ráði til þess að afvegaleiða umræðuna. Þessar tvær fjármögnunarleiðir eiga lítið sameiginlegt hvað varðar hættuna á spilafíkn og skaðsemi. Þegar rætt er um fyrirbyggjandi eða takmarkandi aðgerðir, sér í lagi með innleiðingu spilakorta, dettur engum í hug að tala um þau þegar kemur að kaupum á happdrættismiðum. Enda fáir sem tapa aleigunni í miðakaupum. Vissulega geta einhverjir keypt fleiri miða en til stóð en sá vandi er ekki sambærilegur vanda þess fámenna hóps sem stendur að stærstum hluta undir spilakassarekstrinum. Allt afvegaleiðandi tal sem breiðir yfir raunverulegt eðli spilakassareksturs er eingöngu til þess fallið að tefja fyrir því að tekið verði með afgerandi hætti á þessum málum. Best að ganga hreint til verks Starfshópur á vegum HÍ vakti árið 2021 athygli á því að innleiðing spilakorta leiddi óhjákvæmilega til „tekjuhruns“. Það vita allir sem þekkja þennan rekstur að ef tekin verða upp spilakort má líklegt heita að úti sé um reksturinn. Ef spilakort verða tekin upp og hámark spilunar verður stillt við heilbrigð og eðlileg framlög gætum við verið að tala um 25.000 kr. hámark á mánuði. Miðað við þær tölur og þann fjölda sem stundar spilakassa Háskólans í dag þá er vafi á að þær tekjur sem kæmu inn af spilakössum myndu duga fyrir kostnaðinum á sjálfri innleiðingu spilakortanna. Því er það algjörlega hulið hvernig fræðimenn innan Háskólans, sem eiga að teljast sérfræðingar á sínu sviði, skuli í alvöru halda því fram að þetta sé raunhæfur kostur. Sá tími á að vera liðinn. Þar að auki er enginn eftirspurn eftir spilakössum í samfélaginu, þvert á móti. Hví verja sérfræðingar HÍ fjárhagshagsmuni, en ekki fórnarlömb? Staðreyndin er sú að Háskóli Íslands er fjárhættuspilafyrirtæki. Eitthvað hefur þó staðið í vegi fyrir því að Háskólinn geri grein fyrir þeim hagsmunum sínum og skrái þá og auglýsi skilmerkilega. Þurfa starfsmenn og þeir sem sinna rannsóknarvinnu fyrir hönd eða í umboði HÍ ekki að gera grein fyrir einmitt þeim hagsmunum þegar rannsóknir þeirra eru kynntar og eins þegar HÍ fær erlenda sérfræðinga til að halda erindi eða leggja skólanum lið? Ég myndi ætla að HÍ beri skylda til að upplýsa fólk sem kemur hingað á vegum skólans til að halda erindi eða taka þátt í rannsóknum með starfsfólki skólans um þennan rekstur sinn. Að hann ljóstraði upp um það hvernig hann aflar tekna til að fjármagna byggingar sínar, greini frá því hverjir eru ábyrgir fyrir fjármögnun þeirra. Þau sem koma til rannsóknarsamvinnu við Háskóla Íslands hljóta að eiga rétt á því að vera upplýst um þessa tekjuöflun háskólans. Heather Wardle, prófessor við Glasgow-háskóla, sem var aðalfyrirlesarinn á fyrrnefndum fræðslufundi Samtaka áhugafólks um spilafíkn, upplýsti til að mynda í upphafi máls síns að hvorki hún né sú stofnun sem hún ynni fyrir hefði nokkur tengsl við fjárhættuspilarekstur. Að hennar mati hafa slík tengsl spillandi áhrif á hverskyns starfsemi, hvort sem er í íþróttum eða fjölmiðlum, og eru síst til þess fallinn að auka tiltrú rannsóknar- og menntastofnunar sem vill láta taka sig alvarlega. Ólíkt Glasgow-háskóla neitar Háskóli Íslands að tala um sína hagsmuni. Um spilakassarekstur hans eiga erlendir gestir og samstarfsaðilar ekkert að fá að vita. Háskóli Íslands umsvifamestur í fjárhættuspilum Í framhaldi er eðlilegt að spyrja hvort ekki sé kominn tími til að samstarfsháskólar Háskóla Íslands fái að vita að hann er umsvifamestur á spilakassamarkaði á Íslandi, trónir þar á toppnum? Er ekki kominn tími á að allir fyrirlesarar sem koma hingað til lands á vegum skólans fái vitneskju um að stjórnendur og rektor skólans hafi komið opinberlega fram og viðhaft hræðsluáróður um tekjur sem renna til erlendra veðmálafyrirtækja í þeim eina tilgangi að fá breytingu á lögum svo háskólinn sjálfur geti opnað fjárhættuspil á netinu? Að prófessor við lagadeild háskólans hafi haldið því fram að annars renni þetta fjármagn til „skítugu barnanna í Evrópusambandinu“? Menn segi til sín Sem áður segir byrjaði prófessorinn frá Glasgow erindi sitt á umræddum hádegisfundi á því að segja að siðferðis vegna þæði hún ekki fjármuni sem fengnir væru með fjárhættuspilarekstri. Hefði ekki verið heiðarlegast að það starfsfólk Háskóla Íslands sem tjáði sig á fundinum hefði kynnt sig með nafni og tekið fram að það starfaði hjá Háskóla sem fjármagnaði sig með spilakössum og svo borið upp erindi sitt? Þarf starfsfólk og fræðasamfélagið á vegum Háskóla ekki að taka það fram að framlag þeirra sé kostað af spilakassafyrirtæki? Svona eins og áhrifavaldar sem eru með kostaðar umfjallanir? Það er ennþá mikilvægar að kostanir séu tilgreindar hjá Háskóla Íslands en áhrifavöldum. Hvað segir Neytendastofa? Vísindasiðanefnd? #kostaðafspilakössum? Höfundur er spilafíklaráðgjafi hjá Spilavandi.is og sálfræðinemi við Háskólann á Akureyri.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun